Ný tíðindi - 24.12.1851, Blaðsíða 3

3
fara sjer liægt; gjöra jafnvel gys aft homim,
og haltla, aft ekkert liggi á. Yiftlíka hefur
þeim opt farizt, sem hafa verið að reyna til
þess aft vekja oss — eins og þeir segja —,
og vjer liöfum opt og einatt ekki gjört ann-
aft, en skopast aft þeim; vegna þess aft vjer
bárum ekki skyn á, aft sjá það veruiega og
sanna í fátyrftum þeirra. Ekki aft síftur liafa
þó radtlir þessara manna miklu áorkaft; vjer
höfum í mörgu farift eptir bendingum þeirra,
og sjest þaft nú á ílesjtu í lantli hjer, að á
hinum síftasfa aldarhelmingi eru landsmenn
farnir að reyna til þess að rjetta vift apturog
bæta hag sinn, með því aö hagnýta sjer fram-
för tímans á ýmsa vegu.
En það, sem nú kemur hvervetna fram
oss til tálmunar og hnekkis i framförinni, er
ávöxtur hins undanfarna tímabils apturfararinn-
ar, fátæktin. jiaft hefur farift viftlíka fyrir
oss, eins og þeim manni, sem erfir mikinn
auft, og byrjar búskapinn meft skeytingarlaus-
um sjálfbyrgingsskap; liirftir ekki um aft afla
neins; því honum finnst alls nægt fyrir hendi,
og heldur svo á fram búskapnum eptir ein-
liverjum hugsunarlausum vana. Loksins eyft-
ist erfða'fje hans, og börn hans taka ekkivift
öftru eptir hann, en fátæktinni einni. En meft
því þau hafa ekki vanizt við neitt annaft, en
láta allt sóftast svona einhvern veginn, þá ráft-
astþau ekki héldur í neitt annaft. jbegar aft
niftjar þeirra sjá nú, hvar aft er komift fyrir
sjer, og liverjum þaft er aö kenna, þá gengur
slíkt afskiptaleysi yfir þá, og er þá öllu vel,
ef þeir láta sjer ekki fallast allan ketil í eld,
þegar þeir bera sinn hag- saman viö hag ná-
búa sinna, sem einatt hafa átt dugandis
menn í ætt sinni, og nú eru konmir fangt á
undan þeim í öllu efta flestu. Hvaft á þá maft-
uririn aft taka tif liragfts, til þess aft bæta sjer
þaft upp, sem lrann er orftinn á eptir? Hann
þolir engan kostnað; því harin er fátækur;
fátæktin stendur lionum í vegi fyrir öllurn
stórvægilegum nýbreytingum, sem hann er
þó, ef til vill, viss um, aft sjer gætu heppn-
azt, og orðift til ærins ábata, ef nokkuft væri
fyrir, til þess aft leggja í sölurnar í fyrstunni.
Vjer getum ekki betur sjeð, en að liinn eini
viftreisnar-vegur fyrir hann sje sá, aft byrja
hjer um bil þar, sem forfeftur hans hafttu, og
.reyna til þess aft lifa upp allt búskaparlíf ná-
búa sinna, frá því er forfeður þeirra voru á
sama stigi og forfeftur hans. jþaft er samt
auftvitað, að hann þarf ekki aft þræfta þaft allt
í raun og veru; heldur einungis aö svo miklu
feyti, sem nauðsynlegt er, til þess aft kom-
ast aft sama mifti, og þeir eru búnir að
ná; hann má því vífta eins og taka krók
af sjer, meö því aft sneifta hjá ýmsu
því, sem þeim varft til 'hnekkis, efta
misheppnaftist. En hann verftur um fram
allt aft gæta þess, að ldaupa ekki yfir
neitt verulegt atrifti, og aldrei aft aflaga
neitt af þeirra reynslu sjer í vil; því þá getur
verift, aft hann reisi sjer hurftarás um öxl, efta
olli sjer hnekkis í stað ábata og framfara.
Líkt þessu er nú komið fyrir oss, Is-
lendingar, vjer sjáum, aft hinar þjóftirnar, sem
vjer vorum i fymdinni samferfta, eru nú komn-
ar langt á undan oss í allri velmegun, t. a.
m.: Norftmenn, Svíar, Uanir, Englendingar.
Ef vjer viljum nú breyta hyggilega, þá ber
oss fyrst aft athuga þaft, livern grundvöll þess-
ar þjóftir hafa lagt, oghafttil þess, aö byggja
á velmegun sína, sem nú er orftin; þar næst,
livernig þær hafa haldift þessari byggingu á
fram, og meft liverjum hætti þeim hefur tek-
izt aft koma henni í þaft horf, sem nú er hún.
En þó er enn' eitt atrifti, sem vjer hljótum
einatt aft hafa oss hugfast, og þaft er hift
einkennilega fyrir hvert land og hverja þjóð;
hift sjerstaka, sem einatt kemur fyrir, og sem
allt annaft verftur aft lagast eptir, t. a. m.
loptslag og landslag.
Undir eins og vjer gætum aft aftalgrund-
velli allrar velmegunar, hvort heldur einstakra
manna, fjelaga, þjófta efta ríkja, þá sjáum
vjer, aft þaft er jörftin. A henni er öll vel-
megun byggft, af henni lifa dýrin og af henni
lifa mennirnir. j>aft er hift fyrsta velmegun-
arstig aft yrkja hana og rækta, til þess, aft
hún gefi sem mest af sjer, og beri sem ríku-
legastan ávöxt. jþett.a hafa og allar þjóftir
gjört, að þær hafa byrjað á jarftyrkjunni, eins
og vissustu rót allrar velmegunar, og þau
lönd eru auftugust, sem Jengst eru komin á-
leiftis í henni. En sjerhver þjóð verftur aft
laga jarðyrkjuna eptir því, sem bezt á vift hjá
henni; taka þá grein henliar fyrir, sem hent-
ugust er áhverjum staft. — Af þessum grund-
velli velmegunarinnar vissu og forfeður vorir,