Þjóðólfur - 29.01.1856, Síða 2

/
30 —
virfeist mér allt benda til þe.->s, ab vib gömluprest-
arnir megum búast vib því eptirleibis, ab sitja þar
sem vib erum komnir, og ab vib getum ekki haft
neina von um frama, nema því aö eins, aö engum-
af þeim er útskrifast úr prestaskólanuin keppi viö
okkur um brauÖib meö því aÖ sækja um þaö; en
eins og nú er komiö, getur þaö varla aö boriÖ,
nema ef brauöiö er svo lítiö og aumt aÖ þeir,
prestaskólamennirntr, hiröi ekki um þaÖ.
þ>essi tilhugsun liefir, eins og von er, haft mikil
áhrif á hugi okkar gömlu prestanna, sem ekki eig-
um því láni aö fagna aö hafa menntazt viö presta-
skólann, og þegar fundum okkar ber saman leiÖist
samræöan allopt aö þessu máli og forgángsrétti
þeim, sem prestaskólamönnunum er veittur því nær
undantekníngarlaust fram yfir okkur, án þess nokk-
uö, mér vitanlega, haíi frá stiptsyfirvaldanna hálfu
veriö auglýst um þaÖ aö stjórnin vildi svo vera
láta. Því þaÖ kemur ekki þessu máli viö, þó stjórn-
in hafi ákveöiö hlutfalliö milli kandídatanna frá
háskólanum og þeirra frá prestaskólanum; hér ræÖir
einúngis um hlutfalliö milli prestaskólamannanna og
gömlu prestanna.
Eg efa þaö engan veginn, aö þeir sem mennt-
ast viö prestaskólann, séu ef til vill, betur aö sér
en viÖ, sem höfum fengiö menntun okkar í Bessa-
staöaskóla, og mér er líka kunnugt, aÖ hin ýngri
kynslóö gjörir nú lítiö úr þeirri menntun í saman-
buröi viÖ þá er nú sé látin prestaefnum okkar té;
en á hinn bóginn þori eg jafnframt aÖ fullyrÖa, aÖ
þaö er líka gjört miklu minna úr henni en hún á
réttilega skiliö, og eg get líka skýrskotaö til reynsl-
unnar um þaö, aö fjöldi presta víösvegar um þetta
land, sem menntazt hafa í BessastaÖaskóla og oröiö
þaÖan prestar, standa heiöarlega í sinni stööu, eru
uppbyggilegir menn í alla staöi og vel aÖ sér í
allri prestlegri fræÖi; þetta held eg enginn geti rekiö,
því þaö eru fullkomin sannindi. I annan staö hef
eg orÖiÖ þess áskynja af ritgjörö sem „þjóÖólfur“
nýlega hafÖi meöferöis um prestaskólann, aö „ekki
er allt gull sem glóir“, og aÖ menntanin, sem presta-
skólinn lætur í té, er eins og von er, miklu minni
en sú sem fæst viÖ háskólann, og ef til vill líka
miklu minni en hlutaÖeigendur láta í veÖrí vaka,
því þess dylst eg ekki, aö eg hef tekiö eptir því,
aö þeir sem eg hef átt tal viÖ af prestaskólanum,
og þeir eru þó nokkrir, hafa veriö nokkuö drjúgir
yfir menntun sinni og þókzt geta staöiÖ nokkurn
veginn áveöurs kandídötum frá háskólanum; ogþarf
eg þó ekki nema aÖ líta á skýrsluna yfir þá fyrir-
lestra sem guÖfræÖiskennendurnir viÖ háskólann í
Kliöfn hafa haldiö núna seinustu árin, — því þær
skýrslur hef eg viÖ hendina, — og aö lesa konúngs-
úrskuröina frá 14 maí 1847 og 17. desbr 1849 um
embættispróf guöfræöínganna og hvaö þar til heyrir,
til þess aö gánga úr skugga um hvaÖ eg eigi í þessu
tilliti aö taka trúanlegt eöa ekki. Engu aö síöur
skal eg fúslega játa þaÖ, aö prestaskólinn okkar er
góö eg gagnleg stofnun sent vér alarei fáum full-
þakkaöa vorum sæla konúngi Kristjáni 8., heldur
en svo margt annaö sem hann gjörÖi oss gott, fs-
lendíngum, meöan hann sat aÖ ríki; — þaö er ekki
prestaskólanum aÖ kenna, þó viö gömlu prestarnir
veröum svona hart úti; þaö eru okkar náöugu stipts-
yfiivöld sem hafa skapaö þenna forgaungurétt sem
hér ræÖir um, og þaÖ í svo yfirgripsmiklum skiln-
íngi, aö viÖ gömlu prestarnir getum, ef þessu fer
fram, ekki liaft neina vissa von um aö komast aö
betra brauöi; og furöar mig á því, aö okkar góÖi
biskup, sem er svo kunnugur okkur eldri prestun-
um og veit svo gjörla hvaÖ kjörum okkar líöur og
hvernig viÖ gegnum verki köllunar vorrar, skuli vera
þessu aÖhlynnandi eg halda því fram svona hliÖ-
sjónarlaust. ^ Eg segi biskupinn, því þaö er alkunn-
ugt, aö hann ræöur einn algjörlega brauÖaveitíng-
mnum; því þaö mun mega fullyröa, aÖ stiptamt-
maöurínn okkar, sem nú er, taki ætíö þann til
brauösins sem biskupinn álítur til þes3 bezt fallinn
og veröugastan, og er þetta sjálfsagt byggtákunn-
ugleika biskups til veröugleika sækjendanna og öllu
þar aö lútandi. þetta hefir gefiö mér tilefni til ná-
kvæmar aö taka fram hvaÖ mér hefir hugkvæmzt viö-
víkjandi brauÖaveitíngunum hér á landi.
Menn geta skoöaö veitíngar frá tveimur ólíkum
hliöum, þegar spursmál er um hver af þeim, sem
um eitthvert brauÖ hafa sókt, eigi aÖ fá þaÖ, og
tvennskonar ástæÖur, — enn þótt hvorartveggju
stundum leiÖi aÖ sömu niöurstööunni — geta ráÖ-
iö úrslitum. Annaöhvort geta menn skoöaö embætt-
iö sem atvinnuveg („2c»fbrt'b") er þeim er veitt,
sem um þaö sækja, til þess aö hafa þar af viöur-
væri, og þá er í veitíngunni mest fariö eptir því,
hver af þeim er sækja, hafi mestu persónulega heim-
ild til aö fá brauöiö, eÖa þá aö embættiö er skoÖ-
aö eins og sýslan, starfi eöa verkahríngur er þurfi
forstööu viö, og þá veröur einúngis spursmál um
þaö, hver sé bezt fær um, aÖ takast þenna starfa
á hendur eöa aÖ gegna embættinu, og jafnframt er
þá höfö hlíösjón til þess, hvaö þeim sé hagfelidast
sem aÖ embættismanninum eiga aö búa. í fyrra til-
fellinu fer veitíngin eptir verðugleika og þörf, í
því síöara eptir embœttiskostgœfni og dugnaði.