Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1896, Blaðsíða 35

35
stakt tilefni til þess, að hann fór þá leið, er hann vo Þorgeir,
eða að Mörður vissi, að Gunnar mundi þá leið fara. Til þess
heflr þó eitthvert sjerstakt tilefni verið; t. a. m. að Gunnar hafl
verið vanur að fara þá leið frá Móeiðarhvoli, sem þó er óliklegt
vegna vegalengdar, og að minnsta kosti eigi annara vanavegur,
þá farið er milli Móeiðarhvols og Hlíðarenda. En hvað sem það
var, þá hefði söguritarinn eigi látið þess ógetið, ef hann hefði
verið kunnugur og vitað, að lesendur mundu annars eigi skilja,
hvernig á þessu hefir staðið. Sú skýring hefði átt að standa á
eftir orðunum (í 71. k.): »ok kom þat ásamt, at þeir skyldi fara
ofan til Rangár ok sitja þar fyrir honum«. Þá hefði þurft að
bæta við: »Þeir vissu, at Gunnar mundi þá leið fara, því at o.
s. frv.«. Hugsanlegt er að vísu, að sú skýring hafi af vangá
fallið úr hjá afskrifara; en þá hlyti öll Njálu-handrit, sem til eru,
að vera komin frá þeirri afskrift, og tel jeg það eigi líklegt. Svo
virðist ifka, sem söguritarinn sje litt kunnugur á Bergþórshvoli,
því hann segir (í 128. k.): »Dalr var f hválinum, ok riðu þeir
þangat ok bundu þar hesta sfna«. En sá »dalr« er að eins dæld,
sem alls ekki e:at rúmað alla hesta þpirra. Hið sannamun vera,
að Flosi og fáeinir aðrir hafa riðið þangað og bundið hestana
þar, en hinir hafa bundið sfna dálftið fjær, þar sem hvollinn þó
bar af frá bænum, og hefir þetta runnið saman í huga sögurit-
arans, — sem varla hefði orðið, ef hann hefði þekkt staðinn vel.
Sumstaðar virðist hann þó kunnugri: Hann þekkir t. a. m. Akra-
tungu og Geilastofna, og hann getur þess kunnuglega, að Gunn-
ar hleypti »fram i nesit« frá Knafahólum. En þá var þar nes
milli Rangár og Sandgilsár, sem nú er þornuð. (Farvegur henn-
ar heitir enn »Sandgilja«). Mjer þykir trúlegt, að ritari Njálu
hafi verið Skaftfellingur, og eigi komið í Rangárþing, nema þáer
hanu átti leið þar um. Til þess bendir og það, er fyr getur, að
vötnin, sem hann nefnir Fiskivötn, munu vera þau, sem Skaft-
fellingar kalla svo, en Rangæingar kalla Veiðivötn. En um það
skal jeg samt ekkert fullyrða. Hitt er aðalatrfðið, að þrátt fyr-
ir ókunnugleik hans á ýmsum stöðum ber sagan ljósan vott um
sannleiksást hans og samvizkusemi í frásögninni. Misfellurnar
geta eigi raskað aðalefninu. Og svo er um aðrar Islendingasög-
ur, að staðlegar skekkjur, sem f þeim kunna að finnast, eru
sprottnar af ókunnugleik, en ekki öðru. Og ókunnugleikinn er
mjög eðlilegur í svo strjálbyggðu landi og örðugu yfirferðar sem
ísland er.
Fjórði floTckurinn, þar sem tímatali skakkar, er óneitanlega
verstur viðfangs. Þó bera slíkir staðir engan veginn vott um
6*