Ný tíðindi - 24.12.1851, Blaðsíða 2

fátækdómi? Ekki er hann af }>ví, að íslend-
ingar vilji ekki cir/a sem mest, eha aí ]>ví,
að [>eir nenni ekki ab bera sig eptir allri
j>eirri bjðrg, sem jieir bera skyn á. — Og
þó bregðum vjer einatt hver öðrum um deyfð
og dugleysi. Hvernig stendur á j>ví? Vjer
getum }>ó ekki annað, en kannast við j>að,
að Islendingar sjeu almennt iðjumenn, sem
einatt vinna baki brotnu, til þess að liafa
nægilegt lífsuppheldi. En það er ekki nóg
að vera iðinn og starfsamur, eða vinna svona
einatt út í bláinn, eins og vant er. jiess
konar vanaiðni getur aldrei staðizt til lengd-
ar; hun má ekki eintrjánast á fram ár eptir
ár, öld eptir öld; því þá gleymir hún að lok-
unum starfa sínum, og gjörir verk sitt hugs-
unarlaust, og með einhvers konar ólund. Hún
veit þá á endanum varla, hvaðhún gjörir, eða
hvers vegna að hún vinnur þetta eða hitt ein-
mitt svonci, en ekki öðruvísi. Störf nianna
og verknaður er, og verður með þessum hætti
aldreigi blessunarríkur; því hann vantar þá
allt líf; hann er þá unninn nærri j>vi meðvit-
undarlaust. Iðnin eða starfsemin verður allt
af að liafa vakandi auga á framrás tímans;
hún má aldrei hafa augun af framförum lians,
heldur þvert á móti leita þeirra og hagnýta
þær. En hvernig ætli, að oss hafi tekizt að
gæta þessarar reglu? jþví erver og miður,
að vjer getum ekki borið sjálfum oss góðan
vitnisburð í þessu efni. Vjer Idjótuin að kann-
ast við það, aðvjer höfum misst augaáfram-
förum tímans og orðið á eptir þeim þjóðum,
sem vjer stóðum áður jafnfætis, eða fremur.
Vjer lifum enn að mörgu leyti í sömu barn-
æskunni, eins og fyrir 7 eða 8 hundruöum
ára. jþetta er nú að vísu eðlileg afleiðing af
því, hversu land vort er afskekkt og langt
frá öllum öðrum löndum, og af samgöngu-
leysi þvi, sem um langan ahlur hefur verið á
millum vor og annara j>jóða. Og svo eru
mikil brögð orðin að þessu framfaraleysi voru,
að það er í sumuin greinum orbið að algjör-
legri apturför; þannig kunnum vjer nú ékki
neina kornyrkjuaðferð, eða neina plægingar-
aúferð. Vjer þekkjum fáir, sem engir, þetta
hið nytsama jarðyrkjutól, plóginn, svo að í
stað þess sem hinar j>jóðirnar liafa einatt
verið að fullkonma liann og laga, síðan um
það leyti er hann var hjer við hafður, eða
um landnámatíð, j>á höfum vjer farið það fram
í gagnstæða átt, að vjer höfum nærri því
gleymt nafninu ásamt verkfærinu. Af korn-
yrkju landnámsmanna höfum vjer varla aún-
að eptir en það, er sögurnar minnast liennar
lauslega, og örnefnin geta hennar nærri því á
degi hverjum. J>etta og annað því um likt,
sem er beinlínis apturför, vottar um stakt
hirðuleysi vort og ódugnað. En til hvers er
að tala um það? Getum vjer, sem nú lifuni,
ásakað oss um það, sem oröið er löngu fyrir
vort minni? — Nei, það getum vjer ramiar
ekki. En þar á móti eigum vjer og getum
vjer látiö feðranna víti oss að varnaði verða.
Vjer megum ekki láta vanann, eða réttara
sagt óvanann, rába svo miklu við oss, aðvjer
bökum oss sama deyfðar - og dugleysis - orð
hjá niðjum vorum, eins og vjer hljótum að
bera forfeðrum vorum, þeim sem týndu niður
listum feðra sinna, eða hirtu ekki um að rjetta
þær við aptur, líklega af því, að þeir nenntu
ekki að liugsa um það, hversu nytsamar þær
væru og ómissandi fyrir sig og sína. Ef vjer
gjörum það, þá eflum vjer apturforina, og bú-
um þjóð vorri gröf þá, sem hún mun aldrei
síðan fá litið upp úr; því slík ófyrirgefanleg
deyfð og afskiptaleysi um vorn eiginn hag og
sóma þarf nú lijer eptir ekki langan tima til
þess, að eyöileggja oss meö öllu. jþ'essi deyfð
er það, sem vjer erum nú einatt aö bregða
sjálfum oss um, og síðan „Ármanii á alþingi*
liaía íjölda margar raddir hljóniað til vor, til
þess að vekja oss af dvalanum, sýna oss, hvar
vjerværum að komiiir, og með hverjum hætti
vjer ættum að ráða bót á hag vorum. En
þó að allar þessar raddir hafi haft sama
tilgang, þá liafa þær þó verið mjög á sinn
hátt hver, og bent á sinn veginn hver. Sum-
irliafa veriö of bráðlátir og of stórhuga; þeir
hafa ekki gætt að, livar fjárhagur vor var að
kominn, og þess vegna lieimtab of mikið af
oss. jþessum mönnuin hefur að nokkru leyti
farið eins og þeim, sem fyrstur allra vaknar
af fasta svefni, þegar liúsið stendur í Ijósum
loga; honum verður þá svo mikið uin, að það
kemur á hann eins konar fát; hann kallar og
vekur, en veit ekki, hvernig hann á að fara
að því, svo að það komi að þeimnotum, sein
hann vill; liann truflast svo, að hinir, sein
ekki sjá logann, láta sjer minna bregða, og