Íslendingur - 19.05.1860, Blaðsíða 6

30
Um jflng'iirmein.
Meb því fingurmein eru almennari hjer á landi, en frá
þurfi a& segja, þá vona jeg, ah stutt lýsing á þeim og or-
sökum þeirra, ásamt tilsögn um, hvernig meb þau sknli íara,
kunni a& geta leitt nokkurn árangur af sjer, einkum þar
e& hjer á landi eru rnargir svo nákvæmir og laghentir menn,
a& sumir þeirra gjöra vonum beturvi&mein þessi, og mundi
þó mörgum þeirra a& líkindum takast betur, ef þekkingin
á þeim yrbi almennari og nakvæmari.
Reyndar eru hjer í bókum vorum ýmsar ritgjör&ir um
fingurmein, einkum í Klausturpóstinum; en me& því hann
er í fæstra höndum og ví&a eigi a& fá, þá vona jeg, a&
eptirfarandi l}?sing á e&li og me&íer& þeirra geti komib sum-
um a& haldi. Reyndar er me&fer& sú, er jeg hef á fingur-
meinum nokkuö frábrug&in hinni eldri me&fer&, en margra
ára reynsla bæ&i utanlands og innan hefur svo sannfœrt
mig um nytsemi hennar, a& jeg tek hana fram yfir annab,
er hinga& til hefur verib vi& haft og sem mjer er kunnugt.
Fingurmein eru hvervetna almenn í öllum löndum,
einkum me&ai sjómanna, og hafa menn kennt um óhollustu
úr sjónum e&a af fiskinum. A& fiskislor muni óhollt vera,
ef þa& kemst í íleifeur e&a undir neglurnar, tel jeg sjálfsagt,
en reynslan sýnir, a& sjóseltan er þa& líka, ef hún nær a&
þorna inn í hörundiö, og mjög opt hygg jeg hvorttveggja
þetta tilefni valda því, a& menn fá tí&ar fingurmein við
sjóinn en upp til sveita. Mörg af þessum fingurmeinum
væri mönnum innanhandar a& sleppa vi&, ef menn nákvæm-
Iega gættu þess, a& þvo allt slor og alla sjóseltu af hönd-
um sjer, svo fljótt sem verfeur, og ættu menn þá jafnan a&
þvo sjer úr hreinu vatni, en eigi úr sjónum sjálfum. Vi&
þetta einfalda rá& mundu mörg þau fingurmein, er nú opt
auka mÍMinum miklar kvalir og halda þeim frá vinnu um
langan tíma, hja&na og a& engu ver&a, og fá fingurmein
mundu þá ska&vænleg ver&a, ef me& þau væri rjettilega
farib í tœkan tíma. þa& er au&vitab, a& allt skarn og öll
óhreinindi, sem nær a& safnast fyrir anna&hvort undir nögl-
unum e&a í smáskeinum, sem koma á fingnrna e&a hendurn-
ar, muni geta haft öll hin sömu ska&legu áhrif sem slori&
og sjóseltan, og því ættu allir, sem sleppa vilja vi& fingur-
mein, a& Iáta sjernæsta annt um, a& halda höndum sínum
sem hreinustum, og þvo sjer opt úr köldu hreinu vatni.
þá ber og þess a& geta, a& trjeflísir og smáagnir geta
opt komizt undir naglrœturnar, án þess menn kenni mjiig
mikiö til í fyrstu, einkum ine&an manni er kalt á höndum;
því kuldinn deyfir alla tilfinningu; en er slíkar agnir fara
59
lúslcra sjer eins og hinum lærisveinum hans. En þvílíkt
afi hefur kröptugur og þolgó&ur vilji, a& Ynigo þó var&
loksins fœr um a& leaa bók Tómasar a Kempí um „Jesú
eptirbreytni" á frummálinu. Ilonum fannst ekkert til rits
Rasmusar frá Rotterdam: „Handbók kristins hermanns".
Skarpleiki þessa rithöfundar, snilli sú og þokki, er hvílir
yfir ritgjör&um hans, gat a& eins skemmt honum. Hann
liætti vi& Iestur slíkra rita, og vara&i liina trúu&u vi& áhrifum
þeim, sem fagur ritháttur gæti haft á sáluhjálp þeirra.
Ynigo hefur veri& fylgt fet fyrir fet. Á pílagrímsfer&
lians til landsins helga haf&i heilsufar hans stórum batnaÖ,
og metor&agirnd hans, a& stofna nýja munkareglu, og þann-
ig Iey3a af hendi ætlunarverk sitt, köm honum til a& afla
sjer tilsagnar. Heimskupör hans, sem höf&u eiginlega rót
sína í gu&rœkni, stukku fyrir andlegri festu, sem er ein-
kenni hyggins manns. Hann byrja&i á verki því, er hann
lengi liaf&i ásett sjer a& vinna, sem postuli, og tók loksins
a& býta ö&rum trúarbrag&aþekkingu sinni. þannig hjelt
hann a& takmarki sínu me& þolgœ&i þrátt fyrir allar hindr-
anir.
a& gjöra bólgu, gefa menn þeim eigi gauin, en halda, a&
fingurmeini& hafi komife af sjálfu sjer.
þa& ber opt vi&, þegar menn koma til mín me& fing-
urmein, sem farife er afe grafa í, afc jeg get meö sjónauka
sje& ofurlftinn svartan díla e&a ögn í graptarbólunni, og
hef jeg vife nákvæma eptirtekt stundum fundife smásandkorn,
en stundum ofurlitla trjeflís, e&a ry& af járni mitt í vogn-
um, og efast jeg þá aldrei um, a& þessar smáagnir, sem
komizt hafa inn í rifu á hörundinu, muni hafa valdife fing-
urmeininu. Opt má íinna slík smákorn undir nöglunum,
án þess mein ver&i a&, en opt gefa þau og tilefni til hinna
verstu fingurmeina, sem grefur í undir sjálfri nöglinni me&
allmiklum kvöluin. Slík smákorn eru opt hættulegri en
stórar trjeflísir, því a& þær gjöra undir eins vart vib sig,
en smáagnirnar geta komizt inn I smárifur, legiö þar um
hrí&, án þess mikife beri á þeim, fyr en fingurnir fara a&
verkja og bólgna, og vill þa& þá optast til, er menn hal'a
or&i& fyrir innkulsi efea mikilli áreynslu og vosbúfe.
þá eru og til allmörg fingurmein, er koma af inn-
vortis orsökum, t. a. m. gigt, hörundskvillum og spillt-
um vökvum í líkamanum, og eru slík fingurmein allill
og opt ill vifcgjör&ar; þau koma helzt á gigtveika lúa-
menn, og byrja eins og inn vi& bein, optast nær á
fremsta köggli fingranna, og ver&ur annarhvor þumalfingur-
inn e&a vísifingurinn fyrir þeim, en langtum sjaldnar koma
þau í liina fingurna. þau byrja nálega allajafna me& strífe-
um verki framan í gómnum, og fylgir verkinum opt köldu-
flog í fyrstu, en sí&an hiti, og leggur verkinn þá smátt og
smátt upp eptir fingrinum upp í handlegg, e&a jafnvel upp
undir handkryka, svo a& kirtlarnir bólgna undir þeirri hendi,
þar sem fingurmeinife er a& búa um sig. Fingurinn blæs
þá opt upp á stuttum tírna, svo a& sjúklingurinn þolir eigi
af sjer a& bera, einkum ef hann lætur höndina hanga e&a
ætlar a& gjiira eitthvafc mefe henni. þessi íingurmein byrja
hvervetna, sem nú var sagt, framan og innanvert í gómin-
um, svo a& allur íremsti köggullinn bólgnar og ro&nar.
Stundum fara þau og utanvert í fingurinn, nálægt ö&rum
liö, og bólgnar þá hvervetna handarbakife mjög fljótt mefe
mikilli pínu, og rau&ar rákir liggja upp eptir því upp á
framhandlegginn, en greipin bólgnar, og allmikill þroti kem-
ur í efsta life og mi&Iife fingursins. þess konar fingurmein,
eralmennast hafa sæti sitt á mi&fingri e&a baugfingri, geta
gefifc tilefni til allillrar liandarbólgu inefc sóttarumleitun og
bólgu í allri hendinni. þau eru hvervetna allill vibfangs,
einkuin ver&i fyrir þeim þeir menn, er liafa spillta vökva,
60
í Barcelona reyndi hann a& snúa tvenns konar fólki,
og þótt kynlegt sje, voru þa& nunnur og lausungarkonur.
Nunnurnar sátu um líf hans, en hinar hæddu hann. Yni-
go komst í nunnuldaustur, og sá, hve lítife þar var hirt um
klausturregluna. þangafc komu nefnilega karlmenn, til a&
dansa vi& nunnurnar og halda þeim veizlur, og sumir gistu
þar enda á næturnar. Ynigo me& hreinskilni sinni setti
bæ&i abbadís og nunnum þetta fyrir sjónir me& alvörngefni,
en þær hirtu lítt um, og me& því þær voru hræddar, a&
liann skýr&i yfirbo&urum þeirra frá líferni því, sem hjá
þeim vi& gekkst og hann haf&i sjálfur sje&, leig&u þær tvo
Móraþræla, til a& sitja fyrir lionum og drepa hann. þeg-
ar hann kveld eitt ásamt gömlum presti, sem haf&i fylgt
honum á þessum hættulegu umvendunarfer&um hans, ætl-
a&i a& ganga inn í klaustrife, stukku Mórarnir fram úr fylgsni
sínu bak vi& eik nokkra og rje&u á þessa si&akennara, er
lágu sem danfcir, þar sem þeir voru komnir. Hinn gamli
prestur bei& bana af, en Ynigo lá lengi rúmfastur. Alþý&a
œstist vife þetta blyg&unarleysi nunnanna, og þyrptist a&
klaustrinu til a& kveykja í þvf, en Ynigo reis þá úr sóttar-