Þjóðólfur - 28.11.1859, Blaðsíða 6

- 18 -
menníngs sé mikiÖ farinn ab glæbast á þeim efnum,
sem störf og augnamib félagsins liíta ab, og hér
virbist vera gott inál ab stybja og gagnlegt fyrir
land og lýb, vænist félagib, ab undirtekt manna
muni verfca þessu sainbobin.
Reykjavík, 7. desbr. 1859.
Ó. Pálsson, Th. Jónasson, Jón Guðmundsson,
forseti. skrifari. féhirðir.
HiTokknr alþíogismálin 1H59.
Málið um launabót nohhurra embœttismanna á
íslandi.
Engi sem til þekkir getr borib á nvóti því, ab
kjör þeirra embættismanna hér á landi er taka Iaun
úr ríkissjóbi, eru enganveginu nægileg til þess ab
fá þeim þá afkomu er sé sambobin embættisstöbu
þeirra og tign embættisins er þeir gegna, ábyrgö
þess og vandasemi, og var því ekki tiltökumál, þó
ab hækkabi brúnin á suinum þess ieibis embættis-
mönnum, þegar stjórnin lét leggja fyrir þíngib í
sumar frumvarp til opinsbréfs ,,um laun eba launa-
bót nokkurra embættismanna á íslandi".
Nálega allir þíngmenn rómuíiu þab einu máli, aí)
hér væri brýn þörf á aÖ bæta úr því sem veriö
hefbi; enda var sú skobun á málinu rík og almenn
eigi síbr utanþíngs en á Alþíngi. En hvab varb
þá úr þessu máli þegar þab kom til umræbu og
atkvæba á þínginu? þab er saga ab segja frá því,
Og af því ab 2 andstæbir flokkar urbu í þínginu
út af því hver úrslitin skyldi verba, þar sem þó
hvorirtveggju vibrkenndu jafnt bæbi naubsynina og
vafalausan rétt embættismannanna til ab kjör þeirra
yrbi bætt, þá er í alla stabi þess vert, ab menn
kynni sér úrslit málsins, og hvab þeim muni hafa
rábib, og hvort þau hafi verib réttari, eptir því sem
hér stób á, heldren þab sem stjórnin stefndi ab
meb frumvarpinu, og minni hluti þíngmanna fylgbi
fram.
þegar um þetta skal dæma, þá má því eigi
úr minni sleppa, ab fj árlagaréttrinn eba sá
réttr ab mega ákveba meb fullu lagaatkvæbi eba á-
lyktanda valdi urn tekjur og gjöld landsins, um
skattaálögur á gjaldþegnana, og um launaupphæb
embættismannanna, stofnan nýrra embætta, vibreisn
stofnana o. fl., þab er hinn ebliiegasti og veruleg-
asti réttr er hvert þjóbþíng hlýtr ab hafa ef þab á
ab hafa fullt afl og þýbíngu anspænis bæbi yfirstjórn
landsins og þjób sinni. þetta rábgjafaratkvæbi þjób-
þínganna, eins og þab sem Alþíng nú hefir, þab er
ab vísn í mörgum málum t. a. m., í löggjafarmál-
unum, næsta mikilsvert og þýbíngarmikib, þegar
þíngib er vel skipab mönnum og því fer ab temj-
ast þab smámsaman ab hafa slík mál til mebferb-
ar. En rátgjafaratkvæbi í íjárhagsmálnm landsins
er lítib betra en alls eigi; ámeban þíngib hefir ekki
öbruvísi atkvæbi um fjárlög landsins, þá er og verbr
bæbi þíngib og þjóbin ómyndug og órábrábandi fjár
síns, og allraopinberra eigna, framkvæmda og fram-
fara. Mismunrinn á þjób sem hefir þíng meb
fjárlagarétti, og hinni er ekki hefir þab vald ab
lögum, er allr hinn sami, og þó í raun réttri miklu
meiri og verulegri, heldr en sá, sem er milli tveggja
aubmanna, þeirra er annar hefir full fjárforráb sín,
getr neytt vitsmuna sinna og rábdeildar til þess ab
verja fé sínu sér til gróba, vibgángs og frama, en
hinn er ómyndugr og má engu fé sínu verja og í
ekkert rábast nema fjárhaldsmabr hans lcyfi þab
eba samþykki; fyrir honutn er allt undir því kom-
ib, hvernig fjárhaldsmabrinn er, fari fjárforrábin
vel úr hendi og öbrum útífrá jafnframt til hags-
muna, þá er þab þakkab fjárhaldsmanni og hans
forsjá en ekki þeim sem féb á ; en fari þau aflaga
þá er honum sjaldnast um kennt og sjaldnast hefir
hann af því nokkra ábyrgb, ef eigi er beinlínis ó-
lögleg abferb eba augsýnileg órábvendni meb í tafli.
Ab þessu leytinu eru fjárforráb stjórnar yfir þjób
vibsjálli og verri heldren milli einstakra manna,
ab jafnan verbr margfalt erfibara fyrir þjóbina ab
rétta hluta sinn á stjórninni fyrir aflaga eba ill
fjárforráb, (vér munum eptir rábsmennsku dana-
stjórnar yfir „Collektunni") heldren hinum einstaka
ómynduga manni á fjárhaldsmanni sínum, ef hann
yrbi ber ab óhlutvendni, því þar er vib einn mann
ab eiga, alveg hában lögum og dómsvaldi; en þó
sama sé i raun réttri ab segja um stjórnina, þá
skiptir þar þó miklu um í því atribi, þar sem vib
svo marga er ab eiga, embættismenn og embættis-
völd hvort yfir annab hafib, þar til um síbir rekr
ab hinum einvalda konúngi, sem einatt „er yfir
lögin hafinn en ekki lögunum hábrfí. — þetta fjár-
forrába fyrirkomulag stjórnar yfir þjób, en hún ó-
myndug og einkis rábandi eba um megnug í þeim
efnum, hefir margfaldan og óteljandi framfarahnekki
í skauti sér, ogmart annab illt ogísjárvert; stjórn-
in skobar sig þá og álítr, hver sem hún er og
hvernig sem hún er, einhverskonar æbra eblis, og
meb meiri yfirburbum og valdi heldren eblilegt er
eba affaragott getr verib; því ekkert er jafn háska-
legt til þess ab leiba menn til ofmetnabar og mis-
brúkunar á valdi sinu, elns og hib óeblilega eba
rángfengna valdib; sú stjórn skobar sig ekki sam-
síba þjóbinni, hennar þjónaeba henni hába ab neinu