Norðanfari - 12.11.1872, Page 3

— 115 —
ir og ber svo hálicilögum sannleikansþjóni, hefir skýrt og
skorinort uppkveBiö hinn mikla höfublærcióm allra binna
konungkjörnu manna. Ilann var nefnilega sumariö 1855
formaöur og framsögumaíiur í málinu um stofnun laga-
Bkóla í Reykjavík og fylgdi þá fastlega þessu máli. Stjórn-
in tók því nú þungiega; en er hi& sama mál kom aptuí
fyrir á næsta þingi 1857, þá urðu bonum þessi orí) af
munni: „þab er regla mín, þegar stjórnin neit-
ar einhverju því, er alþingi hefir farib fram
á, en þótt án þess a& gefa ástæbur fyrir neit-
unsinni, a&jegþá ekkivilfarahinu samaá
flot strax um hæl, þvf jeg treysti stjórninni
fullvel t i I, abhafa gó&arog gildar ástæ&ur
fyrir neitun sinni, þó ekki iáti hún þær f
ljósi“. (Alþingistífc. 1857, I, 90). Jeg ætla nú ekki
a& hafa nein orö um þessa hina göfugu trúarjátning, en
skal ab eins geta þess til glöggvari skýringar um þá a&-
feríi, sem hinir konungkjörnu menn álíta ieyfilega, a&
þa& er alkunnugt, þó leynt eigi a& fara, ab þessi hinn
sami hei&arlegi þingma&ur hefir þótzt ver&a a& neyta stö&u
eimiar, sem höfubprestur hinnar íslenzku kirkju og veit-
andi fiestra prestakalla, til þess a& skelfa þá hina yngri
menn, er þjó&in heíir kosib til alþingis á me&al presta-
etjettarinnar. f>ó þetta sje eigi bókab í Alþingistf&indun-
«m, þá er samt þessi fallega saga fullkomlega vottföst,
eigi sí&ur enn hin fyrri af Nr. 1. — þar eb jeg hef á-
sett mjer a& geta eigi hinna konungkjörnu manna a& ö&ru
enn því, hvernig þeir koma fram í landstjórnarmálum,
þá læt jeg órætt uin afreksverk biskupsins f hinni and-
legu hir&isstö&u, jafnvel þó margt mætti af þeim segja.
Nr. 6. Ólafur prófastur Pálsson, er ómerkari
enn svo, a& jeg geti verib a& ey&a bleki ellegar þreyta
þolinmæ&i lesendanna fyrir hans sakir; en eptirlátara og
dygfcara mannsblób hefir stjórnin víst aldrei eignast.
Vi& þessi hin fáor&u ummæli um hvern þessara manna
sjer í lagi skal jeg leyfa mjer a& bæta tiokkrum almenn-
um athugasemdum. Herrar þessir hafa eigi ætíb komib
þannig fram (um sannfæring er hjer, sem vita má, eigi
verib a& tala). Allir þeir; sem veri& hafa í Kaupmanna-
höfn frá þvf er hófust „Ný Fjelagsrit“, hin alkunnarödd
Jóns Sigur&ssonar, mótstö&uflokksins, meiri hlutans, þeir
hafa verib ótrau&ir samvinnendur og útgefendur rita þess-
ara, þa& er a& segja, þangab til þeir sáu sjer færi á a&
krækja í feitt embætti, en þá hefir og samvizka þeirra
eigi leyft þeim a& mótmæla framar, enda hafa þeir svo
opt or&ib þess vísir, a& þeir vegna konu og barna ur&u
a& hafa kjötkatlana heima hjá sjer í meiri metum, held-
ur enn heill fósturjar&arinnar og sannfæring sjálfra þeirra,
því ella áttu þeir þa& á hættu a& missa embætti&, og þa&
er þó sannarlega fallegur vitnisbur&ur frá vinum og
vandamönnum (þjónum) hinnar dönsku stjórnar; enda
hafa og þessar volu&u sálir látib þa& eptir sig liggja, sem
víst mun vera eins dæmi á nokkru fulltrúaþingi, a& grei&a,
hva& sem á hefir gengib meir enn um 20 ár (þvf svo
lengi hefir stjórnardeilan sta&i&), atkvæ&ura me& hinum
gagnstæ&ilegustu frumvörpum stjórnarinnar, og láta dynja
hin römmustu högg og slög yflr hina svo nefndu sann-
færing og skilning sjálfra þeirra á hinu fyrra þingi, ef
stjórnin hefir verib komin í annan ham á næsta alþingi
(sjá or& biskupsins hjer a& framan). A& lyktum skal jeg
drepa á þa&, a& þeir standa óvægir í móti allri færandi
verzlun, og einkum hafa þeir horn í sí&u Nor&manna,
me& því þeir eru hræddir um, ab vi&skipti þeirra vi& Is-
Iand ver&i til meins hinu danska átrúna&argo&i þeirra.
Jeg vona a& nú muni þab ver&a hinum hei&ru&u
lesendum y&ar fullljóst, hve mikib er hæft í þvættingi
danskra bla&a um þann hinn talsver&a minni hluta á Is-
landi, er velvilja&ur sje stjórninni. þa& er sannarlega
eigi til utan alþingis nokkur minni hluti, og
þessi minni hluti (hinir konungkjörnu — já,
hann er, svo sem hjer er sannab, ekki á marga
fis k a.
þareb brjef þa& sem hjer er prentab er or&i& hljó&-
bært, en nokkur tvímæli or&ib um efni þess, álítum vjer
þab eigi illa tilfallib, a& almenningi á Islandi ver&i þa&
heyrum kunnugt.
t>ÖRF Á SAMHLJÓÐA RJETTRITUN.
Allir vita, hve ágætt og fagurt mó&urmál vort cr.
Bókmenntir forfe&ra vorra, skáldskapur þeirra og sögu-
vísindi, endursköpu&u svo tungu vora a& hún ná&i þeirri
festu, samidjó&un og fegurb, sem kunnugt er. Svo li&u
nú fram stundir; hin ágæta gullöld vor leiö undir lok,
og smásaman fór þjó& vorri hnignandi; en jafuframt því
fór og máli voru sí hnigaridi, því hnignun mó&urmálsins
er optast nær samfara apturför þjó&arinnar í hverju landi.
Nú á þessari öld, hefir mó&urmáli voru fari& allmikib
fram, jafnframt því, sem hagur þjó&ar vorrar hofir farib
batnandi, í andlegum og líkamlegum efnum. því fyrir
þa& hafa bókmenntir vorar eflst og aukizt, en þær hafa
aptur glætt hib fagra mó&urmál vort. Tvö hin helztu fje—
lög vor, rhi& norræna fornfræ&afjelag“ og Bhi& íslenzka
bókmenntafjelag“, hafa ágætlega unnib a& framförum mó&-
urmáls vors. BFornfræ&afjelagi&“ hefir „gefi& út“ hinar
frægu fornsögur vorar, og Bbókmenntafjelagi&“ ýmsar
bækur, hinar vöndu&ustu a& máli.
íslenzka tungan, mó&urmál vort, er því á gó&um
framfaravegi. En, samt sem á&ur, hefir ritháttur vor og
stafsetning eigi or&i& samhljó&a, enn sem komi& er.
Hinir fjölfró&ustu málfræ&ingar vorir hafa löngum ritab um
þetta, og eigi oroib a eitt sáttir. Menn vaoa því i vilfu
og svíma, sem von er, þar sem hinir lær&ustu menn og
vitrustu geta eigi or&i& sammála. Fari nú þessu fram
lengi, mun svo fara a& lokum, a& alþý&a manna veit
hvorki upp nje ni&ur í rjettritun e&a stafsetningu. Svo
búi& má því eigi lengur standa.
þa& er mín tillaga, a& kvatt ver&i til fundar í Reykja-
vík, til a& ræ&a um rjettritun íslenzkrar tungu. Áform
þessa fundar ætti a& vera fullkomiö samkomulag, til a&
rita tungu vora fagurt og rjett, og sjálfu sjer samkvæmt,
Ef a& vorum ágætu lærdómsmönnum ge&jast a& þess-
ari tillögu minni, tel jeg víst, a& einhver þeirra kve&ji tll
þvílíks fundar í Reykjavík, á&ur langt um lí&ur. f>ar er
beztur fundarstaíur um þetta, sem kostur er á.
V. Á.
SIGURÐUR
Sígur enn sól
í svalan ægir,
drýpur kuldadögg;
kve&jandi kvöld-rö&ull
kastar ná-bleikum
geislum ge&s á Ijóra.
A mannviöar björk
megin styrkva
dundi dau&ans högg.
Fallinn er Sigur&ur
frægur bóndi
Kristjáns merkur kundur.
Sá er sl&ast bjó
a& Silfrastö&um,
um fárra daga frest,
flutti hann sig sjálfur
á forlaga vagni
heim a& banabe&i.
KRISTJÁNSSON.
Fimmtíu og tveggja
fullra lífs ára
enda&i heiíurs æfi,
þann níunda júnf
þá nítjanda öld,
einn um sjötugt átti.
Hann lif&i f helgu
lijóna bandi
ástkær ektamaki,
tuttugu og fjórar
tf&ir ára;
húss síns heill og sómi.
Fimm ektabarna
fa&ir bezti
í ótta Gu&s Ijet alast,
sem nú sárt harma
sálaöan fö&ur
í mildrar mó&ur faími,