Norðri - 01.11.1853, Síða 4

84
mauna, þá seldi nefndur Björn því Hrappseyjar
prentsmiSjuna, en átti þ<5 sjálfur part í henni, og
var hún flutt subur til Leirárgarba; sá forstöbu-
mabur þessa fjelags, sem mest kvah ah, var Magnús
sál. Stephensen, síöar konferenzráh; sýndist eins
og hann amaísist mjög viÖ Hóla prentsmihjunni, því
hann lasta&i mjög og níddi hana og áhöld henn-
ar, bækurnar sem hún prentahi, og jafnvel prent-
arana sjálfa, og kom á hana megnu óorbi bæ&i utan-
lands og innan, enda þó útgáfa Vídalíns postillu,
árib 1798 á Ilólum, sýni enn í dag, ab prent-
smihjan hafi verií) fullbrúkanleg; þessi undirbún-
ingur náíii tilganginum, svo Magnús sál. og nokkr-
ir fleiri fengu því á komib, aí) Kristján konungur
7., meí> brjefi dagsettu 14. júní 1799, bauí> ab taka
hana burt frá Hólum, meb öllu sem henni til
heyrhi, sem óbrúkanlega, og slengja henni saman
vib hina sunnlenzku; þó hafbi konungurinn þá
nærgætni, ab hann baub í sama brjefi, ab ein-
um fjórba parti þess ágóba, sem hin sameinaba
prentsmibja áinni, skyldi verba varib til útbreibslu
sannrar uppfræbingar í Norburlandi eba hinu gamla
Hólastipti; í þessu liggur aubsjáanlega viburkenn-
ing konungsins um, ab Norburland ætti sjerstaka
heimting á svo miklum hluta ágó&ans, sem sann-
sýnilega mátti gjöra ráö fyrir, ab eptir tiltölu
fengist af Hóla prentsmibjunni eba hennar verbi,
þegar þab var runnií) inn í höfubstól hinnar sunn-
lenzku prentsmibju. Stjórnabi þá Magnús sál.
Stephensen henni um mörg ár, og rjebi hvab prent-
ab var, og eru alkunnug þau vandræbi, sem hann
lenti í, þegar gjöra skyldi reikningsskap rábs-
mennskunnar. Eptir hann tók vib stjórn hennar
r •
sonur hans 0. sekritjeri Stephensen í Vibey, og
mun mega fullyrba, ab þau hafi farib vel hvert
meb annab, þó ekki þættu nú allar bækur, sem
þá voru útgefnar, horfa til sem mestrar uppbygg-
ingar; síban var hún 1844 flutt til Reykjavíkur, og
sett undir stjórn og umsjón stipíamtmanns og
biskups. þab hefbi nú verib ætlandi, ab stiptan
þessi mundi vera orbin stór aubug, því bæfei hef-
ur hún setib ein fyrir prentun þeirra bóka, sem
lögskipabar eru ab hver mabur eigi, eins og hinna,
sem brúkast þurfa í kirkjum og heimahúsum, og
selt þær eins og hverjar abrar, sem prentabar hafa
veriÖ, meb ærib dýru verbi; en þó fóru landsmenn
ab renna grun í þa&, ab stjórn hennar mundi ekki
alls kostar gób eba forsjáleg, hvab fjárhag hennar
snerti, svo í tímaritum landsins var farib ab vekja
athuga landsmanna um þetta mál; enda komulíka
nokkrar bænarskrár til þingsins næstlibib sumar frá
ýmsum sýslum landsins, sem bábu þingib, ab fá
því fram komib, ab bætt yrbi stjórn hennar, reikn-
ingar hennar gjörbir allmenningi kunnugir á prenti
árlega, o. s. frv. Líka fóru bænarskrár úr Norb-
urlandi því fram, ab Akureyrar prentsmibjan mætti
fá jafnan rjett hinni, til ab prenta bækur þær,
sem menn hafa — meir af hugarburbi og ímynd-
un, enn ástæbum — meint ab prentsmibja Iands-
ins ætti ein rjett á ab láta prenta. þegar þetta
málefni kom til umræbu á þinginu, og nefnd var
kosin í þab, þá hjet biskupinn ab leggja henni,
nefndinni, libsinni sitt allt hvab hann gæti, því hún
þóttist þurfa ab vita, ásamt fleiru, efnahag prent-
smibjunnar, svo á því mætti byggja einhverja
skynsamlega uppástungu og álit, hvernig meb
málefnib skyldi fara eba til hvers bæri ab rába
þinginu í þessu efni; þannig leib og beib, ab nefnd-
in fjekk engar þvílíkar upplýsingar frá hendi bisk-
upsins, uns hún ritabi honum og stiptamtmanni
brjef, og óskabi ab fá þær hib brábasta; kom þá
svar þeirra nokkru þar eptir á þá leib, ab fjár-
hagur hennar væri núna góbur, því nýlega væri
hún búin ab borga 1100 dala skuld, sem hún hefbi
verib í; en jafnframt slcýrbu þau frá, ab þeir hefbu
stungib upp á því vib stjórnina, ab bezt mundi
ab selja prentsmibjuna einstökum manni, og á þab
hefbi stjórnarherrann fallizt. Nefndinni þótti þetta
svar ekki gefa neina fullnægjandi upplýsingu um
fjárhaginn, og ritabi annab brjefib, og ánýjabi þá ósk
og kröfu, ab fá ab sjá reikninga prentsmibjunnar;
en því var þá enginn gaumur gefinn, svo nefndin
hlaut svona leibbeiningar- og stubningslaust af hálfu
stiptsyfirvaldanna, ab semja álit sitt í þessu máli.
Hvernig ræbur fjellu um þetta mál á þinginu, verb-
um vjer ab gevma þingtíbindunum sjálfum ab
segja frá, þó seint verbi; en þá munu landsmenn
sannfærast um þab, ab sú álitlega röksemd, sem
talin hefur verib fyrir naubsyn þingstabarins í
Reykjavík, fremur enn annarstabar, af því þar
væri strax vib hendina, og aubfengib allt ebur flest,
sem heyrbi til upplýsingar og flýtir málefnanna,
hafi nú orbib mjög þýbingarlítil; en sú ætlum
vjer yrbi niburstaban á f>essu máli, ab þingii
beiddi um, ab reikningarnir síban 1844 yrbu aug-
lýstir á prenti, og svo eins árlega framvegis, og
ab stiptsyfirvöldin mættu losast vib stjórn hennar,
ab öbru leyti enn því, sem biskupi bæri ab sjá
um prentun andlegra bóka, og ef sú reynd yrbi
á, ab hún ekki gæti vib haldizt ab skablausu, ept-