Íslendingur - 16.02.1861, Page 6

174
um munn fara? Lýsir þetta ekki því gjörla, að sá, sem
ekki feilar sjer við þessu, hlýtur að vera blindur annað-
hvort af heimsku eður þá af einliverri eigingirni, sem
hann metur meira, en sóma og rjettindi þingsins ? —
J>að virðist liggja í augum uppi, þó ekki sje talað um það
í alþingistilskipuninni, að konungkjörinn þingmaður geti
misst alþingisseturjett sinn, án þess konungurinn hafi
kallað aptur kjörbrjef hans, og að þinginu því beri rjett-
ur til að gjöra þvílíkan alþingismann rækan, ef hann samt
mœtir á þinginu; þettahefur og þjóðólfur viðurkennt, því
hann álítur, að sá konungkjörinn alþingismaður, sem drýgir
einhvern svívirðilegan glœp, missi við það alþingissetu-
rjettinn, og þetta er með öllu rjett, því menn mega vera
vissir um það, að það er ekki konungsins vilji, að slíkir
menn mœti á þinginu, þó hann ineð fyrsta hafi kosið þá,
meðan staða þeirra var önnur. Að konungkjörnir alþing-
ismenn geti og misst alþingisseturjett sinn af fleiri ástœð-
um, en þessari einu, er nú var getið, efast víst heldur
enginn um. En hver er þá reglan fyrir því yfir höfuð,
hvenær þeir eigi að álítast að hafa misst alþingisseturjett
sinn? í alþingistilskipuninni er það hvergi gjört að sjer-
skildu umtalsefni, hve nær alþingismennirnir yfir höfuð
missi alþingisseturjett sinn, en í 55. greininni villþaðsvo
til, að þegar löggjafinn þar er að telja upp eða tala um
starfa þingsins, minnist liann á þetta, hvað þjóðkjörnu
þingmennina snertir, og gengur þar þá út frá því, sem
sjálfsögðu, að þeir missi alþingisseturjettinn, þegar þeir
missi þá hœfilegleika, sem þeir þurfa að hafa til þess að
geta orðið kosnir fyrir alþingismenn, sem og í alla staði
er eðlilegt. Jeg sje nú enga ástœðu til að álíta, að lög-
gjafinn hafi ekki álitið með öllu eins sjáifsagt, að þeir
þingmenn, er hann kysi fyrir þjóðina, misstu alþingis-
seturjettinn, þegar þeir hættu að hafa þá hœfilegleika, sem
þeir eptir tilskipuninni þurfa að hafa, er liann kýs fyrir
þingmenn; hefði og löggjafinn haft aðra skoðun á þessu,
hefði hann orðið að gefa sjerskilda og aðra reglu fyrir
því, hvenær konungkjörnir þingmenn skyldu missa alþing-
isseturjettinn, fyrst menn þó á annað borð verða að álíta,
sem fyr var á vikið, að þeir gætu misst hann, án þess
kjörbrjef þeirra væri aptur kallað. Einungis við þessa
skoðun verður það skiljanlegt, hvers vegna löggjafinn hef-
ur álitið það óþarft, að gjöra það að sjerskildu umtalsefni,
hvenær alþingismenn yfir liöfuð misstu alþingisseturjett-
inn, og það er sú skoðunin, sem alþingið verður að fara
eptir, ef það vill skera úr þessum tilfellum, þegar þau
347
þú veiðir á tólf mánuðum. Sjáðu, hvað jeg hef fengið«.
|>egarPjetur leitpunginn, varð liann hæði forviða afundr-
un og hálfskelkaður. »Hvernig liefurðu komiztyfirþetta?«
mælti hann. »Jeg segi þjer það fyrir satt«, mælti Kaírín,
»að þess er vel fengiö. Janneton fann það niðri í fjöru;
jeg ímynda mjer, að einhver liafi týnt því«. »Og hvað
ætlarðu að gjöra við það?« sagði bóndinn. »llvað jeg
ætla að gjöra við þaö? En hvernig þú getur spurt? J>að
er þó svo sem sjálfsagt, að jeg ætla að kaupa fyrir það
nauðsynjar vorar. J>ú átt að fá helminginn til að kaupa
þjer fyrir nýjan bát; en hinum helmingnum ætlajeg mjer
að lialda, til að kaupa fyrir ný klæði, og ýmislegt annað,
er vjer þörfnumst. Jeg hef lofað Janneton nýju pylsi
síðan á nýjári, en aldrei fengið peningafyrir því; en nú
skal hún fá það, veslingur, og það úr skarlati«. »Við
eigum eígi þessa peninga, Katrín«, mælti Pjetur, og það
lieldur alvarlega, »og' megum því eigi ráðstafa þeim«.
»Eigum við þá eigi?« sagði Katrín; »hver á þá þá?«
»Eigandinn á þá«, sagði Pjetur, »sá, sem hefur týnt
þeim«.
koma fyrir, lögum samkvæmt, og ekki af handahófi, og
þar við drepa niður álitisínubæði hjá stjórninni ogþjóð-
inni. Af þessu er það nú auðsjeð, að sá, sem hættur er
að vera landsins embættismaður, getur úr því ekki lengur
mœtt á þinginu sem konungkjörinn alþingismaður,þó kjör-
brjef hans ekki hafi verið aptur kallað, þar eð hann er
hættur að hafa þá hœfdegleika, sem lögin segja, að þeir
skuli hafa, er konungur kjósi fyrir alþingismenn, og kon-
ungurinn auðsjáanlega hefur haft tillit til, er hann kaus
hann. |>að er ekki heldur heiglum hent, að skilja í því,
hvers vegna löggjafinn hefði álitið það nauðsynlegt, að
hinir konungkjörnu væru landsins embættismenn við út-
nefninguna sjálfa, en að þeir þyrftu þó ekki að veraþað,
er til þingsins kœmu, og hvers vegna hann, ef hann hefði
álitið þetta seinna, ekki hefði þá álitið það nœga trygg-
ingu, að út nefna þá, er verið hefðu landsins emhættis-
menn, til alþingismanna, þó þeir þá væru liættir að vera
það, or liann kysi þá. En eins og löggjafinn ekki hefur
fundið nœga ástœðu til að tilskilja sjer, að taka þá, er
hann kysi til alþingisins meðal þeirra, er verið hefðu em-
bættismenn hjer á laudi, svo er og líka langtum meiri
trygging í því, að konungkjörnu alþingisménnirnir sjeu
landsins embættismenn, eins og líka þjóðin þágeturborið
meira traust til þeirra; því það er eðlilegt, að þegar mað-
urinn er liættur að hafa embætti, missi hann með tím-
anum nœga þekkingu á stjórn landsins, og að áluiginn
lijá honum á því, að hún gangi sem bezt, nokkuð sljóvg-
ist; einkum er þó þetta, ef liann llytur sig af landi burt,
og má þá þar að auki búast við því, að þekking hans á
högurn landsins yfir höfuð verði dauf, og eins að velvilji
hans til Iandsins dofni.
Jeg er nú búinn að fara gegnum alla greininá í J>jóð-
ólfi, og hefur þetta orðið langt mál hjá mjer, ekki af þvi
að hún verðskuldaði það, því það hefði ekki þurftaðsvara
henni nema í fám orðum, en mjer þótti málefnið sjálft
svo mikilvægt. J>að er auðsjeð, að höfundurinn hefur ekki
treyst sjer, að hreifa við ástœðunum í »Islendingi«, en það
lítur svo út, sem hann liafi hugsað sjer annað bragð í þess
stað, er lirífa mundi á lesendur sína og þingið; hann
þekkir það, hvort sem heldur er manna bezt, og það er
þetta, að telja mönnum trú um það, að ef þingið gjörir
kanselíráö Finsen rækan, megi konungurinn álíta, að það
gjöri þaðafþví, að hann hafi glatað rjetti sínum, að mega
halda Finsen á þinginu, og verða við það, sem eðlilegt
er, þinginu gramur. En liversu vel sem hann þekkir á
348
»Ilver veit, hver sá er?« sagði Katrín.
»Við verðum að reyna tilað finna hann«, kvað Pjet-
ur. »Ef við höldum fjenu, þá erum við eigi betri menn
en þjófai’n.
»Illt þœtti mjer að vera þjófur, og meir en illt«,
sagði Katrín. »En jeg get eigi sjeð neitt illt í því, þótt
við höldum því, sem við finnum«.
»Ef jeg hefði misst net mín eða veiðarfœri«, sagði
Pjetur, »og einhver fyndi þau, liefði hann þá heimild til,
að halda þeim, svo að hann eigi reyndi til að finna eig-
andann?«
»Nei«, mælti Katrín. »En þú verður að gá að því,
að þú ert að eins fískimaður; og væri það ógurleg synd,
að taka nokkuð það, er eins fátœkur maður og þú ættir.
En þennan pung liefur einhver ríkur maður átt, einhver
enskur lávarður, sem jeg þori að segja getur án hans
verið; og það sjerðu sjálfur að er mikill munur«.
»J>að getur gjört mun fyrir honum«, sagði Pjetur,
»en það er enginn munur fyrir okkur; brot okkar yrði
jafnstórt, hvort sem heldur væri«.