Norðlingur - 27.03.1877, Síða 2

141
142
heild sinni, niðurskipting á kenslu og kenslutíraura o. s. frv., verð-
ur að bíða álits kennaranna sjálfra, þegar skólinn er stofnaður, eins
og sjálfsagt er, að skólinn sjálfur, með öllu sem hann snertir, á
eins og allir aðrir skólar landsins, að vera undir yfirumsjón
stiptsyfirvaldanna.
þessar athugasemdir vonar nefndin geti orðið undirstaða und-
ir meðferð málsins af hálfu hlutaðeigandi yfirvalda hér og erlendis,
og síðar meir löggjafarvaldsins.
lleykjavík 5. október 1876,
P. Pétursson. frárarinn Böðvarsson. Jón þorkelsson.
Grímur Thomsen. H. E. Helgesen.
Á EG AD FLYTJA MIG ÉR LANDI?
eptir
Charles G. Warnford Lock.
J*etta spursmál um að flytja sig er svo stórt og gjörir Islend-
ingum svo mikið til, og svo mikið hefir verið skrifað um það, bæði
»pro og contra«, að inig fýsir að bæta nokkru við, og með yðar
góða leyfi, herra ritstjóri, að gefa ykkur hugmynd frá ótlendum
manni, sem hefir ferðast ekki svo lítið, og er núna búinn að vera
svo marga mánuði á ykkar fögru litlu eyju , að hann er orðinn
nokkuð kunnugur málinu, lífmu og siðum hinnar gestrisnu þjóðar.
Margir hafa spurt sjálfa sig að þessu spursmáli: á eg að flytja
mig burtu? Fátækur, óvíðförull og að mestu leyti ókunnugur mað-
ur, þrælandi á móti vandræðum, eins opt með konu og mörg börn
til að fæða, eins og ekki, heyrir og les rósalitaðar skýrslur um
hvernig alt er í útlöndum, og er orðinn óánægður með hlutskipti
sitt, hálfpartinn vanrækir iðju sína og lnigsar því um að flytja sig.
Bráðum koma agentar, ágætir og trúverðugir menn með sjálfum
sér, sem með engu móti vildu beinlínis Ijúga, nð opinberlega svíkja
fólk, en sem hafa samt skyldu til að hlýðnast, og yfirmenn til að
vinna fyrir, og sem, þess vegna, geta ekki óvilhalt skoðað spurs-
málið.
f>essir menn útbýta þeim svo kölluðu skýrslum sem yfirmenn
þeirra hafa tekið saman og látið prenta í glæsilegum og ginnandi
búningi; og afleiðingarnar verða, að margir, gintir af þessum ýkju-
fullu frásögnum sem lagðar eru fram, segja sig frá vinnu sinni, eða
selja land og fé — alt hið lilla sem þeir eiga — og fara til hins
nýja lands, hverra lög, siðir og loptslag er, að minsta kosti, öðruvísi,
og opt verra heldur en það sem þeir liafa farið frá; par sem — í
rauninni — kringumstæðurnar eru eins mikið ólíkur því sem þeir
hafa verið vanir við heima, eins og lífið á þurru landi vcrður fyrir
fiskinn.
Og hvað verður úr öllu þessu á endanum? f>eir reyna i nokk-
ur ár með öllum kröptum og vilja, að berjast við ný lífs vandræði
og örðugleika, altaf fullir »vonar«, og loksins kemur þetta »von-
leysi«, sem enskur málsháttur segir að fæðist af drætti vonarinnar,
og þar af leiðir apturhvarf til gamla landsins, þegar heilsa og pen-
ingar eru bæði farin. Slík er rnyndin sem nú málast af mörgum
þúsundum af þessum er flytja sig frá íslandi, frá Englandi, frá ír-
landi.
Mótstöðumennirnir segja: »þér hafið aldrei verið í Ameríku
eða hinum nýlendunum, hvað getið þér þá vitað um spursmálið?
Mikið satt, eg hef ekki verið í neinui nýlendu, en eg hef marga
kunningja í hverri þeirra, og ferðamaður, sem gengur með opnum
augum, getur séð og lært margt í hverju landi. Að lýsing mín sé
rétt, getur sézt í hverju ensku blaði, hvenær sem vill.
Til að binda mig einkanlega við íslenzka útflútninga: hvert
fara menn?
Fyrir utan þá sorglegu undantekningu af þessum sem fóru til
að leita gæfunnar í Brazilíu, fara þeir einungis til Ameríku. Við
skulum þá skoða lífs-kringumstæðurnar á íslandi og í Ameríku.
Skoðum þá fyrst málin. f>au eru »eins ólík eins og kalk og
ostur«, og íslendingurinn sem lendir í Ameríku, ókunnur enskri
tungu (eins og náttúrlega eru 95 pro cent í það minsta), er aldeilis
hjálparlaus og nærri því ónýtur — herfang hverjum prakkara og
merki hverjum þjóf.
f>að er salt, hann getur farið vestur til landa sinna, og stjórn-
in vill hjálpa honum ; en að inniloka sig á því Iitla svæði þar sem
fclagar hans byggja, er eins og að vera heima, nema það er verra
í því tillití, að hann hefir eytt miklu af peningum og tímanum,
(sem er líka peningar, þegar hann er rétt brúkaður) og stundum af
heilsunni og kröptunum; og öllu þessu til hvers?
Næst skulum við skoða háttsemi beggja þjóðanna. íslending-
urinn, hugsandi og hægur, er vanur við að fylgja eptir tilvísun-
inni, sem er of opt gefin honum af stóru sinni, og þótt hann vinni
margar stundir, vinnur hann mjög seint, og getur ómögulega verið
framarlega á hlaupsviðinu sem hlaupið er í Ameríku.
f>ar gengur alt með gufu og rafurmagni, og Englendingurinn,
sem er miklu vanari þcssháttar lífi, er langt á eptir. Eg er ekki
að ámæla íslendingum, eg er að sýna þeim sannleika, sem engin
sjálfssvik geta rekið á burt.
f>á skulum við ímynda okkur að vesturfarinn vilji fá vinnu sem
þjónn. Tali hann ekki nema íslenzku getur hann enga vinnu feng-
ið, en við skulum láta það vera sem sjálfsagt að hann getur látið
skilja sig í ensku eða þýzku. Hvað getur hann þá gjört? Ilann
hefir aldrei séð nokkra maskínu af neinum sortum og er þeim al-
veg ókunnugur. Ilann er máske járnsmiður cða timburmaður —
gott, hann getur nærri altaf fengið eitthvað að gjöra og góð laun;
en hvað margir eru timburmenn eða járnsmiðir — fimm af hverju
hundraði? Yanalegi vesturfarinn er þá ónýtur til als, nema til ó-
vönduðustu vinnu, og þar eru þegar fleiri en nógir slíkir menn,
og er þetta sannað með þeim endalausum fjölda af vesturförum er
koma aptur til Englands og einkum til írlands.' Að honum geti
hepnast að ná góðri atöðu sem -vinnumaður , er þá því nær Ó-
mögulcgt.
En hvað, ef að hann skildi eiga dálítið af peningum, þetta sem
hann fékk fyrir land og fé er hann seldi þegar hann fór heiman
að? Ilann vill búa. Nú, það er sitt hvað að búa í Ameríku og
að búa á íslandi. Á íslandi hefir hann margar kindur og græðir
mikið á þeim, í Amcríku er þetta ómögulegt. f>ar er engin sauð-
jörð, þar má hann til að yrkja korn og að höggva skóg, að plægja,
skera og þreskja; en hann hefir aldrei séð akur, og veit hreint
ekkert um hvernig á að fara að þurka og rækta landið, eða að sá
og uppskera, og skiidu ekki engispretlurnar eta alt fyrir honum,
mun hann líklega tapa eða eyða því sjálfur- fyrir vankunnáttu.
Hverskonar bú getur hann þá haft? Ilann getur veitt fisk.
Sattl en getur liann ekki veitt fisk á íslandi? Iíoma ekki Eng-
Og hvaba laun ? — Og aptur hafbi hún þd svo fastlega heimtab svar,
að eg naumast gat komizt bjá því a& svara henni,
Sennorita! sagði eg.
Enn þá einu sinni ætliB þér a& neita mér um bdn mína; e&a
hæfir þetta kalda orð ástandi því sein Guð í himninum hefir sett
okkur í innbyiðis? — Hefi eg ekki þrábebiB y&ur, sein vakið yfir
lífi mínu, ab kalla mig Salvadoru, — þegar enginn heyrir — eins og
mdðir mín gjörir.
Æ, Salvadoral stama&i eg, hvcrs krefjist þér af mér.
Hún horf&i undrandi á mig.
Fellur y&ur það svo þungt? spurði hún, og var sem hcnni þætti
fyrir.
Hvað átti eg a& gjöra? Mér var ekki unt ab þola þeesa sætu
kvöl, hjartað ælla&i ab springa , eg greip hönd hennar, og kysti á
hana brennandi koesa. Salvadora! hvfsla&i eg, kveljið þér mig ekki,
en látið Örlagaorðið sofa inst f fylgsni lijarta míns, því þegar þa& er
tala&, hrindir þab ybur máske frá mér og reisir dkléyfan vegg á
miili okkar og steypir a& minsta koeti mér ni&ur í afgrynni örvænt-
jngarinnar. Lofið roér a& þegja, kæra vina! leyfið mér a& láta lífi&
til a& frelsa y&ur, án frekari skýringar, og hife hineta andvarp mitt
skal vera bleseun yfir y&ur, fyrir þa& a& þér hafiö þegiö þessa fdrn
roína,
Eg var svo dheppinn a& Ifta upp til hennar er eg tala&i þessi
or&, en þá var iíka úti um vaidið yfir sjálfum mér.
Kinnar hennar voru rau&ar sem purpuri, hún beyg&i höfu&i&
aplur á bak, augu hennar bliku&u sem dernantar og sindru&u sem
glóandi kol, og virtust þau stara á varir roínar. Helgiljdmi lýsti um
höfuð henni — mér depra&ist sýnin —■ eg var& hrifinn — töfra&ur.
Óafvitandi beyg&i eg kné fyrir henni og án þess hún gæti hindra&
þa&, stama&i eg fram af vörunum.
Salvadora, eg elska y&ur! d, eilífa elskan mfn!
Ekkert svar — mér þátti hún blása þungan — sekúndín, sem
eg beið eptir h!jd&i frá vörum hennar eins og dau&þyrstur ma&ur
eptir dropa vatns, vara&i eilíföar tíma — þa& var til einskis —
ekkert svar, ekkert hljdð, en dau&aþögnin lá jökulköld yfir.
Eg lauk upp augunum. En hvílíka sýn eg sá, miskunsami
Gu&l hún stób þar föl sem nár me& krosslag&ar hendur; hún hrær&i
hvorki legg né li&, hún var því nær orfcin a& fögru líki,
Skeltíng kom yfir mig Eg stökk á fætur; greip hana í fa&m
minn. Saivadora, Salvadora! hrdpa&i eg örvita af angist, cg laut
ni&ur a& henni, og hvernig þa& ske&i veit eg ekki — en varir mín-
ar snurtu hennar og — eg lilýt að hafa verið frávita — eg þrýsti
á þær brennanda kossi.
Á þvíiiku augnabliki eiga menn a& réttu lagi a& deyja — roér
þdtti hin dána skyndilega vakna úr dau&advalanum , eins og lífi&,
sem flúið var burtu, sneri aptur; æ, hvernig á eg a& geta lýst hinni
himnesku tilfinningu, er gagntók mig, er eg fann a& kossi mínum
var svara&, er hinir rojúku arroar lög&ust um liáls mér og itún dró