Norðlingur - 16.11.1880, Side 3

95
ekkert orð talaði i finsku né rússnesku og hafði eigi nema
fá hundruð króna i vasanum, til að slíta Finnland frá
ilússlandi eða á annan liátt að hrinda keisarans veldi á
falls-fót. En alt fór á eina leið, peir sem bréfin geymdu
sögðust eigi vita neitt um mig nema frá sjálfum mér og
pað dygði eigi eptii- reglum sínum. Eg varð pví enn að
fara og fá vottorð um að eg væri sá, er eg sagðist vera, og
fékk pað hjá vini Hildibrands, pjóðsafns-stjóra. fegarpað
var fengið varð fyrirstaðan laus. Eg átti langt tal við
pann er blaðið skyldi gefa út, um pessa stjórnarlega nauts-
heimsku, sem ekki væri annað, en ónot meinleysingjum,
og illræðismönnum kærkomið hagræði. En hið óeðlilegasta
af öllu pókti mér pað, að Svíastjórn skyldi láta hafa sig
til pess, að rekast fyrir Rússa í pessari leiðarbréfa flónsku,
sem er stjórnarathöfn svo prælalega hjáleit innanum frels-
ið og mentunina er gengur einsog lifæð gegnum löggjöf
og stjórnarathöfn Sviaríkis
|>egar nú skjalið var fengið gengum við um borð og
segir eigi af hinni bárulausu ferð um Eystrastalt fyrr enn
við lentum við litla nýja höfn á vesturströnd Finnlands á
nesinu er skilur Finnavik og Hafsbotna, er Hangö heitir.
Finnlands strönd er mjög ápekk hinni sænsku; fyrir landi
liggur sker-garður langt út, er tekur af allan sjó að kalla
fyrir innleið með ströndum fram. Alstaðar er landið lágt.
niður við sjó, par er eg fór meðfram pví, og svipurinn
allur sænskur, nema hvað pað er nokkuð berara. en strönd
Svíaríkis. í Hangö lentiun við á laugardagsmorgni, en
um miðmundabil fórum við með járnbraut til Helsingfors.
Með pessani járnbraut var gaman að ferðast, pví að
menn gátu verið inni er vildi, og úti á milli, á allbreiðum
standpalli er gengur fram af og aptur af hverjum vagni.
Alla leið fór járnbrautin gegnum pétta furuskóga og var
leiðin líkust pví sem í skóggil sæi. Eigi voru skógar hé.i
stórvaxnir við pað, sem í efra Finnlandí gjörist, en svipur-
inn var á landinu feá, sem peir búast við er lesið hafa
lýsingar ítunebergs á pvi í Ijóðum ha.ns og óbundinni ræðu.
Eg hafði margt ár, og frá æsku eiginlega, reynt að gjöra
mér hugmynd um petta land galdramannanna og alls
konar forneskju, er varð að landi söngs og hreysti, dreng-
skapar og aldri fyr pektar fósturjarðarástar, pá er Rune-
bergs heiðu söngvar ruddu af pví poku minnar vanmegna
ímyndunar. Nú sá jeg fyrsta sinni landið sjálft sjáandi
augum og leið frarn í leiðslu milli endurminningar og
sjónar aUa leið, pangað til kvöld og koldimma tóku af
útsýnið og allir pyrptust inn í vagnana og finska og rúss-
neska fyltu loptið eins og óaðskiljanlegur seiðglaumur.
fegar komið var til Helsingfors frá urn svip við pað sem
menn venjast vestan Hafsbotna. J>að var auðséð að nú
var komið á pjóðblendings landamæri austrænnar dekkju og
vestrænnar birtu; og sá pess pó að eins vott á stangli.
Finnar eru eiginíega dökk pjóð að uppruna, en hafa smám-
saman orðið bjartari bæði af samblendni \úð bjartan kyn-
stofn og af pvi, að hafa tekið upp háttu siðaðra manna
fyrir mörgum öldum. J>ó er enn auðséð, að kynið vernd-
ar ættfylgju sína austan að, pví óbjartari eru Finnar, svo
sem mannkyns stofn, en Svíar nágrannar peirra, og pað
svo glögglega að eigi verður á viUzt. Að pjóðerni má
skipta Finnlandi í tvo hluti: hina eiginlegu Finna og
sænsku-Finna; b.yggja sænsku-Finnar strendur, enhinireig-
inlegu Finnar upplandið- Sænsku-Finnar nefna sig, til
aðgreiningar frá hinum Finnlendinga (Finnlándare); pað
eru Svíar er komið hafa handan yfir Stafsbotna og gjörst
nýlendumenn í Finnlandi. Eigi nemur tala peirra meira
en einum sjöunda allrar fólkstölu Finnlands, er nú nær
nærri pví 1,800,000. En pað er pó pessi hluti pjóðarinnar
sem mest liggur eptir í andlegum eða verklegum fram-
kvæmdum Finnlands. Sumir fræðimenn hafa ætlað, að
hinir sænsku Finnar hafi numið bólfestu í Finnlandi pá
fyrst, er hinir eiginlegn Finnar voru búnir að nema land
alt, og hafi Svíar pannig hi'undið Finnurn upp frá strönd-
unum upp tíl dala og öræfa. En þetta virðist vera laus
ætlun aðeins. Menn finna hvervetna í Finnlandi um
skagann er klýfur Finnavík og Hafsbotna steinaldarleifar |
öldungis í sömu gerð og þær er steinöldin hefir leift í
Svíaríki sjálfu. Finna menn og um sömu stöðvar leifar
hinnar eldri járnaldar, sem fornfræðingarnir telja að taki
yfir meginhluta priðju aldar, alla fjórðu öld og meginhluta
fimtu aldar eptir Krists fæðing, og eru pær í öllum atriðum
gerðar svo líkar peim menjum er finnast í Svíaríki frá
sama tírna, að óefað þykir, að hvorartveggju menjamar
sé leifar af fornri menntun einnar og sömu pjóðar. þetta
frændfólk nefndu Svíar að fornu Jotar eða Jatter,
Jötna, og svc hefir sá kynstofn að öllum líkindum nefnt
sig, pví pegar Finnar koma til sögunnar að austan nefna
peir pjóðina Játtiláiset eða Jatulin kansa. í pessari
fymsku, áður en Finna bar að voru Lappar aðalpjóðin í
Finnlandi. frægir fyrir galdra og gjörninga frá því að
sögur fyrst fara af þeim, eins og sjá má af fornkvæðum
Finna í Kalevala og sögum vorum. Allir norðurbúar
nefndu Lappa Finna frá aldaöðli og gekk nafnið frá peim
yfir á „Tshuda“, sem var nafnið er itússar gáfu Finnum
að fornu, áður en peir fluttust búferlum að austan og
hneptu Lappa norður og vestur á við á undan sér. Talið
er að Finnar er byggja Finnland hafi fyrst farið að taka
bólfestu í landinu eptir miðja fimtu öld. Á þessumvestur
flutningi Finna stóð í margar aldir. Klofnaði ösin um
Finska flóann, eða eiginlega um Laðoge-vatnið; dreif
Eista, Líva og Kura suður og vestur unz peir tóku bót
sunnan fram við Finska flóann og við ítiga-flóann og
bygðu par sem nú heitir Eistland, Lífland og Kurland.
Norðursveitír Finna héldu norður og vestur um Ladoga-
vatn, bjuggu austast og nyrzt Karelar, Kirjálar, en megin
múgurinn, er Svíar nefndu helzt Finna, að um altútsuður-
Finnland. Hvenær Kvenar, er kunnugt er að bjuggu inst
við Hafsbotna á 9. öld, hafi komið austan að, vita rnenn
eigi, en að peir hafi verið Finnar frá öndverðu vita menn
af máli þeirra, mannanöfnum og örnefnum lands þeirra.
Finnar hafa ávalt nefnt sig þjóðheitinu Suomalaiset
og land sitt Suomi. J>egar peir komu austan að voru
þoir veiðimenn en pektu lítið til akuryrku; pó voru þeir
pá búnir að læra að sá korni, ryðja skóg og yrkja rófur.
Engin tamin dýr höfðu peir með sér nema hundinn,
hestinn og kúna. Sauði, geitur og svín pektu þeir fyrst
er peir komu vestur að hafi. peir bjuggu í tjöldum líkum
peim er Lappar búa í nú, eða grófu sig í jörð og bjuggu
í jarðkofum er þeir kölluðu „sauna“. |>eir gengu klæddir
í dýrafoldi, og höfðu eigi aðra peninga í kaupum og sölum
en íkorna-skinn og grávöru. Á pessari hálfmentunaræfi
stóð hin finnska pjóð í tvennu framar flestum pjóðum, er
sögur fara af á sama reki: konan var virt til jafns við
manninn og var frjáls hjálparhönd hans, margkvæni leyfðíst
eigi, og ánauð eða þrældóinur pektist eigi. En af Jötnum
lærðu peii' pó síðar að hafa hertekna rnenn að mani, og
að fórna þeim guðum sínum. — Frá því að sögur fara
fyrst af Finnum fer og orð af friðsemi þeirra og gæflyndi.
En jafnframt pví er pjóðin fræg fyrir hugrekki og lireysti
hvenær er á hefir reynt og óbilandi polgæði í raunum og
þrautum. Hin óblíða veðrátt landsins herðir líkamann
frá blautu barnsbeini. Harðrétti og alskonar erfiðleikar
venja unglinginn við pol og purð, en par með fara og
margir kostir hugans og hjartans. Jafnframt pessu fer
innileg trú og traust á forsjón Gnðs, sem jafnan kennir
par glöggvast er maðurinn flnnur bezt til vanmættis síns,
að sigrast á miskunaiiausu náttúrufari lopts og lands_
Hin strjála bygð -elur anda gestrisninnar, enda eru Finna.
eitt hið gestrisnasta fólk er ferðamaðurinn hittir fyrir.
Kemur pessi þjóðarkostur sér einkum notalega par er
vanfærir ferðamenn og betlarar eiga hlut í. En í fám
löndum eru jafn-margir betlarar og í Finnlandi og hvergi
eins virðulega með betlara farið og par. Flestir peirra
eru menn konar og börn er flosnað hafa upp fyrir pað, að
haustfrost hafa ár eptir ár eytt ökrum búanda pangað til
allt gekk svo til þurðar, að hið litla bú var tekið í skuldir.
]pá tekur við förumannsstafurinn og húsvillingarnir eigra
j um land frá bæ til bæjar hvervetna velkomnir og misk-
j unnlega við gjört. Hin sannasta lýsing á lífi pessara manna