Íslendingur - 26.03.1863, Blaðsíða 1

ÞRIÐJA ÁR.
26. marz.
M 22.
Frjetlir.
J>að er að heyra á brjefum með norðan og vestan-
póstum, að tíðin hafi verið víða stirð hjer á landi í vetur.
Svo skrifar oss 28. jan. þ. á. einn hinn merkasti maður
í þingeyjarssýslu.
»Árið 1862 má með rjettu teljast hjer um sveitir eitt
hið bágasta ór, sem komið hefur á þessari öld. Fellivet-
urinn mikii 1858—59 mun lengi verða í minnum hafður,
en það er efasamt, hvort hann hefur orðið lakari að afleið-
ingunum til, en þetta ár, þegar á allt er litið. þá fjell
fjórði hluti fjár í sumum sveitum, en þá kom líka gott
sumar á eptir, sem bætti úr bráðustu vandræðunum, og
þá voru menn lika betur undirbúnir eptir góðu árin á
undan. Norðanfari nr. 13—14 drepur stuttlega á afleið-
ingar vetrar og vorharðindanna í fyrra, og mun það satt
sem þar er sagt, að sumir basndur hafi misst þriðjung til
helmings alis fjenaðar, og sem lakast var, að það sem af
lifði, mun hafa orðið gagnslítið. Mest voru brögð að
fjárfellinum í norðurhluta þingeyjarsýslu og sumum sveit-
um Múiasýslu, og er ástandið mjög voðalegt i þeim sveit-
um sem lakast eru farnar. Ekki var það fyrir fóðurskort
eingöngu, að svona margt fjell, því margirfelidu semáttu
hey afiögu; óþrif og veikindi í fjenu hjálpuðu til að gjöra
fjárfallið enn meira. Menn telja ýmsar orsakir til þess-
ara veikinda og óþrifa í fjenu. Sumir segja, að fjórkvnið
sje að vesna eða spillast, að fje sje tápminna og kvilla-
samara en áður var; aðrir halda að einhver ólyfjan hafi
fallið á jörðina í fyrra sumar og gjört grasið banvænt;
en jeg vil ætla, að orsakirnar geti legið nærmanni. það
er sjálfsagt, að hey það sem aflaðist í fyrra sumar hefur
verið Ijett og óhollt, vegna óþerranna, og svo þess, hvað
grasið visnaði snemma; en að ólyfjan hafi blandazt þar
saman við, held jeg sje ástæðulaus getgáta. f>egar nú
hjer við bættist, að jörðin reyndist ónýt til útbeitar í úti-
gangssveitunum, en veturinn kaldur og umhleypingasamur,
getur það verið skiljanlegt, að hina mestu nákvæmni verði
að viðhafa í allri fjárhirðingu, eigi skepnan að halda þrif-
um og heilsu. Að fje sje lingerðara og kvillasamara en
það áður var, er heldur ekki alveg rjett; því þó að ineira
hafi brytt á kvillum í fjenaði þessi árin, en að undan-
förnu, held jeg það sje fremur árferðinu að kenna, en
kynfari fjárins. f>að hefur altjend verið kvartað um veik-
indi og kviila í fje í hörðum árum; svo hafði það verið
um aldamótin, og eins í harðindunum kringum 1780.
f>etta er líka eðlilegt; í harðindum og ísárum verðurloptið
saggasamt og óholit bæði úti og inni, grasið á jörðunni
verður rýrara og Ijettara, og þegar nú skepnan liður skort
á nauðsynlegu viðurværi meiri hluta ársins, og það frá
barnsbeini, en hlýtur að sæta allnjafna kukla og vætu, þá
er eðlilegt hún verði þrekminni, veikiulegri, og óhraust-
ari heldur en ef hún hefði hollt og notagott viðurværi.
f>að er sjálfsagt, að hið svokallaða Jökuldalsfjárkyn, sem
flestir eru að sækjast eptir, er fínbvggðara en hið eldra
fjárkyn, ogþarfbetri og nákvæmari hirðingu; en sje hirð-
ing og viðurgjörningur í því lagi, sem ætti að vera, þá
uiun ástæðulaust að telja það kvillasamara. Jeg hefi því
komizt á þá skoðun, að skortur á nákvæmri hirðingu, og
notalegum aðbúnaði fjárins hafi margvíða stutt að því, að
fjárfellirinn varð svona stórkostlegur; og jeg hefi nokkra
reynslu fyrir mjeríþessu; þarsem fje var bezt hirt, hús-
rými gott og hollt, og heyhirðing þolanleg, munlítið sem
ekkert hafa borið á veikindum í tje; aptur þar sem hirð-
ing var slæm og hús og fóður að því skapi, munu mest
brögð hafa orðið að fjárfellinum, enda þar sem ekki var
fóðurskorti um að kenna.
Mörgum mun þykja þessi kenning heldur hörð, sem
halda, að fjárrækt og fjárhirðing sje svo ágæt hjer fyrir
norðan; en það er mikilla muna vant, að svo sje almennt;
það er satt, að fjárræktin hefur tekið stórum framförum
í sumu tilliti, nú á seinni tíð; í sumum sveitum og hjá
sumum mönnum, má hún heita í góðu lagi, en fjarri að
svo sje almennt. J>að verður því aldrei nógu opt og
rækilega brýndur sá sannleiki fyrir mönnum, að vanda
sem mest til, ekki einasta um fjárhirðinguna, heldur
einnig um heyhirðingu og húsaskipan, m. fl.
Meðaí hinna bágu afleiðinga vorharðindanna, má telja
grasleysið í sumar. í sumum sveitum gat varla heitið
sauðgróður 10 vikur af sumri. Sláttur var almennt ekki
byrjaður fyr en í 13. og 14. viku sumars, og þá á lítið
meir en hálfsprottinni jörð. Eplir þessu fór heyaflinn;
sumir bændur höfðu helfíngi minni hey í haust enímeð-
alári; og flestir sem hjeldu fje sínu í vor, urðu að lóga
því í haust hálfónýtu, fram yfir þarfir og venju. J>á var
skurðtíð í haust einhver hin lakasta, sem jeg man eptir;
þvi fje sem enda gekk bærilega undan í vor, reyndist 6-
nýtt bæði á mör og hold, og það jafnvel í góðsveitunum
sem kallaðar eru. Ilvernig nú ræðst með fjárhöldin í vor,
er bágt að segja enn þá; veturinn hefur verið heldur
jarðsæll, það sem af honuvn er; fáir kvarta um veikindi í
fje, eða heysvik, og kýr gjöra almennt gott gagn; mun
það því að þakka, að hinar litlu töður eru kjarngóðar og
hirtust vel. Um afiabrögð vísa jeg þjer til Norðanfara;
hann er miklu fróðari um þau en jeg. J>egar maður frá
skilur Höfðhverfínga, sem eru mestu sjógarpar, sækjum
við hjer miklu linlegar sjó en sunnlendingar, og höfurn
lakari útbúnað; enda verður ekki talið, að hjer sje nokk-
ur sjávarbóndi — þ. e. stundi eingöngu sjávarútveginn —
því allir hafa landbúnaðinn fyrir aðalatvinnuveg. Sama
umkvörtunin .er hjer og fyrir sunnan, um yfirgang útlendra
fiskimanna. Merkur maður af Langanesströndum, hefur
skrifað mjer meðal annars á þessa leið : »J>að er merkilegt,
að þessi ár, sem jeg er búin að vera á Strönd, hefur að
kalla enginn dráttur úr sjó fengizt fyr en fiskiskútur Frakka
og Englendinga, sem liggja hjer hópum saman úti fyrir,
eru farnar; og þykist jeg sannfærður um, að þeim sje að
kenna fiskileysið, sem hjer er á sumrum; og ekki nóg
með það, heldur bæta sumar fiskiskútur því ot'an á, að
stela því sem þær geta frá okkur«. Svona segist þess-
um manni frá, ogverður hann ykkur sunnlendingum sam-
dóma um ójöfnuð útlendra fiskimanna. Yerzlun var all-
lífleg hjer um tíma i sumar; lausakaupmenn sóttu hingað
með meira móti, og kepptu við kaupmenn. Beztir urðu
prísar á Vopnafirði, enda var þar mest verzlunarkeppnin.
J>ar var ull borguð almenut með 44 sk., og tólg nteð 24