Norðri - 30.11.1857, Side 5

1-2»
ík'pti Íslands o" Uaiimcikur; cn jeg vil [ió fara
um |iab lainii oi'biiin. jiví nijer þólti liiun liáttvirti
f ra in s ö g u ni ab u r fara iiin þetta cfni nokkub
stcrkuin oríuni, og ab iiiirini retlun ekki alls kost-
ar 8Önnubum,.:þar scin liann var ab tiltaUa, ab land
þeita attti ab gjalda 90,000 rdl. til almennra rík-
isþurfa. þab er nd kiinnugt, oj liinn liattvirti
f r a in s ö g ii in a b ii r veit þab cins vcl og jcg, ab
tckjur af einuni lamMiluta geta vcrib tneb Ivcnmi
inóti, þœr geta vcrib boinlínis eba <5beinlfn:s og
s;í, sem geldnr óbcinlínis, getur goldib eins mik-
i'N, og jafnvcl miklu meira en liiun, sem greib-
ir beinlínis lillag sitt. Isjamli liefur nú alórei
ib ofpyiiítt mcb beinlíiiis skiittnm, þub játa jcg
fulikomlega, en því lielir verib l’ram ytir tillt iiól
ofþyngt meb óbeiulínis ú ngnm, einkum meb vcrzl
uninni. [>ab -er iuí liáll' þribja öld síban ab ver/.I-
unin á íslandi komst alveg í hendur ein»tiikum
iniinniiin í öf.rum ríkislduta í Danmörku, og kaup-
skrár efa taxtar vora settir á ulla inulenda og
útlenda vöru. Ef itienn bera samau veri lag þab,
scm ábur var, vib þab, sem j ab varb eptir þess-
um tiixtum, þá var öll innlend vara þar meb felld
um ‘200fJ, en útlend vara, þegar á allt er lilib,
fierb fram um 150 —400JJ fram ylir þab sem ;ib-
ur var; óbagnabur Islettdinga í verzluiiarvibskipt-
um vib Dani, verbur því frá 350—60(i{J og. þab
sjá þó alli.r, ab þetta er oss liib eama cinsogab
ýafnbár lollur liofi'i verib lagbur á verzlmiina, auk
allra annara ófcosta, scm lciddi af vcrzluniniii, er
jeg vil ekki talca fram í þetta sinii. Jeg vil ein-
ungis nefna þab til, ab í taxtanum er ö|l landvara
felld 40—COJJ tneira cn sjóvarani og þessi breyting
;i ver.flaginu befur öldungis dregib menn frá lamlr
bdnabiniiin ab sjóiinm, svo ab lijefan er sprott-
in liin mikla apturfiir og eybilegging alls land-
búnabar vors. þegar vtrzlnnaiokib liafbi nú leg-
ib á oss meir en liálfa afra öid, þá var landbúu-
aburiun og nllt laodif orbib svo gjörsamlega evbi-
lagt, ab stjórnin varb í fullri alvöiu ab leita álits
enilnelli.'iiiaiinaniia Iijer á landi iim, livaf niui di
kosta ab tlytja þær láu lirafur, sem eptir iiibu,
burt af landinu, því menn álitu, ab h;cr væii eklc-
ert vib ab gjöra, landib væri óbyggi’egt. og ailt
af ab cybileggjast. Landib var þannig alla jaOia
ab þokast n.er og n;er gjöival ri aubn l'ram af> 1786,
þá er konuiigsverzhinin var al tekin. Eptirgiald
þab, sem beinlínis var goldib al’ verzluninni og
kom iini í ríkissjófiun, var ýmislegt, cn þab var
opt um 20,000 rdl., þab er ‘20,000 spesíur á ári,
og er þó ótaiib, bve tniklu dýra;i pcningar vorti
þá cn [icir erti nú, Jeg skal nú ekki rcyna ab
ákvefa, bve stóra kröfu einn landshluti getur lialt,
sem cr þannig svo ab segja kastafur nndir fæt-
ur hinutn, eta, sem verra er, ciustaka mnnmiin
í ötruiii landshluta um heilar tiloir; því þessi
krafa er ómetauleg, Jeg sk d ekki lieldur leitast
viö ab ab sýna. hversu mikiiin ábata Daiunörk
bali lia t á verzluninni vib oss, því jeg er sann-
færbur uin, ub liaun verbur ekki mctinn ; en jeg
skal einungis geta þe^s, ab 1815, þegar fyrst var
talab hiii, ab láta vcrzlunina laiisa yib al'ar j jób-
ir, [iá kom einn kaupmafur fram, og taldi ábata
þanu, er IJanmörk bcfbi af verzhminiii, ekki minna
eu ‘200,000 spesíur á áni. Jeg skal nú ekki skera
úr því, livort þessi reiknmgtir sje rjettur, enda
þött menn liaíi fulla ástæfu til ab lutlda þaf, því
liöfiinduritiii þekkti manna bezt til a irar verzl-
unar iijer á huidi,, og ab miini'ta kosti mun reikn-
ingur þessi hafa vcrib orsök til þess, ab verzl-
unin var látin luus tneb þeim kjiiruin, scm ekki
vorii abgengileg fyrir nokkurn utanríki.snianii. Dun-
ir liafa nú cnn töhiverban liugnab af yerzlun-
iiuii, af því liiín hu ur veriíi hiindin svo lengi;
en land vort nntn seint ei a jafuvel ahlrei fá ' i '-
rjett halla þann, tr þab lie ur bebib af verzluninni;
þcss vegn;i munduin vjer oiga ab minnsta kosti
mikla sannginiiskröfu til Dannieikur, ef rjettir
reikningat a:tti ab ganga y!ir vor á inillum. En
[>ó krefjnmst vjer nú cigi annars en þess, sem
!a« síbau fagra bœn og svo einfalda, ab 6 ára gamalt barn átti
lia'gt meb ab skilja hana þegar bæninni '.ir lokib, stóí.u
böruin npp ug sungu morgunsálm eptir rjettuiu siiugregl-
um, og voru siingnóruriiui1 krítafar á stórt spjald, sem
lijekk í skótahcrbrrginu, þeiin til .leibbeiuingar. iáíbap
Ekipti As'alilur böriiunurn í flukka, og sögbu þau börn-
in, sem lengra voru komin, tiiiuiin til, í því scm losa átti
um dagimo Eins skal sjerstaklrg.'i grtib um kflinsluab-
ferb Asvaldar, ab hanri varbi ;utíb soinasta- tíioanuni til ab
scgja börnunuin i inhverja skemmtiicga sögti, sem einbvcr nyt-
samur lierdómur iá í. fckubuuarmerorirnir sáu m'g af keiinslu
haus iim dagiun til ab sannfærast um, ab hann '*ri eiu-
liver bezti kennariun i landinu, og ab allt scm um hauu
hafbi vcrib talab væru uinber úöauuindi.
Veturinn leib, og um siiinarib var skóiinn- ck'ki haldinu,
því ab cldri börnin gátu þá veiib forcldrunum til gagns
vib hcjskap og öpimu' Sjumarttörf. Eu As'ajijur safnabi
yrigri böruunuin kringum sig ug kcnndi þcim citthvab eba
skciumti þcim mub ýmsiim smástörfuui kriugtim bæ simi,
Hami var sannficrbur um ab ekkert gagn væri ab ki'iinsl-
lin'Iii cf ab háttsemi uuglingaima væri ekki líka lögtib, þcg-
ar til vcrka kæmi. llann reyndi því til ab venja börnin á
ibjuseuii. og ab koma þeim í skilning um, bvcrnig þau ættu
J ab nuta þab, scin þau lærbu, í vinnu sinnt og búnabarhátt-
uin. Meb þessu lagi kcnndi hann þcitn garbyrkjn og þckk-
; itigu á nratjurtuni og WómgTesi. ýinUlcgu, somi til prýbis er
haft, |jg jgargt an.nab, cr, seinna gat kuniib þeim ab libi í
lífl þeirra. þwb sign harm einkmn reyndi kostgæfllega 'ar
ab venja börnin á rcglusemi og þrifnab, og hanu gjörti þab
ckki einnngis í skóiatínnmum, hejdur. sýudi haim þcim ein-
faldlcga fram á nytsemi þess vib hvort handarvik utanbæjar-
Ekki mat haim nú verknabinn saiht .svo mikils , ab hanu
gleymdi ab laga og leibpeina tUIlniiinguai þeirra og smckk;
ÍKiun vakti lijá þeim ást á þ\í fagra, 'ibkvæma og skáldloga