Norðri - 20.03.1859, Blaðsíða 3

27
sauTvkindfna, ab brúka nio?;öl pinungis þar sem klátinn
brý/.t út á henni, þú ab þab kunni ab vera nauibsyníegt til
undirbónÍTigs, í>sem kindinni aptur og aptnr er dýft
nibur í, ern öidungis nautJsvnleg. J>a?) cr árílbandi ai)
komnst cptir, hve sterkur lögurinn í babiuu á ab vera, ug
ekki eru heldur öll böb sem liöfb eru, jafngagnleg. Krapt- r
inn f valziska babinu má húflega auka meb því ab lata :
ininna vatn í þab t. a m.2$ af kalki gegn 170 pottum
vatns í stabinn fyrir 200 potta. J>egar laugar eru hafbar
til lækniugababa, verbur þess ab gæta, ab menn ekki fari
villt ug vatnib sjo ofuiikib, þvf þá verba áhriíln minnl
J>ab þykir feiigin vissa fyrir þvf, eptir rannsúknum og reynslu
nýjari tímanna, ab gott sje ab hafa túbaksböb ásamt kali-
böbum. Kalihabib er samsett af 2 þyngdarhlutum afpott-
ö»ku, einuin af brenndu kalki og fiO af vatni. Itúbaksbaíib
er hafbur sayddur lögur af einum þyngdarhluta túbaks gegn
25 hlutum vatns, og skal j*ab lengi saman sobib. Fyrsta
túbaksbabib er brúkab hjerumbil 20 tímum cptir kalibab-
ib, og hib 6einna ft dögum þar á eptir^ þessi meböi cr
einnig þörf á ab hafa, þú ab annara útvurtis lækninga á
klábastabina þnrfi, og má þá gjöra bablöginn sterk-
ari; einkum þolir skepnan túbaksbabib, þú ab ekki sjeu
nema 5 þyngdarhlutar vatns í því. Af þvf ab lækninga-
baíib eitikum cr ætlab til ab Qrepa klábamaurinn, sem hef-
ir mjög fijútft kynfjölgun, og ckki er ab búast vib því,
þ-gar fjeb er mjög útsteypt, ab öll egg drepist vib fyrsta
b.ibib, skal \ibhafa hin læknisböbin, hvcr uieböl sem svo
brúkub eru, sv« fljútt sem fjrb gctur þulab þau , einknm
meb 4 — • daga millibili, þancab til sýkin er horfln. J>eg-
ar öbruvísi st ndur á, getui þab komib ab notum þú sjalduar
6je bcbat t. a. m. meb Ö—10 daga millibili, en eugin
klábalffkTiiug getur álitist nægileg, fyr en, auk urrdirbúiiings-
babsins (kftlibabí-iiis), 2 eiginltJg lækningaböb (túbaksböbiu) ab
iiiinnstft kosti liafa vnrib brúkub f fimm daga. Vibvfkjaudi
mebalabrúkuu innvortis actlar rábib, ab menn ættu einungis
ab hafa mfttnrsalt, tjörn og ljettar kryddjurtir (eirikum mal-
urt) samanblaridab og þannig til búib, ab skepnurriar neyti
iiukkurs af þvf sjálfkrafa. Klábakindina er eigi ab álíta
allæknaba fyr en ab rninnsta kosti (> vikur eru libnar frá
því, ab rr.enn sáu nokkurn klábavott á henni
|>ab ligguc samkvæmt fvamantöldu í angnm uppi ab
niebalabrúkun hefcir mikib ab þýba, þegar nrn fjárklába cr
ab ræba, og ab klabalækiiinginn, sjálf sem ab jöfnu hlutfalli
minnkftr hættuna fyrir útbreibslu klábans vib súttnæmi sem
hún er betri og fullkomuari, er nokkurn veginn lögub til
ab bæta úr því, hve bágt er ab varna sanigöngunum,
Mebölin eru líka ágæt tij ab varna súttnæmi þvf er
flutzt getur meb öbrura lilutum; en í þvf efni ættu menn
ab færa sjer þab í nyt, sem sannreynt er, ab klábamaurinn
liflr einungis skamma stund, þegar hanu er kominn af skepn-
unni, hvort sem sem hann fer á abrar lifandi skepnnreba
daubft hluti; og ab þessi srnádýr drepast fljútt vib tölu-
verban þurran hita eba kulda. Skinn af klábakiudum
og abrir hlutir, er gGta fiutt klábann uieb Bjer er öldungis
úsaknæmt, þegar þab er orbib alveg þurrt eba þnrrfrosib,
eba heflr kornib í fiO mæli6tiga hita votau eba þurran. Af
mebölum er valziska babib og túbaksbabib hib bezta til
ab varna súttnæmi, en optast þarf þeirra okki vib, ef lag-
lega er haldib á liinum ábur uefudu einföldu mebölum. Af
ebli klábamaursins, sem ábur cr umgetib, leibir þab, ab
ekki er niikil «sta*.ba til ab úttast úthreibslu hans frá
íbúbarbúsmn eba meb rúmfötmn; og sjaldnast mun heldur
þnrfa ab hafa gát á ívdrufötum fúlks á uieban þab er á ferb
í þeim hje.riiTum þar se.m fjársýkin gengur, því hin litla
hælta sem af þessu kann ab Kiba er sv« ab segja engiu
í samaiibiirbi vib útbreibslu sýkiimar kind af kind. Eu
þar á múti verbur ab fara injög varlega meö gærur af
klábafje. íSama or ab segja um hreinsun fjárhúsauua fyr-
ir klábamaurnuiu. Auk hinnar vanalegu hreinsunar fjár-
húsa, ab þvo þau úr heitu vatni, kalka þau innan og hleypa
lopti inn í þau, geta menii stökkt gúlflb og alla þá stabi
í fjárhúsiuu, sem fjeb getur Buert, meb túbakslegi, er eiun-
! ig í þussu lilliti er betri eu walziska babinebalib. Ef ab
öllu er rjett farib á fyrirsagbau hátt verbur engin þörf á
ab rífa fjárhúsin nibur klátaus vegna.
Itábib verbor ab álíta þab mjög æskilegt, ab hib opin-
bera tæki lækningarnar ab sjer ab öllu leyti. J>\í þegar
hver einstakur fjáreigandi, sem opt á bágt mob ab útvega
sjer meböl og læknisbjálp, á sjálfur ab sjá um lækning-
arnar, geta uienn varla haft neina vissu fyrir því, ab lækn-
ingarnar verbi framkvæmdar. Hinar kostnabarsöruu ’opii;-
beru varnir væri ef til \ili rjettast ab hatta vib, því mörg
skilríki eru fyrir hendi ab þær takist ekki. f>ab sem spar-
abist Nib þetta gæti þá lagst til lækuingaiina. Ab banna
uiöiiuum ab nota heibarlöudin, álítur rábib mjög ísjárvert
bæbi í tilliti til hagbeitar lianda skepuiinuni og líka í til-
liti til heilbrigbis þidrra. Ihao vi-; víkur hættuurii fyiir
útbreibslu súttnæmisins mimikar hún mikib, þegar böbin
eru vibhöfb, og þab á núgu stúru svæbi Eins og stjúrn-
arrábib þegar \iií:ist hafa ætlazt til ættu skýrslur ab
fást um þab, ab hve miklu lriti endurbút á fjárhúsum fari
fram. {>ú ab þab cptir skyrslunmn frá suburamtinu n.egi
alíta, ab áraugurinn af abferb þoirri, sem þar hefir verib
höfb, hafi verib gúbur, verbnr því þú ekki neitab, ab þab-
an vantar nægar skýrslur til þess ab fmidib verbi, liversu
mikib menn geta eignab áhrifum sýkinnar af hinni miklu
fjárfækkun þar. þab þyrfti því, ab svo mikln leyti sem
hægt væri ab fá skýrslur um þab: 1, hve margt fje hefur ver-
ib varanlega læknab þar af klác'anurn; 2, hve margt skorib
heflr verib sýkinnar vegna (úlækuandi); ö, hversu margt
hefur verib skorib til ab fækka fjenu niátnlega, og 4, hve
inargt skorib hefur verib ab þarflausu. Ab endingu væri
þab og áríbandi ab jafna saman fjárdaub»nmn eins og
liann var ábur en klábiuu kom upp, ogeins og hann nú er.
En til þes3 ab lækuingamar gangi vel, er þab öldung-
is naubsynlegt ab fleiri dýralæknar sjeu sendir til landsins,
ftb minnsta kosti, eptir rábsins áliti, 2 til vesturamtsins og
2 til norbnramtsius.
ílvalaveiðar.
þaí) cr alkunnugt hvílík aubæfi liggja svo ab
scgja daglega fjrrir augum vorum Llendinga í
haíinu vi& strendur föfeurlands okkar, og líka því
mifcur, liversu lítinn áhuga og atorku vjer sýn-
um til a& aíla oss þeirra gæíia, tr sjórinn byb-