Þjóðólfur - 12.12.1863, Side 5

— 25
núnsta kosti sæmilegra og rfcttara en mel þögr.inni ogþolin-
niæílinni aí1 gjalda jákvæíii sitt viíi því, aí) túnga jíiar sé
ötuþ og svívirt. X.
Dómr yfirdómsins
i málinu: Jón Sölvason og Vigfús Petrsson (ný-
bylismenn á lláreksstööum í Norðr-Múlasýslu),
gegn: (eiganda jarðarinnar Skjöldóllsstaða) sira
Einnri Hjörleifssvni í Vallanesi.
(Dppkve%inn . Sept. 1863, samkvæmt Hæstaröttardómi
Nóvbr. 1862, sjá 15. ár þjó.þólfs, bls. 86. Sbr. 9. ár þjób-
ólfs, 141. bls. og m. ár 131. bls.)
„Bieiidrnir Jón Sólvason og Vigfúa Petrsson hafa stefnt
fyrir yflrdóininn dómi gengnum 30 Okt. 1856 i Nor%r-Múla-
sýslu, er dæmir þá skylda til aíi borga aiinari fyrir bába, og
bá%a fyrir anuan prestirium Einari Hjörleifssyni sem eiganda
jaríiariiinar Skjöldóilfsstaba í landsknld af nýbýlinu IJáreks-
tölbum 12 rd. árlega frá 14. Okt. 1854, ef ekki vert&i iibru-
vísi um samiS, eu aí) öbrum kosti voru þeir dæmdir skyldir
aö víkja frá jörbinni í næstu fardögum eptir, og var máls-
koetnaþrinn látinn la.Ua iiiþr".
„Mál þetta er þaunig undir komi%, a'b áfrýendrnir hafa
tekiþ nppnýbýli á Háreksstöltum, er áír var í eyþi, ogfengií)
sór þab útmielt viþ reglulega útvísuuargjörb 2. Sept. 1854,
og st'þan nýbyggjarabref frá amtinu 14. Okt. s. á. Á staþn-
um, er laiulik var útmælt áfrýaudanum Jóni Sölvasyni, nuetti
prestrinn Einar Hjörleifsson og lagbi fram uokkur þíngvitui,
er hanu liafþi látib upptaka og sýna áttu, 'aí> landií) lægi
undir eba væri partr af landi jarþarinnar Skjöldólfsstaba. sem
er þar nábúajörb, og prestrinn átti. f>ó varí) ekkert útgjört
um þa(& uudir útmælíngargjörþinni, hvort hií) út „ælda laud
væri partr af Skjöldólfsstabalandi eör okki, heldr var eigauda
Skjöldólfsstaþa aí) eins geymdr óskertr réttr sinn til þe»s og
eins er houum geymdr hanu í nýbyggjarabréfl því, or amtií)
gaf Jóni Sölvasyni fyrir Háreksstöþum. Sökiim þessa þíng-
vituis, sem nú var nefnt, og sem segir, aö Hároksstaþaland
hafl ábr stuudnm verib notab af Skjöldólfsstabamöiiiiiim, sem
og þeirrar ákvörbunar í Jónsbök laudsieigub. 52. kapít, aþ
laudamerki millum bygbra jarba og almenuíiigs, skuli vera
þar sem vitui bera, aí> þau hafl heyrt sér eldri skynsama
menri segja, álítr nú binn stefndi, ab sér sem eiganda Há-
reksstaba beri landskuld af nýbýli þessu. Áfrýendrnir þar á
móti neita ab borga hinum stefnda landskuld af ábýli sínu
af þeirri ástæbu, ab þeir eigi vilja vibikenna eignarrétt hans
Jflr því, heldr þ.ykjast sjállir vera eigendr þess eptir nýbyggj-
a'a tilsk. 15. Apr. 1776. þegar menn nú nákvæmar gæta ab
tilskipun þessari, þá inniheldr húu fyrst nákvæmar ákvarbanir,
nm þab, hvernig sá skuli bera sig til, er stofna vill nýbýli meb
þeiur réttiudnm, er hún ákvebr, einkum hveruig hann skuli
llaga liiTikfllluninni, svo hlutafceigendr geti gætt réttar síns, og
er luuköllunin mismuuaudi eptir því, hvort Jandib, seui mabr
vill stofua nýbýlib á, liggr nibrí bygíium (tilsk. 1. gr,) ebr
uppí alréttum ebr óbygbum fyrir ofau bygbina (4. gr.) ebr í
hérubum, sem fyrrum hafa verií) bygb, eri falliu eru í eybi
(5. gr.). j>eir sem þykjast hafa rétt til landsins eiga þá, meíl-
an iniiköllunarfrestrinn líbr, a?) skýra hlutabeiganda amtmanui
frá því, sem aimast nm, ab sýslumabrinn skuli útmæla landib,
þegar innköllunarfrestrinn er á enda, hvort sem nokkur heflr
geilþ sig fram amtmanniun á meban sem eigandi þess
«bt ekki (1, og a. gr.) í því tilfelli ab uokkur itatt a mebau
á innköllnnarfrestlnnm stób, sannab fyrir amtmanni óygg-
jandi eignarrétt sinn fyrir landinn getr nýbýlismabrinn ekki
fengib þab til eignar, heldr getr hann feugib sér þab ab eins
útvísab, ef þab liggr óyrkt, til ábúbar meb tilteknum hlunu-
indum bæbi gaguvart eigandauiim og himi opinbera (3., 10.
og 11. gr.). Ef þar á móti engi á þessum tíma hellr saimab
fyrir amtmanninn óyggjandi eignarrétt 'inn til landsins, virb-
ist mikib mæla meb því, ab fyrndnar sé abrnr eignarsannanir
hlutabeiganda fyrir landinn, en þær sem umtalast í 2. gr. og
bygbar eru á því, ab landib, sem bebib er um, ab útmælt sé,
hljóti ab liggja uudir einhverja nábúajörbina eptir dýrleika
heunar ab dæma og til þess ab geta luimib fram meb slíkar
sannanir, á ab stefna ábúeudum næstu jarba, til ab mætavib
útmælínguna. þegar þannig engi í tíma heflr komib fram
meb eignarrétt sinn til landsius, ebr og sýnt, ab landib hljóti
eptir dýrleika jarbar siimar ab liggja undir þab, fær nýbyggj-
ariim landib til óbals og eiguar (9. og 11. gr.). Ab vísu
hafa nú áfrýendrnir eigi vibhaft hina almennu iimköllun, er
tilskipunin fyrirskipar, en þetta gotr þó varla komib þeim ab
baga gagnvart hiiium stefnda, sem einmitt hafbi fengib sér-
skilda stefnu, til ab mæta vib ávfsunargjörbina og líka maettt
vib haua þingvitni þab, sem haim framlagbi þá og ab eins
hljóbar um þab, ab landib hafi litib eitt verib notab heiman
ab af Skjöldólfsstabamöunum og ástundum verib léb öbrum
útífrá til grasatekjn og álpta og silúng-veiba, virbist því síbr
geta vorib slíkt óyggjandi heimildarskjal fyrir Skjöldólfsstaba-
eiganda til hins útmælda lands, sem mntalast í tilsk. 3. gr ,
sem ineb berustu orbum er sagt í tilsk. 2. gr., ab þab álítise
eigi ab vera nein sérleg eign, þó þeir í kríng biiamli liall
verib vauir ab reka kvikfé sitt í svoddau land svo lengi sein
og vegna þess þab hoflr legib í eybi, því þab skuli einasta
álítast sem almeuníngr til hvaba brúkunar sem þeir liafa haft
þab á þeim tíma, og er þetta ekki gagnstætt Jónsb. 1. 1. b.
kap. XXVI. J>ví 20 ára notkun gefr ekki optir henni neinu
eignarrétt, heldr ab eins líkr fyrir því, ab sá sem svo lengi
holir haft hlutiuu, kunni ab eiga hann öbrum fremr, en or
um laudspart ræbir, sem liggr óyrktr, heflr lögjfjöfin álitib
ab lítilfjörleg brúknn hans frá einhverri nábúajörqi er hatm
þó eigi gæti álitist ab tilheyra eptir dýrleika hennar, innihéldi
svo litlar líkr um eignarrétt, ab hún ætti ekki ab geta verib
því til fyrirstöbu, ab þeir mætti uema og eignast landspart-
inn er vildi yrkja hann upp. Ákvörbunin í Jónsbók 1. I. 1‘.
LII, er ábr er nefnd, fær réttrinu eigi betr séb, en ab sé
þessu máli óvibkomandi, því þar er ab eins ab ræba um
landamerki núllnm almenníngs og jarbar, sem er sérstökum
eignarrétti nndirgeflnn og söiumnarskyldan fyrir hinn sér-
staka eiganda gagnvart almermingnum, lángtum linara, en
aimars í landaþrætum milli tveggja jarba. þab virbast þanuig
engar nægar sannanir vera komnar fram fyrir því, ab hinu
stefndi só eigandi uýbýlisins Háreksstaba, þ\í slík sönuim
getr eigi legib í því, þó hoimm væri vib útmælingima og
nýbyggjarabréf þab, sem amtib gaf Jóni Sölvasyni geymdr ó-
skertr réttr siun til landsins, og þó sýslumabr og amtmabr
þannig liafl geymt honum rétt sinn. þá getr þarí ekki heldr
legib, ab þeír hafl gettb hinum steinda nokkurn meiri ebr
aniiau rétt yflr nýbýlinu, en honum af öbrum ástæbum imetti
vera til þoss, meb því þeir og eigi voru bærir um ab gefa
hnnum nokkurn annan eba meiri rétt yflr því. Af þessu
leibir þá aptr beililinis, ab á meban eignarréttr hins stefnda
yflr nýbýlinu, er óviss, verbr honnm ekki dæmd, sem eigand.t,
laudskuld af því, eu ab houum bæri latidskuld af þvi aí