Þjóðólfur - 24.03.1870, Blaðsíða 2

— 78 —
á 10—16 skild. árlega; jafnframt því að gjald-
stofninn, lausaféð, hefir gengið til þurða um
þriðjung eðr meira við það sem hér var i landi
árin 1841 —1856. Og í annan stað getr það eigi
dulizt fyrirneinum, að öllþessihin verulega hækk-
un á jafnaðarsjóðsgjaidinu á einkanlega rót sína í
þeim útgjöldunum, sem aldrei hafa verið og ekki
eru enn beinlínis lögákveðin útgjöld þessara sjóða,
en það er kostnaðrinn sem kláðalækn ingarn-
ar' og aimennu verðirnir til að varna útbreiðsiu
kláðans hafa haft í för með sér. Menn vita að
sönnu, að fjallvarðatilkostnaðrinn úr jafnaðarsjóð-
unum norðan- og vestanlands hefir víst að mestu
ieyti verið bygðr á beiðni og samþykki gjaldþegn-
anna fyrirfram, því þeir hafa viljað og krafizlvarð-
anna yfir höfuð ; vér ætlum að þessu sé líka að
skipta um þann hluta af kostnaðinum til varðanna,
sem greiddr hefir verið úr jafnaðarsjóði suðramts-
ins; en aptr að því leyti sem kostnaðrinn til kláða-
lceltninganna hefir verið greiddr úr jafnaðarsjóði
suðramtsins, og það svo mörgum þúsundum hefir
skipt, eins og reikningarnir sýna, þá geta þau
útgjöld á jafnaðarsjóðunum, að því leyti þau
áttu sér stað áðr en fjárkláðalöggjöfin 5. Jan.
1866 var hér lögleidd, að vísu aldrei helgazt eða
kallazt lögákveðin útgjöld eða lögheimiluð, þó að
svo sé haft í orði kveðnu, að lögstjórnarráðherr-
ann í Danmörku hafi lagt á þau samþykki sitt
cptir á, og svona hvað eptir, með þessum vana-
legu orðum: að ékki se neitt á móti pví frá
stjórnarráðsins hálfu («da er derimod, fra Mini-
steriets Side intet at erindre»), hvar með stjórn-
arráðið einmilt játar og viðrkennir, eins og er, að
hvorki hafi það, og því heldr ekki amtmennirnir
neinn hinn fjærsta skaltálögurétt hér á landi, eða
neitt samþykkisvald í þeim notum, hvorki jafnað-
arsjóða veginn né á annan hátt.
En einmitt þetta, að um öll þau útgjöld jafn-
aðarsjóðanna, sem lögheimiluð eru, þá er bæði
áætlunarvaldið til útgjaldanna og þar á bygð niðr-
jöfnun tekjanna, hjá háyfirvaldinu einu (amtmann-
inum), — einmitt þetta fyrirkomulag er undirstað-
an undir atriðis-ákvörðuninni í konungsúrskurðin-
nm 2. Marz 1861: að háyfirvaldið skuli standa
gjaldþegnunum og öllum almenningi opinberan
reikningskap af þeirri skattaálögu-ráðsmenskn sinni
1) þaí) er og verir t d niiiiriisstæí) sú rábsineuskau hfcr
í 6ii(!ramtinu, þegar 6000 rd. sknld út af klábaiækningnnuui,
var tekin upp á jafnabarsjóíiinn hér syíra einmitt sama áriö
(1859), sem ríkisþingin veittu 30,000 rd. til kláíalækninganna,
en þó varí) allt aí) því tvófalt meira afgangs af þvf fé, —
nál. 10,000 rd., sem gekk aptr inn : ríkissjólbinii.
(«Offentlighed i Forvaltningen»), með því að út
gefa og «birta» árlega ogreinilega og n á-
kvæma» reikninga þar yfir. «Greinilega og ná-
kvæma»? hvað vill það segja? Þeir eiga að vera
svo úr garði gjörðir svo að frágangi, að þeir rett-
lœti sig s/álfir, eins í heilu líki, einsog hver ein-
stök tekju- og útgjaldagrein út af fyrir sig, sem
í reikningunum er til færð. Til þessa útheimtist
nú aptr, 1., að aðalgreinir og sérstakir póstar
reikningsins sé greinilega og skipulega sundrlið-
aðir, en ekki öllu agað saman í graut og hvað
innan um annað. 2. Að þar sem tekjurnar eru
t. d. jarðagjöld eðr þessleiðis fastar tekjur, sem
þó geta breyzt, af því þær eru komnar undir sér-
stökum samningum og tímamörkun þeirra, t. d.
byggingarskilmálum, léns- eðr leigusamningum og
þessleiðis, þá er vitaskuld, að tilgreina verðr þann
leigumála í reikningnum, að minsta kosti öðrti
hverju, á meðan hann stendr óbreyttr; en breyt-
ist hann með nýum samningi eðr á annan veg,
þá er eins vitaskuld, að þetta verðr þá að taka
fram í þeim reikningnum, er út gengr næst á
eptir. Að öðrum kosti er ekki auðið að sjá það
af reikningnum, hvert þær árstekjurnar, sem svo
er varið, sé að fullu goldnar eðr með réltri npp-
hæð til færðar. 3. Ilverja útgjaldagrein fyrir sig
ber að heiga með skýrskotun til lagaboðs þess,
eðr konungsúrskurðar, sem hún byggist á. 4. Sé
sjóðrinn eðr stofnunin í skuld, þá ber þess jafn-
an að geta í hverjum ársreikningi, annaðhvort
tekju- og útgjaldumegin í reikningnum sjálfum, eðr
og í athugagrein neðanmáls, uppruna skuldarinn-
ar að dagsetningn til, og upphæð, hve mikil skuli
vera endrgreiðsla («afborgun») árlega, og svo skuld-
ar-eptirstöðvarnar að árslokum. Nema alls þessa,
sem nú var talið, sé gætt, þá getr reikningrinn
með engu móti kallazt greinilegr né nákvæmr, né
heldr áreiðanlegr. Skoðum t. d. fjárlög konungS'
ríkisins, er út ganga árs árlega; þau eru eigi annað
en áætlun yfir árlegar tekjur og útgjöld ríkisins;
skoðum undirbúning og frágang uppástungnanna
til þeirra af hendi stjórnarinnar undir meðferð
ríkisþingsins, og svo frágang ríkisþingsins á þeirI1
undir samþykki konungs, og menn munu brád
sannfærast um, að allra þeirra atriða, sem nú vof
tekin fram, er svo nákvæmlega, vandlega, og li
við, smásmuglega gætt, til þess að ekkert bresti ^
né í nokkuru hinu minsta, að fjárlögin sé fyllile^a
greinileg, nákvæm og áreiðanleg; þó að fjárlög11^
komi út árs árlega, þá er sama nákvæmnin vl
höfð i hverri grein, og endrtekin ár eptir ár.