Norðanfari - 01.08.1862, Page 2

58
ab ta!;a hefbarlögin ábur og nd vegabátalögin, bæiaisljörn
á Akureyri, sveitastjórnina og önnur fleiri niái; en eigi ab
síbur er þetta inikil rjettarbót 1 sjálfu sjer, og alþingi veitt
mjög svo a& virbingu í augum einveidislyndra manna á
mcginlandinu
Meira er varib í þá breytingu ebur uinbót á valdi
alþingis, a& þab fái fuilt fiárforræ&i, þab er, a& þafe skuli ’
ráfea mefe konungi öllum þeim lekjum sem nú eru af land-
iriu og landsfje, hvernig þær skuli heimtar og greiddar,
hvernig þær skuii auknar efur skerfear efeur þtirn breytt,
og í annan stafe, hvernig þeim skuli varife, efeur rárife því,
livornig tekjunum skuli stjórnafe og ti! hvers kostnafear
þær skuli ganga.
Nú eru þafe lög, afe konungur skal fyrst Ieita álits
alþingis nm tiverja þá breytingu, er liann viil á gjöra
þegnskyldu hjer á landi, og hefir því verife fylgt liingafe
til, nema hvafe stjórnin hefir skrifast á vife yfirvöldia um
samlagningarskattinn, af því afe henni þótti skattheimta sú
liafa vife lagastaf og lögvenju afe síyfejast. Aufesætt er afe
konungur hefir engu sífeur vald á afe synja um samþykki
sitt á fjárhagslögum þingsins, heldur en á öferum laga-
frumvörpum frá þinginu, en fjáriiagsrjetti þings er optast
þú svo fyrir komife, a& konungs er miklu meiri þægfein
en þingsins afe þau verfei samþykkt, og eru þau því hife
beittasta vopn í hendi þingsins til afe fá vilja sínum framgengt.
Miklu meiri ágreiningur ímynda jeg mjer afe vei&a
mnni um breytingu á landstjórninni en á skipun alþingis.
Jeg álít nú liyggilegra afe breyta heldur minna til cn
meira, og búa því eigi til neina þá stjórn, er menn
liljóta eigi þegar í stafe afe vera sannfærfeir um afe sjn
naufesynleg, mefe því og afe bægra er afe styfeja en reisa
og afe kippa landstjórninni smátt og smátt í þafe horf,
er bezt á vife hugsunarhátt og þarfir almennings og er
eamkvæmast sifevenju og öllum landsháttum, heidur enn afe
skapa þegar í upphafi stjórn þá er hafi talsverfean kostnafe
f för mefe sjer en vafasama nytsemi, Jeg tek tii dæmis
ddmaskipun hjer á landi, áiít jeg afe enga breytingu þurfi
á henni afe gjöra þegar í stafe, neina afe auka vald yfir-
dómsins og fiiinst rajer afe liann ætti afe vera sífeasti dómur
í öllum íslenzkum málum nema ef vcra skyldi fyrst um
einn í þeim sökutn, er menn eru dæmdir út af landinu,
þar til því verfeur breytt mefe lögum. Allt annafe mál er
þafe, þá cr búife er afe taka upp kvifedóma; en þafe mál
þarf eigi afe vcra samfara stjórnarbreytingnnni i'n þá
valdstjórnin. Margir munu ætla afe naufesýn sje á ab
127
því þafe gat valdife svo margvísiegum slisum Einusinni
sem optar var keisarinn á ferfe í vagni sínum, kom hann
auga á strífesmann nokkurn , er kcirfei ákaflega geist um
torgife. Keisarinn skipafei þegar þjóni einum afe rí&a
eptir manninum; svo hann gæti iátife hann sæta hegningu
en þafe var árangurslaust, því innan stundar var hann
kominn úr augsýn. Keísarinn fyltist þá enn ineiri gremju
og Ijet því saman safna öllum strí&smönnuiíf'- þeim er
nokkur gmnsemd gat fallife á, en þafe voru allir þeir sem
þessa ákvefenu stund voru utauborgar; skipan keisarans
var þegar fullnægt, og urfeu þafe 27, er settir voru í varfe-
hald og fluttir fyrir keisarann. Mefeal þessara hlaut nú
hinn seki afe vera.
þegar keisarinn kom frani í ráfestefnu salinn, var
hann næsta reifeulegur ásýndum; og ekki batnafei honum
bránaþunginn, vife afe sjá 27 f stafe þess eina, sem rofife
haffei bofe hans, og var þafe aufesjásnlegt afe hann koinst
í nokkurskonar bobba en mæiti þó: „þafe er óefafe einhver
af yfeur sem í gærdag breytti gagnstætt skipun niirini,
því í stafe þess a& keira mefe bægfe og stiilingu yfir götur
um turna henni, afe taka af amtmanna embaJtin, en setja
þriggja manna yfirstjórn í Reykjavík, og afe kalia þá
menn ýmist stjórnarherra eíur eitthvafe annafe, eptir því
hvort þeir ætla sjcr afe eiga mann ylra í ráfeaneyti kon-
ungs efeur eigi. Amlmennirnir hafa nú aldrei átt upp á pall-
borfeife hjá sumum atkvæfeamönnum, er hafa jafnr el ætlafe afe
gjöra þá afe póstum, svo líklegt er afe þeir inuni eigi gjöra
þeim iiátt undir höffeinu, þegar þeir fara afe rembast vife afe
koma á nefndarsijórn í Reykjavík og ráfegjafastjórn í
Kaupmannahöfn. Jeg fæ nú eigi sjefe, afe menn geti tckife
af amtmanna embættin afe svo stöddu, því hver sem
þekkir nokkufe til þeirra starfa, er amtmennirnir bafa á
bendi hjer, getur hæglega sjefe, afe þeir eru öldungis naufe-
synlegir, mefean þau lög standa, sem nú er um svei'astjórn,
sýslustórn og arnta, og þeim lögum verfeur þó eigi bveytt
mcfe einni lagagrein í stjórnarskrá nje í einu vetfangi,
svo í nokkru lagi sje. þ>á geta menn heldur eigi sagf,
afe yfirsíjórnin í Reykjavík skuli hafa þau mál mefehönd-
um, sem amtmennirnir hafa nú , því livorki getur þafe
átt vife afe liún hafi iiin smærri málin, svo sem afe nefna
hroppstjóra nm land alit efeur gjöra og þafe handa sjálfri
sjer, allar þær skýrslur, cr amtmenn semja, og svo væri
iier.ni lieldur eigi aufeife afe hafa tillit tnéfe vaidsfjórn,
dómsinálum, lögregiustjórn, læknaskipun og ulmennri hei!—
brigfei, vcrzlun, vegabótum, sveitamálum o s. frv. alstafearum
landife sem amtmennirnir hafa hver í sinu umdremi ; þá yrfei
og óvinnandi vegur fyrir menn afe þurfa afe sækja íil s(jórn=
arinnar í Reykjavík öll þau mál er þeir nú sækja tíl amt-
mantianna, svo sem eru leyfi öli og mörg mál önnur.
þ>á eru og ömtin afe lögum fjclag sje/ og eigi sjófei útaf
fyrir sig, svo setn jafnafearsjófeinn, búnafearsjófeinn og fleiri
sjófei afera, er standa undir yfirrá&um amtmanns, og í sum-
um gjafabrjefum sjófea þessara er tiltekife er afe svo skuii
vera, svo afe amtmennirnir verfea eigi afteknir nema a&
raskafe sje sííasta vilja daufera manna. Hægt væri a&
sýna, afe Norfeuriand heffei mikinn halla af því, cf siengt
væri saman jafnafearsjóíuni allra umdiemanna og gjörr
úr því einn sjófeur, og gæti því sú breyting eigi komizt
á nema mefe miklum ójöfnufei. þá má og enn telja
forna venju bjer á landi, því þótt umdæinaskiptíngin sje
eigi gömul, þá voru áfeur lögmennirnir frá því er landið
kom undir konung, og amtmennirnir eru áfram hald af
þeim afe nokkru icyti. Ilvernig sem á þetta mál er litife,
þá hlýtur hver kunnugur ma^ur afe játa, afe amímanna-
stjórnin sje orfcin svo samgróin allri landsfjórn á landi
128
borgarinnar, var farife mcfe svo fljúgandi ferfe, afe naumlega
gat jeg tníafc eigin augum mfnurn. Fyrir þessa óiög-
mætu afeferfe vil jeg nú endilega afe komi hæfiileg refsing ;
en þar efe þjer svo margir vorufe utan borgarhiifeanna f
gærdag, er ómöguiegt afe þekkja hinn se’aa úr hópnum,
og er þafe því úrskuríur minn afe þife verfcife aliir fluttir
sem glæpamenn til Síberíu þangafe lil fiekaii npplýs-
ingar koma í mdiinu. — þessu skal framgengt innan
einnar stundar, piltar gófeir!-*
þegar keisarinn haffei lokife ræfeu sinni gekk einn
strí&smanna úr hópnum. þafe vai ungur og frifeur mafeur,
lagfci hönd sína á brjóstife, fleygfei sjer nifeur fyrir fætur
hins mikla keisara, og mælti mefe skjálfandi röddu:
„þ>afe er einungis jeg sem lief verfeskuldafe reifci yfear
hátignar, en jeg vissi ekki neitt um þes.»a fyrirskipun.
Jeg er hinn seki,“
Nú þagnafei hinn ungi mafeur, sem var náfölur og
skalf á bsinunum Keisarinn virti hann mjög nákværn-
lega fyrir sjer frá hvirfli til ilja, og cptir langa þögn
mælti keisarinn: „Hváfc heitir þú?