Norðri - 01.09.1856, Blaðsíða 3

Norðri - 01.09.1856, Blaðsíða 3
67 sljórn vor íslendinga þurfi mikillar endurbótar vife; og þó ab vjer ekki í þetta skipti höfum tæki- færi til a& gefa neinar bendingar um þab efni, vildum vjer þó geta þab seinna; en vjer vildum einungis vekja athuga landsmanna vorra á því aí> þeir þurfa að vera árvakrir, og láta Dani ekki komast lengur upp á ab skipa oss afe sitja og standa eptir vild þeirra, án þess vjer mefe öllu kappi mótmælum slíkum tiltcktum, og reynum hvafe vjer getum afe ná rjetti vorum, þeim rjetti afe liafa fullt atkræfei f málefnum þeim, er sjálfa \oss snerta, eins og frjáls sambandsþjófe í hverju ríki á afe hafa. Stuttur leiðarvísir fyrir alþýðu til þess að skrifa íslenzku rjett og greinilega, eptir M. Jónsson stud. theol., Rvík. 1856. þafe hefur lcngi tífekast mefeal Islendinga, lærfera og leikra, er eitthvafe skrifa efea semja, afe sinn fylgir hverri rjettritun, og hafa lærfeu mennirnir þá btíife sjer til ýmislegar reglur, er afe nokkru leyti hara verife sjálfum sjer samkvæmar, en liin- ir ólærfeu hafa flestir skrifafe öldungis reglulausti sum orfein, cins og þeir liafa sjefe þau ritufe í bók- um, og sum eptir framburti þeim, er hver hefur haft. Magnús stúdent Jónsson befur nú gjörzt til- raun afe bæta úr þessu skipulcysi mefe því afe láta prenta stafsetningarreglur, og héfur hann viljafe fara eptir rithætti Konráfes, háskólakennara, Gísla- sonar, er án efa mun vera rjettastur, og sjálfum sjer samkvæmastur. f>etta ritsmífei ætlum vjer afe höfundinum hafi tekizt dável; og þó afe því, eins og flestum frumsmífeum, kunni afe vera ábótavant, ætlum vjer, afe þafe geti verife hverjum ólæríum manni, Sem les þafe mefe eptirtekt, til mikilla nota. Höfundurinn „eptirlætur (?) þetta fyrsta rit sitt dómum og áliti rnanna". og þykir oss því hlýfea afe fara hjer um þafe fáum orfeum. Vjer höfum reyndar ekki haft tíma til afe Iesa bækling þenna vel nifeur í kjölinn, en þó ætlum vjer oss óhætt afe fullyrfea, afe í honum sjeu stafsetningarreglur vorar bezt títskýrfear. þó viljum vjer drepa á fátt, er oss þykir ábótavant, efea sem vjer ekki ætlum rjett vera: A 14. bls. segir, afe rita eigi drottin í þolanda af drottinti eins og af Ofein, en slíkt höf- um vjer aldrei sjefe, hvorki í prentufeum bókum nje fornum handritum, og ætlum, afe þafe sje ein- ungis nafnife Ófeinn, cr svo hneigist. Væru mörg nafnorfe, sem svo endufeu, mundu þau hneigjast eins og lýsingarorfein sem cndast mefe - inn í karlkyni, t. a. m. gj. lofeinn. og þolandi eins; greinirinn h i n n, gj. og þolandi cins, og eins fornafnife han n Afe minnsta kosti heffei höfundurinn þurft afe færa ástæfeur fyrir þessari breytingu frá því sem allir aferir rita, svo afe menn sannfærfeust um, afe hún væri rjett. Rangt virfeist mjer höfundurinn hafa, er hann seg- ir 10 .bls. afe ekki megi rita h n ý t a li n ö 11 u r, held- ur eigi afe rita þau orfe mefe k í byrjun orfes. f>ar sem framburfeurinn er orfeinn eins fastur um allt land eins og í þessum orfeum, og þegar menn vita afe k fyrir framan n í skyldum málum, t. a. m. ensku og svensku er mjög lint efea hverf- ur í framburfei, virfeist oss afe minnsta kosti fullt eins rjett afe rita h n ý t a, h n ö 11 u r, h n j e, h n í f- ur, og þannig ritar Konráfe í orfeabók sinni. 0- heppilegt er þafe afe höfundurinn verfeur stundum afe vísa til samburfear vife dönsku, því þó þafe sje gófe vísbending £ sjálfu sjer, er þafe þó óhent- ugf, þegar bókin er ætluö alþýfeu, því alþýfea skilur ekki dönsku. Bezt er gengife frá kaflanum um afegreiningarmerkin; aptur eru skammstafan- irnar óþarflcga rnargar, og ofmikife tekife þar af títlendum skammstöfunum, sem aldrei ættu afe koma fyrir í íslenzku, og gjöra þafe varla, t. a. m. s., 1. sive, pr. pl. 1. præter plura. Afe endingu óskum vjer, afe sem flestir ungir menn vildu kaupa þetta kver, því gömlu vísuna. „Afe lesa og skrifa list er gófe“, o. s. frv., er svo afe skilja, afe enginn verfeur álitinn „mesti höffe- ingi“ fyrir afe kunna vel afe búa til stafina, held- ur einkum fyrir þafe afe skrifa rjett og skipulega. Frjettir. QJtlondar. Af hinum útlendu blöfeum, er vjer höfum fengife fram í mifejan ágústmánufe, höfum vjer lítife frjett, er stórtífeindum gegni. Hife helzta er bylting stí, er orfeife hefur á Spáni, sem hjer skal stuttlega lýst. þ>eir hafa nú hife næstlifena ár ráfeife mestu mefe Isabellu drottningu á Spáni Espartero, er opthefur ráfeife mestu þarílandi, hinn frjálslyndasti mafeur og vinsælasti, og bers- höffeinginn O’Ðonnel, írskur afe kyni. I sum- ar varfe þeim þafe afe deilu, afe O’Donnel vildi hrinda einum ráfegjafanum, Escosura afe nafni, burt úr ráfeinu, en Esparterd vildi þafe ekki, og áttu þcir margar stefnur afe inálumþcssuni, og satndi

x

Norðri

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðri
https://timarit.is/publication/78

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.