Þjóðólfur - 12.12.1863, Blaðsíða 3

— 23 —
skólaskýrslunni í fyrra. En þar sem liann á 6. og
7.bls. segir, að }>jóðólfr »hafi lastað skólaskýrsl u r
"bans rneð mjög börðum og jafnvel meiðandi orð-
"Um, en þó ekki komið með svo niikið sem eina
»ústæðu fyrir því, að þær sé ósamanhángandi eða
»ófullkomnar«, — þá er nú þetta sumpart sagt
útí hött, en sumpart er það fyllilega ósæmandi.
Grein vor sú í fyrra var bin fyrsta er hreifði við
þessurn skólaskýrslum, og ræðir hún ekki sérstak-
lega nema um skólaskýrsluna 1861 —62, og mun
hver maðr verða að játa, að þar eru framtekin ó-
tal dæmi og ástæður bæði áþreifanlegar og órækar
um hirðuleysi og handahófsfrágánginn á þeirri
skýrslu, svo að skólastjóranum, sem setti nafn sitt
undir hana, var og er til ósóma; þajr ástæður eru
óhraktar og óhrekjandi. Yér höfum líka fundið að
dönskunni og dönskuslettunum í öllum þessum
skólaskýrslum hans, og höfum sagt og segjum enn,
að þetta prenldSa dönsknpat í skólaskýrslum vor-
um sé helbert apaspil og lagabrot, bæði ofan í úr-
skurð skólastjórnarráðsins frá 1841, og á móti sjálfri
skólareglugjörðinni. f>óað ráðgjafastjórnin hafi aldrei
nema liðið þenna óvanda, —'þá er svo margt liðið
að það leyfist ekki, og lagabrotið er eins vítavert
fyrir það, og rétlr túngu vorrar eins helgr eptir
sem áðr, þóað eptirgángslaust yfirvald láli það
óátalið. En það er eigi í fyrsta sinn, að þess-
leiðis eptirlitsleysi æðri yfirvalda hefir verið notað
til afbötunar eða jafnvel haft að nokkurskonar skálka-
skjóli. Herra iíjarna rektor hefir þó lærzt svo mikið
af jþjóðólfsgreininni þeirri í fyrra, að nú í þessari
skýrslu getr hann liaft íslenzk bæanöfn og sýslu-
nöfn rétt eptir. En herra li. J. og aðrir dansk-
lundaðir Islendíngar ætti að hafa scr hugfasta sömu
regluna eins og segir í kaflanum úr aðalsögunni
eptir Cantu, sem þarna er í skólaskýrslunni bls.
106—109 neðanmáls1, að þeir Gaungu-LIrólfr og
aðrir Rúðu-jarlar hafi haft, »að hafa í fullum heiðri
lúngu landsins, er þeir lögðu undir sig, og þraungva
R|<ki uppá þá sinni túngu; þótt þeir ætti þar öllu
ráða og allskostar við landsbúa, þá létu þeir
,lin8u þeirra ná fullnm rétti og eðlilegum viðgángi,
°8 Vilhjálmr bastarðr lét leggja út bænir og sálma
ú þeirra mál, (—og lét ekki hafa aðra blaðsíðuna
1) limí þessa frakknesku klausu er snielt einni sviga-
klausunrii, eins og vítlar, á dönsku, og segir þar eins og er,
ati Gaunguhrólfr haH vcriíi brófcir Hrollaugs „sonar Rögn-
'akls Mœrajarls*, „s o m colouisereda endcol af Östfjordene11
1'"i einsog þuþ er útlagt islenzku inegin : „er nam land á
Anstfjnrlbuin ; af þessu skyldi hver nialbr ætla, sein okki þckkir
Landnámu, ab ROgnvaldr jarl hed&i uumiT) land á Aust-
jörouin.
á danska túngu! —). Alt að einu ætti berra B. J.
og aðrir dönskubræðr hans, að gjöra sér nokkuð
minna far um það, en gjört er, að ota uppá okkr
dönskuslettunum við hvert viðvik, og getr allt farið
vel milli Dana og Íslendínga fyrir því, einsog varð
ofaná milli Rúðu-jarlanna og þess hluta Frakklands,
er þeir lögðn undir sig. Ef hann er hræddr um,
að ráðherrann skili ekki skólaskýrsluna á eintómri
íslenzku, en á því er honum engu meiri vorkun
en konúnginum sjáifum, er nú undirskrifar hinn
íslenzka texta laganna o. fl., þá er einfalt að senda
honum danska skýrslufrumritið skólastjórans; enda
er líklegt, að ráðgjafanum farizt ekki miðr í þessu,
lieldren stjórnarráði háskólans fórst 1841, er það
afbað danskaða skólaskýrslu héðan. J>að getr verið,
einsog gefið er í skyn ískýrslunni bls. 114—115, að
fyrir sumum hafi það virzt á seinni árum nokkurs-
konar brángs eða eltingaleikr, að íslenzka nafn
hvers hlutar sem er, og jafnvel einnig landanöfn
og staða, — og má þar um segja, að ofmikið má
úr öllu gjöra. Samt virðist mega minna herra
rektorinn á 2 dæmi, er hann sjálfr þekkir; hér í
skýrslunni leggr hann sjálfr út borgarnafnið »Rouen«
og nefnir það »Rúðu«; og aldrei nefna Englar,
Frakkar eða f>jóðverjar: »Iíjöbenhavn«, heldr gefr
liver þjóðin iienni nafn eptir sinni málizku, og
Rómverjar munu hafa nefnt fæst lönd, staði eða
borgir þeim sömu nöfnum, er landsmenn sjálfir
höfðu, heldr löguðu þeir og umsneru flestöllum
þeim nöfnum einsog latínunni þókti eðlilegast. En
engrar þjóðar merkismaðr ætlum vér hafi gjört það
eða gjöri, að breyta eða umsnúa nafni sjálfs sín,
þótt hann riti það undir skjöl eðr rit, er hann
semrá túngu annarar þjóðar; þeirgjöra það engir,
að snúa t. d. »son« i »sen« eða bæta »h« eðr
öðrum staf inní, ef hann er ekki til í réttu nafni
hans einsog túngumálið hljóðar.
(Niðrlag síðar).
(Aðsent).
(Um hið opinbera próf danskra embættismannaefna
í íslenzku, viðháskólann, 1863 o.fl. (_ Sjá upp-
haflí) í 15. ári pjóþólfs, bls. lfi'J og 179)*.
(Nirl.) Menn skyldu halda, aþ nú væri nægileg tryggfng
fcngin, þarsem bæfci kröfurnar nm kunnáttuna í íslenzku
vorn svo itarlega tilteknar, og þeim mönnnm falií) á hendr
próflialdif), sem at) öllum líkindum voru færastir til þess }>at)
virtist nú líka svo, sem Dórinm þætti ekki þetta íslenzka próf
1) Bæfei er þab aí) allr II. kafli þessarar ritgjörbar er í
rauninni sama aþalefnis sem atsonda greinin í 18. ári pjót>-
óifs 40. bl. og hin tilfærím sönnunardæmi næsta áþekk í bát)-
um, enda höfum vér eigi getaíi komit) þessn niþrlagi aí> fyr-
en liú, sakir rúmleysis. Ritst.