Þjóðólfur - 27.11.1858, Page 6

- 14 ~
sknli hafa áorkaft slíkn, en þeir ern Ifka fagurt dæmi opp á
þaí), hve ósepjanlega miklu a?5 alúb og atorka eins manns
geti til leifcar komi?), þegar ekki er horft í neitt ómak eí)a
fyrirhófn, og serhverjum tíma varih til nytsamra starfa. f>ann-
ig munu þessir hólmar um lánga ókomna tíma standa sem
fagrir minnisvarfcar dugna^ar, atoiku og ytjusemi þessa sóma-
manns.
Andres bóndi Jónsson, sem nó heflr 7 um flmtugt, heflr
búi?) á Seljum í full 31 ár. Jór?) þessi er í sjálfu ser land-
létt og gæbalítil, hún hafbi ábr fyr lí*legan tófcuvóll, sem fóbr-
a?)i ab eins 2—2*/a kýr, en foræbisslægjur utan túns, nú er
þar tóbu óllr góbr, sem gefr af ser í góbu me?)al ári 5—6
kúa fóbr. f>egar Andres fór ab búa þar, verpti þar ab eins
vib og vib 1 æbrkolla í litlu skeri, eba sjáar kletti, en nú
mnnu þessir tilbúnu hólmar gefa af ser árlega nálægt 16 —
20 pnd. æbardúns.
Eg er viss um, ab útgefandi f>jó?)ólfs, sem er svo inni-
lega unnandi dáb og dugnabi synjar ekki þessari skýrslu um
rúm í blabi sinu.
st. t>.
(Aíisent). Jafnvel þó hinir svo kólluíla lækníngamenn, er
svo margt hafa ritaí) og rætt i fjárkláiiamálinn, hafi opt harJ-
lega refsaí) nibrsknrílarmónnunam, sem hafa borií) þaí) me?)
stakrí þógu og þolinmæþi, þá get eg ekki annaþ sagt, hvab
mig snertir, en a? þeir hafl fari?) væg?arsamlega me?) mig,
e?r þá brug?)i?) yftr mig nokkurskonar hnluhjálmi, og hefl eg
láti?) mer þar vel líka. — En nýlega heflr minn elskulegi
embættisbró?ir landlæknir herra dr. J. Hjaltalin í þ, á, þjó?-
óifl bls. 136 leitt mig og héra?slækni Finsen sinn vi? hvora
hónd s?r fram fyrir lý?inn, og a?spnrt okkr á þessa lei?:
„hvers vegna hann, þ. e. Finsen og Jósep Skaptason, sem
þykjast vita þa?, a? sunnlenzki klá?inn kæmi af tómnm klá?a-
maur, eigi hafa rá?i? amtsbúum sinum til þeirra me?ala, er
allar menta?ar þjó?ir álíta a? drepi klá?amanrinu og útrými
honum, heldr hafa þeir láti? sér vel líka, a? ft og menn se
þvegnir úr þeim vi?bjó?slega vókva, sem litla e?r enga
verknn getr haft á klá?amanrinn, nema ef þa? væri til a?
anka hann og margfalda“.
Tvent er þa? fspurníngu míns elskulega Collega, er mór
þykir svaravert, nefnilega um orsakir til klá?aus og me?ólin
vi? honum.
Hva? hi? fyrra snertir, þá er þa? alveg ósatt, a? eghafl
sagt hann væri kominn af tómum klá?amaur, því eg hefl
ekkert um þa? sagt, hvorki af e?r á. En þa? vi?rkenni eg,
a? eg, eins og flestir a?rir, álíti, a? þa? sh nú or?i? full-
sanna?, a? fjárklá?inn sunnienzki sé, eins og sá er gekk yflr
á næstli?inni óld, útlend fjárpest, Innflutt me? hinum ensku
lúmbum 1856, er si?an Iieflr borizt kind af kind nm allt
Sn?rland, unz hún fluttist til Húnavatnssýsln, me? horgflrsku
dilkánni á næstli?nn hausti, hvar hún heflr útbrei?zt npp á
sama máta og sy?ra. þetta hafa sé? og sanna? „bændr
vinnumenn og smalar0, og álíta margir reynslu þeirra í því
efni árei?anlegrí en sógusógn „Hir?is“, sem, sjálfsagt í bezta
tilgángi, heflr raki? ættartólu hennar þannig, a? trassaskapr
bænda hafl veri? lángaii hennar, sem geti? hafl af sér rotn-
unina, rotnunin brá?apestina, brá?apestin lúngnaveikina, er
i fyllíngu tímans fæddi þessa sexbura: þvalasýkina, klá?afar-
aldri?, barkaorminn, skitnpestina, nppdráttarsýkina og vatns-
sýkina. Mikil og dásamleg vi?koma! míkill og dásamlegr vís-
dúmr! „Hir?ir“ segir því, a? snnnlenzka klá?apestin sé inn-
lend, sprottin upp hér og hvar nm iandi?, t. a, m. í Húna-
vatns-, Eyjafjar?ar-, Skaptafells - og Bar'astrandarsýslu, og
vi?rkenni eg, a? þa? er skylda fyrir hvern sem þa? getr, a?
trúa þessum eins og ö?rum or?um Hir?is, því óll eru þau
skrifu? oss ísiendingum til lærdóms, eptirbreytni og vi?vór-
unar; en þvi mi?r, er trúin á þessu veik hjá allt of mórgum.
Iiva? hi? anna? snertir, a? eg hafl rá?i? amtsbúum mín-
um til a? þvo féna? siim úr hinum vi?bjó?slega vökva, þá
veit eg ekki, hva? minn eiskulegi Collega þar me? meinar, sé
þa? ekki tóbakslögrinn — tóbak og kúahland, því í „athuga-
semdunum um fjárklá?ann“ hefl eg einkum ráóiö til a? brúka
hann, sem nukkurn veginn árei?anlegt me?al á móti hinum
svo nefnda óþrifaklá?a; en mér er og ver?r þa? óskiljanlegt,
hvers vegna þetta klá?ame?al er svo tiltakanlega vi?bjó?slegt
á Islandi, som þó er brúka? af „mentn?um þjó?um“ erlendis,
e?r á Nor?rIandi en alls ekki á Su?rlandi, hvar bæ?i dýra-
læknar og sjálfr landlæknirinn hafa rá?i? til a? brúka bæ?i
tóbak og kúahland, og hvar túbakslögrinu heflr fengi? þann
vituisbur?, „a? hann tæki fljútast af tvímælin me? lækníng-
arnar, og dugi hetr en öll önnur smyrsl" sjá þ. á. J>jó?úlf
bls. 67. — j,a? er satt, a? ekki hefl eg rá?i? amtsbúum mín-
um til a? brúka þetta e?r önnur mc?öl múti sunnlenzku
klá?apestinni, heldr hefl eg láti? mér víti Sunnlendínga og
mins elskulega Collega, landlæknisins, til varú?ar ver?a, og
því einúngis rá?i? til a? brúka hm'ðnn á múti þeim vogesti,
af því eg áleit skyldu mina, a? rá?a mönnum til, eins og
máltæki? hljó?ar, a? gefa heldr út skildínginn fyrir dalinn
en dalinn fyrir skildinginn, og þú eg hef?i veri? á gagn-
stæ?ri moiníngu, þá skyldi hún aldrei hafa veri? mér svo
kær, a? eg ekki fúslega hef?i offra? henni fyrir almenníngs
hag. — Lika sá eg þa? gjöria, eptir því sem Nor?lendíngar
eru múthverftr öilum lækníngatilraunum vi? klá?apestina, a?
þó eg hef?i rá?i? þeim til a? brúka þa?, sem áliti? erkröpt-
ngast allra klá?ame?ala, hi? tessirska ba?, þá mundu þeir
fljútt hafa spurt mig: hvort eg ætla?i fyrst a? drepa skepnur
þeiria, og sí?an sjálfa þá á eitri því er mýs og völskur eru
me? drepnar, og bori? er í hross skrokka til a? ey?a me?
refnm.
j>ó eg ver?i a? segja um þetta, er k!á?anum vi? kemr,
eins og ma?rinn; „ekki veit eg þa?, eg er engi dýralæknir“,
þá held eg samt, a? bér ætti vel vi? þa? sem „dýralæknarnir
á Islandi“ sög?u í þ. á. j>jó?úlfl bl. 138 e?r eins og hafter
eptir gömlu prestunum „a? hér um mætti margt segja ef
tíminn leyf?i“.
J. Skaptason.
— Slysfarir. — pess hefir veri? látib dgetiö,
aö í sumar er leiS, beiö língr ma?r, um þrítugt,
mikiö slýs af knalhettuskoti; hann var blindr fyrir
á ööru auga, en þegar hann nú hleypti byssunni,
s p r a k k knalhettan, (f sta? þess a? kaÖast eins
og þær eiga a? gjöra) og flóu flísiruar upp f hitt
augab, sem heilt var; mahrinn er blindr, síöan, á
bábum augum. — 4 menn druknuöu af röbrarbát
í vor austr á SeyÖisfirbi, 2 þeirra voru vinnumenn
frá Vestdal. — í septbr. mán. þ. á. hengdi sig, á
Akreyri bóndi einn, GuÖmundr aö nafni, frá Kuml-