Þjóðólfur - 30.10.1891, Qupperneq 3

207
fólki. Við nánari eptirgrennslun komast
menn að raun uni, að konur þeirra, dæt-
nr og systur eru þar einnig, en af klæða-
burði þeirra og framgöngu skyldu menn
ætla, að þær væru af meðalstjettinni, sem
Englendingar svo kalla, en ekki af verk-
mannastjettinni. Þetta kemur nú að nokkru
leytí af því, að karlmennirnir í Vestur-
ríkjunum bera aí ásettu ráði ekkl mikíð
í klæðaburð. En samt sem áður má segja,
að sá vitnisburður, að fjöldinn af alþýðu
manna í Ameríku sje eins og meðalstjett-
irnar í Evrópu, sje sannari að því er
kvennfólkið snertir en karlmennina, eink-
um í Vesturríkjunum. Jeg minnist þess,
að jog einu sinni’var staddur í bóksölu-
búð í litlum bæ í Oregon; kom þá kvenn-
maður þar inn og spurði, bvort komið
væri mánaðairit eitthvert, sem jeg kann-
aðist ekki við. Þegar hún var farin,
spurði jeg afhendingarmanninn, hver hún
væri og hvaða tímarit það væri, sem hún
hefði spurt um. Hann svaraði, að hún
væri kona járnbrautarverkmanus eins, að
tímaritið væri tískublað, og að mikið væri
keypt af þess konar blöðum af kvennfólk-
inu í verkmannaflokknum þar í bænum.
Af þessu fór jeg að veita klæðaburði kvenna
þar meiri eptirtekt og komst að raun um,
að í smábæjunum um þessar slóðir fóru
þær eptir Parísartískunni og voru í þessu
enda fremri en enskt kvennfólk í embætt-
ismanna- og verslunarstjettinni.
í bæ eins og þeim, sem jeg lijer á við,
eru engar vinnukonur, nema á gistihús-
uuum. Nálega öll dagleg imianhúsvinna
er unnin af Kínverjum, þar sem vinnufólk
annars er haldið. En húsmæðurnar, þess-
ar „tiskudömur1', hafa sjálfar á hendi inn-
anhússtörfin og liafa fyrir börnum sínum.
Kvennfólkið í Ameríku liefur fremur
en kvennfólk í Evrópu smekk fyrir bók-
menntum og mikil áhrif á bókmenntirnar
þar í landi. Það er þrennt, sem styður
að þessu, í fyrsta lagi auðveldur aðgang-
ur að andlegri menntun, því næst viður-
kenning þess, að kvennfólkið standi karl-
mönnum jafnfætis að borgaralegum rjett-
indura og andlegum hæfileikum, og loks
hinn mikli tími, sem kvennfólkið hefur
fram yfir karlinennina. í þvi landi, þar
sem karlmennirnir eru stöðugt önnum kafn-
ir við atvinnustörf sín eða embættisskyld-
ur, verður það verk kvennanna að halda
bókmenntunum uppi. Og það ar óhætt að
trúa þeim fyrir því. Þær eru fijótari að
hugsa og djúpsæar, eru minna eu kvenn-
fólk á Englandi hneigðar fyrir hreyfingu
úti við eða líkamsæfingar og eru tilneydd-
ar vegna veðurlagsins að halda sjer leng-
ur inni, á veturua vegna kuldans, en á
sumrin vegna hitans. Svo virðist sem þær
sjeu ekki eins hneigðar fyrir sönglist og
myndalistir, eins og fyrir bókmenntir, enda
lesa þær með kappi miklu og iðjusemi all-
ar bækur og tímarit, er ekki þarf sjer-
staka vísindalega þekkiugu til að skilja,
og þær eru enda margar, sem helgað hafa
líf sitt iðkun einnar eða annarar vísinda-
greinar og komist langt í þeirri grein. Það
eru óendanlega miklu fleiri konur, sem ger-
ast rithöfundar, 1 Ameríku en í Evrópu.
Það sem þær hafa mestar mætur á að fást
við, er auðvitað stuttar skáldsögur, minui
ritgjörðir og ljóðagjörð. Hafa margar, sem
eru óþekktar í Evrópu, orðið allfrægar víða
fyrir ljóðmæli sín.
Það má spyrja, hvort þessi glæsilegi
liagur kvenna í Ameríku sje að þakka
lýðveldisskoðununum eða yfir höfuð hverju
staða þeirra sje að þakka.
Staða þeirra er að svo míklu leyti að
þakka lýðveldinu, sem hún á rót sína að
rekja til þeirrar grundvallarsetningar, að
allir menn sjeu frjálsir og jafnir, hafi til
að bera viss rjettindi, sem enginn getur
frá þeim tekið, og tilsvarandi skyldur.
Þessi grundvallarskoðun getur ekki tak-
markast með því að segja, að menn sjeu
að eins karlmenn eða menn með livítum
hörundslit. í mörg ár hafa Ameríkumenn
trúað á jöfnuðinn, verið hróðugir yfir að
liafa uppgötvað hann og barist fyrir hon-
um með líf og sál. Þegar þeir áttu að
fara að koma jöfuuðinum til framkvæmda
á alls konar mönnum, þá Ijetu þeir auð-
vitað kvennfólkið fyrst njóta hans, og það
eigi að eins í pólitiskum málum, heldur
einnig í borgaralegum málum. Meðal ann-
ara orsaka, sem verkað hafa í sömu stefnu,
má nefna tvær. Önnur þeirra er sá sið-
ur í söfnuðum presbyleríana og baptístci,
að kvennmaður hefur sama rjett sem karl-
maður til að kjósa presta og forstöðumenn
safnaðanna. Hin orsökin var sú, að meðal
landnema, sem stöðugt leituðu lengra vest-
ur í landið, var í fyrstunni fátt kvenn-
fólk, og var það þess vegna virt og heiðr-
að og vel farið með það. Þessi siður
hjelst svo, eptir að fólkinu fjöigaði þar
um slóðir, og liefur breiðst þaðan út um
allt land.
Hver áhrif hefur nú allt þetta haft á
kvennfólkið ?
í einu orði góð og heillarík áhrif. Kvenu-
fólkið hefur fengið stærra starfsvæði og á
því hægra með að komast áfram. Svo
sýnist og sem kvennfólksins sjerstaklegu
aðlaðandi eiginlegleikar hafi ekki beðið
neinn hnekki við það. Kvennfólkið liefur
orðið óháðara og færara um að bjargast
sjálft áfram, sem er því meira í varið sem
ógiptu kvennfólki fer stöðugt fjölgandi.
Stúlka í Ameríku, sem verður að lifa ó-
gipt, hefur greiðari aðgöngu að ýmsum
störfum og til að menntast heldur en göm-
ul jómfrú eða ekkja í Evrópu; á hinn
bóginn hefur uppeldið og skólamenntunin
gjört giptar konur í Ameríku ekki síður
hæfar til að gegna störfum sínum sem
húsmæður.
Hvernig hefur nú þetta allt verkað á
þjóðina í heild sinni?
Ef kvennfplkið yfir liöfuð hefur haft
gott af því, liefur öll þjóðin við það einn-
ig liaft gott af því. Sem mæður skapa
þær lyndiseinkunnir barna sinna og að mestu
leyti geta þær einr.ig lagað tísku og venju,
sem er ráðandi i samkvæmum meðal þjóð-
arinnar. Staða kvennanna hefur einnig
góð áhrif á karlmeunina. Þeir hafa gott
af því að skoða þær sem jafningja sína í
staðinn fyrir að skoða þær sem fagurt
leikfang eða gagnlega vinnuþræla. Sú
virðing fyrir kvennfólkinu, sem karlmenn
í Ameríku annaðhvort sýna því af sjálfs-
dáðum eða neyðast af almenningsálitinu
til að sýna því, hefur bætandi áhrif á
framgöngu karlmanna og viðmót og dreg-
ur úr eða eyðir ýmis konar ósvinnu, sem
ýmislegt annað þar í landi kemur af stað.
Öll þjóðin á velgjörðasemi kvenna og
áhuga þeirra á margs konar endurbótum
að þakka fýrir margt og mikið gott, sem
siðir og tíska í Evrópu mundi varla hafa
leyft þeim að afreka. Evrópumenn eru
á síðari árum farnir að dást að fjöri og
framtaksemi kvenna í Ameríku. Þeir, sem
þekkja, hváð þær hafa framkvæmt, og
framkvæma enn til að koma fram mörg-
um velferðarmálum, munu enn meir dást
að þreki þeirra, kjarkí og hve mikið þær
leggja í sölurnar.
Ekkert land virðist eiga kvennfólki
sínu meira að þakka en Ameríka fyrir hið
besta í grundvallarskoðunum þeim, sem
líf manna, bæði opiuberlega og prívat, lag-
ar sig eptir.
Dr. Jón Stefánsson í Kaupmanna-
höfn er orðinn aðstoðarmaður (assistent)
við konunglega bókasafníð í Höfn. Hann
byrjaði í haust að halda fyrirlestra í há-
skólanum um bókmenntasögu Englands.