Íslendingur - 22.05.1862, Blaðsíða 2

18
að honum sje fœrt í flestan sjó; bjuggu þeir nú skipið
til heimferðar og biðu þess að ísar leystust.
Áður en vjer ljúkum að segja frá »norðurförum«
þessum, þykir eigi illa hlýða að geta þess, hvers végna
Jón Franklín lagði einmitt þessa leið suður að meginland-
inu, er honum varð að bana, og hvers vegna liðsmenn
hans entust eigi að liggja lengur í ísnum, en þeir gjörðu
og urðu vistarlausir, þar sem vjer þó vitum, að Erebus og
Terrof voru engu síður gjörð út, en önnur norðurfara-
skip, sem öllu lengur hafa þolað útilegur í norðurhöfum.
Ilinu fyrra atriðinu viljum vjer svara að miklu leyti með
orðum Mac Clintocks, en hann segir svo: »sundin fyrir
vestan King Williams ey eru án alls efa sí og æ ísum
þakin, sem þangað rekur úr útnorðurhafinu er við blasir,
og hleðst saman í ófœrar og ofboðslegar hrannir vestan-
undir eynni (í þá hrönn komust skip Franklíns). Hefði
sír Franklín vitað, að sund liggur fyrir austan Iving Wil-
liams ey (en það vissi enginn á hans dögum, en allir
hjeldu það væri land áfast við Boothiu Felix), þá hefði
hann aldrei hætt skipum sínum inn í ísinn vestanundir
eyjunni. flefði Franklín stýrt suður með eynni að austan-
verðu, þá hefði hann án alls efa, samsumars (1846) getað
fleytt skipunum alla leið vestur í Beringssund. En á lands-
uppdrætti þeim, er Franklín hafði, var engin leið til aust-
an um King Wiiljams ey; þar sást að eins King Willjams
land, áfast við meginland Ameríku, en Dr. Bae hefur
fyrstur manna frœtt oss um, að það er eyja umflotin á
alla vegu. f>ess vegna hafði Franklín einungis um einn
veg að velja, og þann fór liann. Jeg hygg, þegar það
allt er borið saman, sem Franklín, Collinson, Dr. Rae og
jeg höfum kannað og aðgætt, þá sje ekki önnur sjóleið
fær norðan um Ameríku, en sú er liggur austan um King
Willjamsey. Vera má að einhverjum takist, þegar fram
líða stundir, að fleyta skipi sínu alla leið frá BaíTinsflóa
til Beringssunds, og er honum þá innan liandar að leyta
fyrir sjer á þeim hluta að greiðasta vegi, sem jeg liefi nú
hent á. En hvað sem þessu líður, pá er Jón Franklín
sá, er manna fyrstur fann novðvesturleiðina, þó honum
auðnaðist ekki að koma skipurn sínum alla leið«. Ilvað
hitt atriðið snertir, sð skipshöfnum hans entust eigi leng-
ur vistir, en raun varð á, þá báru mörg matarílát þau, er
eptir þá fundust, ljós merki til þess, að kaupmaður sá,
er selt hafði vistir til skipanna, hafði haft óguðleg svik í
frammi; því mörg af ílátum þessum höfðu Frankiínsmenn
að eins opnað og kastað þeim svo frá sjer, er þeir sáu,
að þau voru full af hornum, hári, skinnbótum og öllum
19
þar þá vöru, er þeim má að gagni verða, og þá eiga þeir
eigi lengur að freistast til þess að selja menn í þrældóm,
eins og þar hefur tíðkazt um langan aldur, og þannig mun
Englendingum takast að auðga sjálfa sig og útrýma man-
salinu. En í broddi fylkingar og jafnhliða kaupmönnum
eiga kristniboðendur að ganga og breiða gleðiboðskapinn
út meðal lýðsins. {>etta er í fám orðum mið og mark
Livingtones, og til þess að ná því og koma þessu málefni
i rjett liorf afræður nú, (eða rjettara hefur nú afráðið),
kristniboðunarfjelagið í Lundúnum að setja tvær fastar
kristniboðarastöðvar (stations) við Zambesifljót, inn af land-
eignum Portugalsmanna í Kvilímane, aðra fyrir sunnan
fljótið í Matabela-löndum, hina innar og vestur á Máko-
lóla-sveitum.
En þó nú svo hefði farið, að Lundúna-fjelagið eigi
hefði viljað fallast á ráð Livingstones og ráðast í svo mik-
ið, þá var hann samt einráðinn í því, að snúa aptur suð-
ur til Afríku til vina sinna í Makololo, er liann hafði heit-
ið apturkomu 0g sem væntu hans; og enda þótt fjelagið i
óþverra o. s. frv.; af slíkum leyfum fundu menn helzt of
mikið eptir þá Franklín á Beechey-eyjunní. Enginn get-
ur sagt hve mikil brögð hafa verið að svikum þessum, en
hitt er víst, að það hefur ldotið að skerða stórum matar-
forða þeirra; þegar nú þar við bætist, að á King Willjams
ey sjest valla nokkur lifandi skepna, svo þeir hafa eigi
getað drýgt fyrir sjer fœðuna með dýraveiðum og fugla,
þá hefur Franklín vafalaust neyðst til, þegar um haustið
1846, að draga matinn við sig og menn sína og þetta
hefir því fyrr dregið mátt úr þeim, og þess vegna hafa
þeir að líkindum verið orðnir mjög máttfarnir af hungri
og sjúkir af skyrbjúgi veturinn 1847—48, og fyrir því lagt
svo snemma af stað frá skipunum vorið 1848, hið síðasta
sem þeir lifðu. En sæll var Jón Franklín, að hann fekk
að deyja, áður hann þurfti að horfa á allar þær skelfilegu
þjáningar, er menn hans hafa hlotið að líða hið síðasta
missiri, sem þeir voru við skipin. Að þeir bafi allir dáið
þá um vorið, er þeir gengu á land (1848) og ætluðu að
komast suður að Fiskelfi, þar á er víst enginn efi; því þó
Mac Clintock finndi eigi nema að eins þrenn manna bein,
af 105 manns, þá er það ekki tiltökumál, bæði eptir svo
langan tíma, og af því að King Willjams ey og landið
umhverfis Fiskielfi var allt undir snjó, er hann fór þar
um, og gat þar hœglega margt undir legið, sem hann og
aðrir gengu yfir.
{>egar sumri tók að halla og kom fram undir höfuð-
dag greiddist ísinn loks í sundur og kornust þeir Fox-
verjar þá í auðan sjó; hjelt Mac Ciintock þá viðstöðulaust
austur um Lankastersund lieim til Englands og kom til
Lundúna 22. september. Var honum og mönnum hans
þar vel fagnað, sem maklegtvar. Viktoría drottning veitti
honum eðalmannsnafnbót og rjettindi, og er hann síðan
nefndur Sír (sjera) Mac Clintock. Lundúnamenn gjörðu
hann að heiðursborgara í Lundúuum; landafræða-fjelagið
mikla í Lundúnum gaf honum hinn dýrasta verðlauna-
pening úr gulli, er það veitir fyrir sjerlegar uppgötvanir
í landafræði. Annan heiðurspening jafndýran sendi fje-
lagið frú Franklín, og hafa verðlaun þess, ef til vill, aldrei
verið veitt að meiri maklegleikum, en þar sem hún átti
hlut að máli. En ofan á alla þessa sœmd, gaf frú Frank-
iín Mac Clintock skipið Fox, er hún sjálf bafði keypt
fyrir 18000 rd.
Vjer höfum því miður í þætti þessum,þar sem efnið
er svo mikið og rnargbrotið og tími og rúm af skornum
skamti, getað lítið talað um þessa afbragðskonu, en það
lítið, sem vjer höfum hennar minnst, er nóg til þess, að
20
hefði neitað honum um fjárstyrk, þá ætlaði hann samt að
fara, því Livingtone er ekki annar í gær og annar í dag.
En það kom eigi til þess, að Englendingar Ijeti hann
standa einan uppi. Valla hefur öðru sinni komið maður
til Englands, að meiru athygli hafi sætt, heldur en Living-
stone, þá er hann kom heim 1856. Menn þóttust hafa
heimt hann úr helju; hann hafði að vísu mikið gjört og
var alls góðs maklegur, enda var því líkast, sem hann fœri
í einlægu sigurhrósi um England. Glasgów1 og Lundúna-
borg gjörðu fiann að hci.ðursborgara, og Glasgow tók að
sjer uppeldi sona hans, meðan hann væri utanlands, eða
ef hann ljetizt og kæmi eigi aptur; bœjarforingi Lundúna-
borgar gekkst fyrir því, að menn skutu fje saman og gáfu
honum; var það stórmánnleg gjöf allt að 180,000 rikisd.;
stjórnin enska Ijet eigi heldur sitt eptir liggja, hún gaf
honum 45000 speciur, og gjörði út gufuskip mikið og fríttt
til að flytja hann suður í Zambesí-ósa, og Ijet smíða
1) Glasgów er mikil og fiignr borg á Skotlaiidi vestur frá Edíu-
borg. par er háskóli og þvínær 400,000 manua.