Norðri - 30.11.1857, Blaðsíða 6

121
báímm má rora í bag, ab Ðanmiirk leyli oss at)
standa s'raum af oss sjá fir, <>g ha'tti ab fara meí)
o-s sem nj'lendu. 1831 var því fyrst hroil't, ab
I'land skyldi bcra sig sjálft, og þab hefur verií)
tekií) npt fram sííian en þó cr haldiö ál'ram ah
telja oss meS nýlcndu, og þat> síbast í fyrra í
samningum vib Ilolland. Ef vjer nú eruin ný- 1
lenda Danmerkur, eba meban vjer ertim taldir i
svo, þá leii'ir þab af sjálfu sjer, ab enginn rjett-
nr cr til ab fara út í reikninga vib oss um tillögur
lil almcnnra ríkisþarfa. Skyldnr og rjettindi hljóta
í því e hi ab fylgjast ab, og þab er sjálfu sjcr
móthvcrft, ab heimta þartillögur, sem ekkert kem-
ur í móti. |>ctta er jeg viss uin ab hver sann-
gjarn danskur tnabur játar, cins og hitt, ab ís-
land liefur liina fullkomiistu sanngirniskröfu til
ab fá styrk frá Danmiirku, þó á þyrftiab halda,
meban þab væri ab koma ;fjárhag sínuin f lag.
En ef nú reikningar íslands og Danmerkur
væri ab greindir, þá gje jeg þó ekki betnr, auk
sanngirniskröfunnar, sein jeg nefndi, en ab aliar
reikningskröfur vorar til ríkissjó'sins stæbi ab öbru
leyti óhaggabar fyrir því. þab yrbi of langt mál
ab þessu sinni, ab fara nákvæmlega út í þetta,
og þab er heldur engin naubsyn; en þess verb
jeg þó ab geta, ab Islandi geta þeir 25 000 rdl.
engan veginn reiknast til skuldar, sem nú er tal-
ib, því þar í móti getum vjer talib skólagóíin,
fem ruiinin eru inn í ríkiswjó?inn inót þeirri skuld-
binding ab sjá fyr'r skóianum, og voru þau góz full-
kom’ega 16—20.000 rdl. virbi f árlegri leigu eptir
núveiandi verblagi. {>essi góz, cba andvirbi þeirra
er nú hvergi reiknab mebal tekjanna í ríkisreikning-
unnm, þó talin sje cin 16,000 rdl. til útgjalda handa
skólanum. J>á eru í öbru lagi þjóbjarbirnar: meb-
an þær erti óseldar. eru tekjurnar af þeim reikn-
abar Islandi, en undir eins og þær eru seldar. jjest
ekkert eptir, hvorki höfubstóll nje leiga, heldnr
er þeirra ab cngu getib. fiessir rcikningar hljóta ab
koina til greiua cins fyrir því, þótt fjárhagurinn
»je ab skilinn, og krafan til þeirra er svo sann-
gjörn og svo Ijós, ab jeg er viss um, ab liver
dariskur mabur hlýtur ab sjá þab og vibiirkenna.
]>ab hefur verib talab iim sambandib á tniili
fjárliagsins og útbobsins f áiitsmálinu; cn injer
virbist þfssi tvö atribi frenmr vera sett þar sain-
au af hendingu, heldur en af því, ab þau eigi í
raun oz veru saman, svo jeg er nefndinni sam-
þykkur í þvf, ab þab sje ekkcrt cMilegt samband
þar á millí; jeg gct lieldur ekki skilib, ab vjer
eigum ab taka þcim kostitm. ab kanpa af öbrutn
þab, sem er f þeirra eiginn hag ab láta; þvf ab
þvf lengnr sem vjer eigum fjárhag saman vib Dan-
inörkit því rueiri skabi, því meiri kostna'ur er þab
fyrir Danmörk sjálfa, seni hún sjer aldrei fyrír
cndnnn á; en því fyr sem fjárhagurinn er ab greind-
ur, því fyr getnr Island bo ib sig sjálft; jeg get
því ekki hetur sjeb, en Dönum mætti vera þab
kærast af ölln, ab verfa lausir vib fjárhaldib fyr-
ir oss. En þí fyrst, þegar rjettindin koma, kem-
ur skyldan, og jeg er alls kostar á þeirra máli,
sem engum skyldiim vilja játa, meban rjettindi
ekki fást. Jeg vil því lýsa því ytir, ab þótt út-
bobib falli hjer á þingi, þá er þab ekki af þvf,
»b vjer viljum skorast undan skyldu vorri, þeg-
ar vjer fáuin samsvarandi rjettindi f móti, hcld-
ur af hinu, ab vjer viljum ekki játast undir skyld-
ur án rjettinda, Ilrab nú annars útbofib sjállt
snertir, þá finnst mjer margt f þeírri uppástungu
mjög óvibkunuanlegt, og byggt á rangri utulir-
stöbu, þó jeg ab öbru leyti sjái á ne ndarálitinti,
ab hinir háttvirtu nefndarmenn hafa gjört sjer
mestu alúö til ab reyna koma lagi á. j>ub cr
aubsjáanlcga byggt á þeirri skobun, ab allir Is-
lendingar sje sjómcnn; en þab er þó engan veg-
inn svo; þeir eru langtum íleiri sveitamenn, og
hjer er margtir mabur, sem aldrei hcfur á æfi sinni
sjeb sjó. þcgar nú á ab taka til útbobsins af
öilu landinu, þá raundu menn hitta marga öldung-
i.3 óhæfa til flotans; alstabar erlcndis eru og ckki
f náUiíniiini »g liversdagslíflmi, þ\í hanti vissi »b þrlts
lujkir og lagar liugarfarib , og viknr iiákvannar tilflnning-
»r fvrir dássmdarvorkimi drottins. J>ab var j'lidijlagt ab
jjá hann <>g skúlabarnahóp hans, sem clikubu hvort annab ;
aldreí var hann afundinn eba ofstrangur vib þau, og þan
báru til haus barnlega elskn en cngan ótta. Sambandib
milli hans ug þeirra var ástarband. Ekkert þeirra var hratt
vib ab spjrja hann ab hverju sem þvf datt í hng, þvf hami
var bæbi vinnr þeirra og kennari. þegar eldri bórn-
in sán þetta, komu þan til hans, og bábu hann ab glepna
sjer ekkl, og sagbi hami þeim ab koina til sín á iaugar-
dagskviiidum, þegar viknverkuin þeirra var lokib, og gauga
þá meb sjer um garba sína og túnin. Vib þessi tækifæri
útiistabi hanu margt fyrir þeim, er þan þekjrtu ekki ábur
mn hina dátaiulsgii niburröbun náttúrunnar, akyldnr og til-
gang maimfjelagsins, o. s. frv. Hann gætti þoss ab þetta
yrbi þeím ekki leibinlegt, og sagbi þeiru á milif ýmsar sögur
úr náttúrufrjef inni, frá öbrum liiudum og þjóbum, uu>
villudýr, fjöll, vötn, höf og stórelfur veraldarinnar.
j>egar ungir nienn í Aubdal heyrbu sagt frá þessuin
skeiumtiiegn vibræbum, tóku hinir gáfabri og námfúsari meb-
al þeirra ab leita vibkynningar vib Asvald. Safnabi hann
þá saman nokkrum þeirra og varbi nokkrum af frístuudum
sfiiuni á sunnndögiim til »b kenna þeim; setti hann þeinr
fyrir ýmisleg efni ab lesa nm vikuna, og ljebi þeim hent-
ngar bækur. En þó ab hann gæti þannig dregib til sfn
æskulýbinn, vorn þó margir af heldri möimiim bæjarins fjaud-
menn hans. þvf þó ab þeir gætu ekki skilib abferb hans,
sáu þeir ab hún niibabi til ab uoiateypa öllu f Aubdal.
Asvaldur hafbi því lítil kyuni af bæjarmönnum nema
myinumanninum, þvf þar tók Elísabct og foreldrar hennar
honum ætfb vel.
Eitt kvöld þegar Asvaldur ab venju siuni kom tll mylnu-
mauosins, var houum tekib tvo þurrlega, ab hann visii ekki