Þjóðólfur - 24.05.1864, Blaðsíða 3

— 107 —
erlendis, enda fer svo betr bœði fyrir bann og
þenna bæklíng hans; er líka mælt, að kverið hafi
eigi fundið öllu rneiri náð í Danmörku, þegar þar
kom og ekki fengið öllu betri viðtektir þar en hér.
En sú er eina afbötunin, sem vér ætlum að hér
megi heimfæra, er höfundrinn tekr fram að niðr-
iagi: »engi má við sjúkleikanum«, eða eins og
hann segir dönsku megin : »Sygdom er liver Mands
Herre«, og vonum vér þess og biðjum, að hann
gángi heilli til skógar, er hann semr hina næstu
skólaskj'rslu sína, og að sú skýrsla beri um það
eins augljósan vitnisburð, eins og þessi ber um
hið gagnstæða.
Um sullaveikina.
(Eptir landlœknir og jústisráb Dr. J. Hjaltalín).
I.
Það er hvorttveggja að vart nokkur veiki hér
á landi verðskuldar meiri athygli en þessi sjúk-
dómr, enda virðist hún nú að vera farin að verða
að almennu umtalsefni í blöðunum. þjóðólfr frá
í liitteð fyrra og Norðanfari í vetr hafa baft eigi
allstuttar ritgjörðir um sullaveikina, og þó sumt
kunni að vera í því, sem allnjafna verðr almenn-
ingi miðr skiijanlegt, virðist þó á liinn bóginn full
ástæða til, að tímaritin leitist við að gjöra almenn-
íngi sjúkdóm þenna sem skiljanlegaslan, bendi á
orsakir hans og skýri frá þeim ráðum, sem bag-
anlegust þykja til að útrýma honum eða lækna bann.
J>að er að vísu satt, að útlend tímarit, hafa sjald-
an tekizt það á hendur að útlista fyrir almenn-
íngi þau málefni, er mönnum þykir bezt eiga beima
í læknisfræðislegum tímaritum, en með því slík
tímarit eru ókunn meðal vor, og mundu naumast
geta staðizt í svo fámennu landi, sem Island er.
andabist, liafl engi skúlaskýrsla sézt eba send verií) til pró-
fasta, eins og jafuan var sibr á¥)r og virbist sjálfsagt svo, ab
allir audlegrar stfettar menn vííisvegarnm landit) geti vitab, hvaí)
Hbr jiessum eina skóla landsins. Jiegar búib var ab hreifa í
bjúbólfl í fyrra athugasemdunnrn um skólaskýrsluna 1861—2,
ritaíii einn af hinum eldri prestum oss á þessa leib: Eg varíi
•'issa, þegar eg sá í J>jút)úlfl talab um prentaba skólaskýrslu
°g ab þær hiifþu komiþ út árs árlega aí) undanfiirnu, því þar
sem altaf var send skúlaskýrsla ár hvert til hvers prúfasts-
dæmis i meþan Steingrímr biskup var uppi, þá lieflr engi
skúlaskyrsia sjst síþan, og l)Mt eg því ab þat) vieri hætt a'b
gefa þær út“. Er því vonandi, aþ herra bisknpinn rát)i bót
á þessn, þar sem alltaf er haft kappnóg upplagií) af skýrslum
þessum, en lítiþ úmak et)a fyrirhafnarauki, a'b láta eitt expl
af skúlaskýrslunni svona einu sinni á ári fylgja iibrurn embættis-
akjölum er herra biskupinn verþr þó hvort eíi er aþ afgreiba
nálega meb hverri pústferí) til þessara samtals 17 prófasta yflr
land allt.
J>að er eigi nema tvent til með öll læknisfræðis-
leg málefni, nefnil. annaðhvort, alveg að sleppa
því að skýra hugmyndir manna, um allt það er
sjúkdómum og læknisfræðinni viðkemr, ella þá á
hinn bóginn að nota tímarit þau, er vérhöfum til
þess, að svo miklu leyti sem stærð og augnamið
þeirra leyfir.
J>að er að vísu skoðun margra, að vísindin óg
allt sem þeim viðkemr eigi að vera eign einstakra
manna og að það sé ófært að vera að fá almenn-
íngi nokkuð þvílíkt í hendur, því almenníngr gjöri
eigi annað en misskilja það, færa það á rángavegu
og hafi ekkert gagn af því. J>etta hefir án efa
opt átt sér stað og þannig liafa þeir, er þessari
skoðun fylgja, nokkuð til síns máls, en menn mega
þó eigi gleyma því, að þar sem hinni gagnstæðu
reglu hefir verið fylgt, eins og hjá Iíínverjum og
ýmsum austurlanda þjóðum, þar fer þó enn ver,
og það sýnir sig á allri sögu mannkynsins, að því
meira sem almenníngi er haldið til baka frá öllu
vísindalífi, eins og mjög tíðkaðist á miðöldunum,
því heimskari og hjátrúarfyllri verðr hann. Vísind-
in verða jafnan eptir eðli sínu að eins eign ein-
stakra manna, en þeim ber eigi að liggja á þeim
sem ormr á gulll, lieldr útbýta almenníngi það af
þessum fjársjóð sínum, er þeir vita að honum megi
að gagni koma. Af þessum rökum álít eg allar
skiljanlega (populaire) samdar ritgjörðir um ýmis-
leg vísindaleg málefni, og þá ekki sízt læknisfræð-
islegar ritgjörðir, sem mjög eru nauðsynlegar fyrir
almenníng, ef þær að eins eru samdar með þeirri
sannleikselsku, greind og varkárni, sem umtalsefnið
útkrefr.
Eins og áðr er sagt, hafa nú hin seinustu
tvö árin útkomið í blöðum vorum þrjár ritgjörðir
um sullaveikina. Hin fyrsta af þessum var skráð
af Dr. Arthur Leared yfirlæknir við hinn stóra
Norðrspítala í Lundúnaborg og lét eg snúa henni
og prenta í 15. ári f>jóðölfs nr. 8—9 fyrir árið
1862. Ilún skýrir í stuttu máli fráþví, bvað sulla-
veikin sé, og hvernig menn nú á dögum álíti hana
framkomna af annara dýra sullum; en þá leggr
hún ráð á, hvernig mundi mega útrýma henni hér
á landi, og mun valla nokkr geta neitað því, að
ritgjörð þessi er ljós og skilmerkilega samin, því
þó mörgu sö í henni undanslept, er almenníngi
þækti máske fróðlegt að vita, þá mun það koma
af því, að höfundrinn hefir viljað fara sem styzt
yfir efnið, svo hann yrði því síðr misskilinn og
þreytti eigi lesendr sína með málalengíngum.
Hin önnur ritgjörðin er skráð af lierra héraðs-