Þjóðólfur - 27.11.1866, Blaðsíða 2

18 —
annan flokkinn nefna menn andardráttarfæðu, af
því liún þénar til að við halda andardrættinum og
líkamahitanum, og til þessa flokks heyrir öll sú
fæða, er innibindr í sér mikið kolaefni t. a. m.
öll feiti, hverju nafni sem nefnist, mjöltegundir
allar, sikr og vínföng öll. Til hins flokksins heyrir
öll sú fæða sem innibindr I ser jnikinn holdgjafa
(Qvælstof), og kallast sá flokkrinn holdgjafanærníng
(Qælstofholdige Næringsmidler). Til þessa flokks
heyrir allt kjöt, allt sem er af fiski, egg og ný-
mjólk; lika má að nokkru leiti telja þar til hinar
megnari mjöltegundir.
IVIjólkin cr að því leili frábrugðin flestri ann-
ari fæðu, að bæði innibindr bún í sér andardrátt-
arfæðu og holdgjafa, og því geta dýr og menn
lifað af lienni eintómri og fengið bæði vöxt og
viðgang af; hún hefir það og framyflr báða flokk-
ana, að hún cr léttari til meltíngar, og verðr fyr
að blóði en flestönnur fæða, og þetta gjörir hana
svo gagnsamlega og holla, þar sem halda þarfvið
kröptunnm á sóttlara mönnum. Engi önnur and-
ardráttarfæða hefir þessa eiginlegleika til jafns við
mjólkina, og margt af því sem talið er til andar-
dráttarfæðu er svo varið, að menn og dýr getaeigi
lifað af því eingaungu. þannig reyndi frakkneskr
líífræðíngr Magendie að ala hunda á tómri fitu, en
þeir drápust fyrir honum; hefði hann alið þá á
mjólk eða feitu kjöti með nægu holdgjafaefni í,
mundu þeir hafa lifaðgóðu iífl. Mjólkin er á hinn
bóginn og svo mjög drjúg fæða, og þess vegna
þarf opt minna af 'nenni til að lialda við kröpt-
unum en menn halda. Dr. Chambers færir til
nokknr dæmi, þar sem sjúklíngar hans liafa eigi
að eins haldizt við góða krapta við svo sem 2 pela
af nýmjólk á dag heldr og jafnvel braggazt von-
um framar. J>etta hefir hann einkum fundið að
befir átt sér slað'í ýmsum maga- og lifrarveikindum,
svo sem við súr I maganum og þar af leiðandi
blóðuppköstum, og Dr. Karell hefir f ýmsum
maga- og þarmasjúkdómum gefið 4 matskeiðar í
senn, 3 eða 4 sinnum á dag, meðan sjúklíngrinn
er sem veikastr. Iíáðir þessir læknar taka það
fram, að meltíngarverkfærin megi eigi fá meira
af mjólkinni í einu, en þau geti á móti tekið með
hægu móti, því annars verði sjúklíngnum illt af
henni og þá skemmi hún í stað þess að gagna.
|>etta álít eg gullvæga reglu sem menn ætti vel
að ígrunda og aldrei út af að bregða. f>ar af flýtr
þá líka, að það er óráðlegt að við hafa mjólk sem
drykk, auk annarar fæðu, því þó fullhraustir er-
fiðismenn þoli slíkt að ósekju, þá er allt öðru máli
að gegna með veiklað fólk eða þá sem liggja rúm-
fastir. Mest virðist Dr. Karell að halda af volgri
undanrenníngu, þegar meltíngin er veik og menn
vilja reyna til að auka kraptana svo fljólt sem auðið ^
er. Eg læt opt blanda nýmjólkina með kalkvatni
því er fæst á Apothekum, svo sem tveim mat-
skeiðum í hálfan peia, og virðist mér mjólkin verða
þar við langtum léttari, og listugri fyrir sjúklíng-
inn. það er gamalt orðtæki í læknisfræðinni, að
líkaminn að eins hafi gagn af því, er menn geti
melt, og að einúngis það eð sarna sé likamanum
til nærníngar (»non (jvæ ingeruntur sed qvæ di-
geruntur corpus alunt«) og viðgángs og mun sú
regla jafnan standa föst og óbifanleg; en hér af
flýtr þá, að mjólkin eins og öll önnur Iífsmeðöl,
er nokkurskonar tvíeggjað sverð, sem getr sært
sjáifan þann, er bregðr því óvarlega. það sama
gildir um alla fæðu og alla drykki, enda sýndi
professor Lehmann í Dresden það á sjálfum sér,
uð hann gat gjört sig gígtveikan með því að halda
kyrru fyrir og lifa á eintómu kjöti í þrjár vikur.
Eg fyrir mitt leiti þykist sannfærðr um af reynsl-
unni að hér á landi verða börn opt veik af þvi
þeim er gefin of megn og of mikil mjólk, og mér
hefir enda sýnzt, að börn setn alast í sjóplátzun-
um, þarsem opter lítið um mjólk, lángtum sjaldn-
ar fái »þrösku« og »afbendi« en upp í sveitun-
um, og gagnmerkilegt er það, að þar sem út um
landið deya nærfelt 40 af hverjum 100 börnum á
fyrsta aldrsári, þá hefir hér í Ileykjavíkrsókn eigi
dáið meira en 19 af liverju 100 barna á fyrsta
ári, nú í hin seinast liðin 10 ár. þegar börn fá
»þrösku« hafa þau sviða ( munninum, sem mildn-
ast á meðan þau liggja við brjóstið eða pelann;
mæðurnar eru hvervetna að taka þau upp þegar
þau fara að hljóða og leggja þau við brjóstið, eða
pelann, því sviðinn mínkar á meðan þau eru að
drekka. |>etta gjörir nú ekkertannað en ilt verra,
og gefr opttilefni til, að úr þröskunni verðr ann-
aðhvort lángvinn banvæn magaveiki eða »afbendi«.
Ilörnin ælti strax að venjast á nokkurskonar mála-
mat (það er að segja að fá að eins næríngu sína
á vissum tímum), því hjá þeiin má vel heimfæra
orðtækið, að »málamagarnir þrífast bezt«. Vili
menn róa þau fyrir »þröskunni« og sviðanum af
henni, er lángbezt að væta þau ofrlítið við og við
á sikrvatni, eða vatnsblandaðri þröskusaft sem fæst
á apothekum.
Nú skat taka fram nokkuð skýrara sjúkdóma
þá í hverjum mjólkina má viðhafa sem næríngar
og læknismeðal, og vil eg þá um leið biðja les-