Þjóðólfur - 24.05.1864, Blaðsíða 2

106
yrði gjört. — Nýskeð kvað hafa verið skoðað í
Kjósinni og eigi fundizt kláði nema á Reynivöll-
um; skilvísir Kjalnesíngar hafa sagt oss, að engar
sérstaklegar samgaunguvarnir hafi þar verið farið
aðgjöranú um hvítasunnuhátíðina, til þessaðverja
Reynivallafénu á fjöll eða sporna við því, að það
gengi saman við fé nágrannanna. Féð í Garða-
hverfinu þykir almannarómnum hvergi nærri ugg-
laust; sama er um hið fáa fé hér í Reykjavík, og
voru gemlíngar Haldórs skólakennara Friðriksson-
ar, þeir er hann var húinn að senda til haga-
gaungu uppað Reynisvatni, reknir uppá hann aptr
eptir tilhlutun yfirvaldsins.
Sliýrslíl um hinn lærða skóla í Reykja-
VÍk (Efterretninger om Latinslcolen i Jleykja-
vik) skólaárið 1 8 62—6 3. Reykjavík 1863.
8 bl. br., bls. 1 — 164, og 1—32, samtals 196 bls.
(Niðrlag). Vér höfum þókzt mega til að verða
svona lángorðir um þetta atriði skólaskýrslunnar
síðustu, að því eráhrærir fœkltun vísindamannanna
í landinu, freka hnignun hins vísindalega lífs, og
áþreifanlegan skort þann á embættismannaefnum
sem liggr opinn fyrir. það er sjálfsagt, að höf.
skýrslunnar kastar ófyrirsynju fram því áliti sínu
og gefr með því beinlínis í skyn, að það sé'alls
ekki ætlunarverk liins lærða skóla vors, sem þó
liefir verið um allar undanfarnar aldir síðan skólar
voru hér fyrst stofnaðir, — að uppfræða eins mörg
prestaefni og aðra embættismenn eins og þörf
landsins og landsmanna útheimtir, því svo segir
höf. bls. 98:
„Yér megum ekki draga ilr mentnnarmælikvarSa kierkanna
„til þesa a'b geta fengiíi presta þessum hátiiiutlu mrmmim*
„sem kalla sig bændr, sem ef til vill eru komnir í auin-
„íngjahátt sokum leti og drykkjuskapar2; ef þoir hafa eigi
„ráí) til ‘db borga prestum sínum sómasamlega, þá látum
„þá vora prostlausa“ o. s. frv.
og vill höf. þaraðauki gjöra sem minst og marg-
falt minna- heldren er í rann og veru, úr fækkun
menntamannanna og embættismannaskorti þeim, er
yfir vofir. En þó að þetta og annað bjal í þess-
ari skúlaskýrslu sé að litiu marki hafandi né svara-
vert, og eigi til annars en að henda gaman að,
eins og flestum mun hafa orðið, þá hafa nú á
1) I danska textannm brúkar höf. þý/.ka orþit) „Wulero"
ú sjáifsagt aþ vera „\Vuhlere“ því hitt erekki til) og þýþir
þat) helzt: gargari eþa skrafflnnr eía þaþan af verra.
2) peir landar sem svo eru, mnnu sízt verþa til a'b bera
sig upp undan prestaeklunrii; en þoir sem þaí) hafa gjúrt
opinberlega á Alþíngi og tekiþ í þann stronginn, eru þeireinir,
eem hóf. þarf sízt a?> telja gargaramenni, eþr bregþa þeim
um aumíngjaskap, ráíleysi eí)a drykkjuskap.
næstl. ári gosið upp fleiri raddir, er hafa viljað
gjöra engu meira úr skorti vísindamanna og em-
bættismanna heldren höfundrinn, og komu raddir
þær úr þeirri áttinni, er bæði stjórnin í Danmörku
og aðrir hafa mest að marki, þar sem eru stipts-
yfirvöld vor og ræður þeirra á síðasta Alþíngi, í
prestaekiumálinu. því þar vildu þeir ekkert gjöra
úr prestaeklunni og sögðu að þetta »væri ekki
nema í svipinn eða um stundarsakir» (»temporairt»)
en töldu víst að þessi vankvæði mundu hverfa og
viðréttast af sjálfu sér von bráðar, en kölluðu það,
»að spá fram i kominn tíma« (/), þegar sýnt var
fram á það ineð órækum rökutn, — eins og vér
höfum gjört hér að framan, að megn og tilfinnan-
legr embæltismannaskortr vofði yílr landinu, og
væri þegar orðinn, og hlyti að fara vaxandi og
verða æ berari og tilfinnanlegri, þegar kæmi fram
yfirárinl872—74. Og voru það einkanlegaþess-
ar undirtektir stiptsyfirvalda vorra á síðastá Alþíngi1
(og þeirra þíngmanna, er fylgdu þeim þar eða lét-
ust fylgja), og svo tillögur þeirra til stjórnarinnar
með álitsskjali skólamálsnefndarinnar, — en ekki
þeir kaflarnir í þessari góðu skólaskýrslu, — er
hafa knúð oss til að fjölyrða svo mjög um þenna
kafla skólamálsins, og leiða þar að sem Ijósust og
órækust rök að oss var framast mögulegt, þó að
það hafi ekki verið oss nærri fyrirhafnarlaust. Yon-
um vör lika að röksemdaleiðsla vor um þetta verði
ekki hrakin, enda mun reynslan því miðr leiða í
ljós, að hún errétt eða skakkar ekki í neinu veru-
legu. En á þessleiðis rökum og töluupphæðum
reynslunnar undanfarinna ára hlýtr sérhver áætlun
að vera bygð, og hefir hver þjóð sem er og hver
stjórn ekki annað en einmitt þetta að styðjast við
í neinum hagfræðisefnum, fjárhags- eða stjórnar-
efnum, þegar leggja skal niðr þarfir og nauðsynjar
hins ókomna tíma, og gjöra um það áætlanir eða
tillögur; og hefir þetta aldrei né neinstaðar verið
kallað »að spá fram í ókominn tíma«.
Að öðrn leyti skulum vér ekki dvelja lengr
við skólaskýrslu þessa nö þreyta lesendrna á því;
það mætti og æra óstöðugan að tína til öll þau
fádæmi. það er hvorttveggja, að skýrslan dæmir
bezt sjálfa sig og höfund sinn, og að hún kemr
fyrir augu næsta fá.rra mannabæði hér ílandPog
1) Sbr. ágreiníngsatkvæíii herra biskupsins í prestaeklu-
mplinu í Alþ.tfh 1863, 1. p. 259 — 260. bls, ræí)u hins sama
f 2. p. 676,—680. bls., og ræíir konúngsfulltrúaiis í sama máli
654. blá. sbr. vib 721. og 745. bls.
1) l'leiri en einn prestr hafa bætii í fyrra og aptr í vetr
gjört oss vara viíi þan afbrigíii, at) siílau Steingrímr biskup