Norðlingur - 20.01.1882, Síða 2

74
launa, vissan hluta af árságóða bankans, hafa strangt
eptirlit með stofninum og skylda bankstjóra til að gefa
út vikureikninga, auk fjórðungsárs og ársreikninga.
í*etta útheimtir að yfirstjórncndur (Direktórar) bankans sb
valdir duglegir, áreiðanlegir og eptirgangssamir menn.
Spyrji menn hagfræðinga Skota hvað til beri að
akuryrkja þessa lands er fyrirmyndar akuryrkja annara
landa raunu þeir svara einum munni, að það komi aí
því, að fyrirkomulag bankanna þar hafi verið svo frjálst
og óbundið, að þeir hafi sðð sðr fært að leggja úí stór-
lán til að styrkja akuryrkjuna, en þar fyrir hafi landið
orðið úr snauðu landi auðugt, er aptur hafi flutt bönk-
unum auðfjár í endurgjald. Líti menn yfir búskap Is-
lands getur þá nokkrum manni dnlizt að hann standi
til geysi mikilla bóta ? Eg vil taka til citt dœmi: má
ekki tífalda flest tún á íslandi ef efni eru i hendi til
þess ? skyldiþað vera vogunarspil fyrir nokkurn banka,
að lána fð út til túnaslðttunar og túnaútfærslu, og er
ekki túnið á íslandi grundvöllur fyrir megin velrnegun
lands og lýðs ?, dylst það nekkurum manni, aö skækl-
arnir sem nú eru þar þýfðir og grýttir og gisvaxnir
eru þannig vegna þess, að sá sem á býr er fðlaus til
að bæta úr landsins einu hinu mesta meini ? — Allir
kvarta um kaupstaðarskuldir. En eru þær ekki miklu
fremur sönnun þess, að menn skorti fð til aö bæta
jarðir sínar svo líft sð á þeim en þess, aö vkr sðutn aö
grotna niður í ægð og ofneyzlu? Væri banki á land-
inu þá ættu rnenn að geta fengið óspart lán til arö-
berandi fyrirtækja, en arðurinn ætti að geta, og getur
alið búanda svo að hann bjargist skuldlaust. Lán kaup-
manns þar á móti veita búanda þaö til átu sem arður
jarðabóta skyidi borga. Kaupmaður lánar smátt og ept-
ir hendinni. Bankinn lánar stórt til að fá stóru fram-
gengt, til þess að ábatast sjálfur og til þess að færa á-
bata í hönd lántakanda. Kaupmanns lán er ábatalaust,
það er óðar í gröfinni og það er orðiö til. Bankans
lán er lán til lífs: það vekur starf stutt við ábatavon,
og leiðir til auðs. JÞað Iiggur opið fyrir að bankinn
mundi með tímanum stryka út allar kaupstaðar-skuldlr
Ilann færir þá afltaug í hönd landsmanna, er þarf til
að koma á starfserni og framtakssemi, og til aö koma
fram stærri stöiíum en fátæks manns hönd ein fær orkað.
Ilann vekur dug. En á öllu ríður landsinannamegin,
að þeir venji sig á skilvísi og gjaldi lán sín aptur á
tiltekinni stund, og í því atriði, er eiginlega fólgin til-
vera bankans. Menn gcta ekki nógsamlega brýnt það
lyrir sjálfuin sðr og öðrum hvorsu nauðsynlegt þe.tta er
fyrir hag als lands — því voðaleg yrði sú eytnd, sem
ylir land dyndi, ef menn skyldu með refjum og óskil-
vísi neyða bankann í gjaldþrot. Eg lyrir mitt leyti
treysti því örugglega aö þetta þurfi eigi aö óttast, og
að mikið mætti gjöra af bankans hálfu til að koma í
veg fyrir allar slíkar hættur í tíma, enda þótt á þeim
kynni að brydda. Ylirhöfuð má telja að engin tíinans
þöif sð nú brýnni fyrir ísland, en að fá banka, og það
sannast, að þeir sem á síðasta þingi drógu fram það
mál, hafa sðð rðttara, en hinir sem með lánsstofnunum
hðldu. Hví skyldi ekki sú stoínun vera íslandi nauð-
sýnleg sem öðrum löndum hefir vcrið ómissandi síðan á
dögum Rómverja enda áður en keisaradæmið hófst ?
Mðr láðist eptir að geta þess á síiium stað hðr að
framan, að eptir almennri reynslu á Skotlandi og Eng-
Jandi tóku bankar daglega eigi dýpra í reiðufjár stoín
sinn en að hluta, þá er dýpst er tekið. Innan þessa
hluta vígslast dag Irá degi inn og útborgauir þeirra í
peningmn, Pess má og geta að talið er, að I veizlun
Englaiids árlega gangi 100 milliónir punda í gulli. En
yfir 100 niilliónir í pappír sem ekki stendur einn penny
undir í málmi. Þaö gengur alt í veltu (Credit) frain
og aptur milli kaupanda og kaupanda, seljanda og selj-
anda. En um veltuna, allrar verzlunarlíf og leyndar-
dóm um leið. yiði hðr oflangt að ræða.
Útlentlar frétíir.
Cambridge 11 nóvember 1881.
Fréttir eru engar er stórtíðindum gegni. Kosningar
til þings á þýzkalandi hafa gengið allar móti Bismark
íursta og hafa „|>jóðfrelsismenn“ og „Framfaramenn11 og
Sosialistar borið hærra hluta og eru allrahanda getur uppi.
hvað Bismark taki nú ráða. En kosningar eru nú rétt
ný af staðnar, svo að ekki er enn farið að rætast úr mál-
inu. Kvisast hefir að furstinn vilji segia af sér, en það
þykir eigi líklegt a& verði úr, því opt liefir sami kvittur
gengið fyrr þegar í líkt óefni hefir rekið fyrir honum, en
hann þó setið fastari en fyrr. Sumir búast við þingslit-
um, og nýjum kosningum , en aðrir telja það mjög ó-
líklegt ofan á mikinn ósigur og ætla það vafalítið að nýj-
ar kosningar mundu ganga furstanum enn fastar úr greip-
um en þessar. Um þetta mál er mesti áhugi meðal ]?jóð-
verja og sum blöð láta uppi að það sé sviplegt tákn tím-
anna að þ>jóðverjar sé nú loks farnir að manna sig upp
til að hrinda af sér því ófrelsi er ekkert annað land í
Norðurálfunni búi undir og varla Rússar. — Nýlega
hefir tekist samband milli Ítalíu, Austurríkis og þýzka
keisaradæmisins. Fór Húmbjartur ítala konnngur í vina-
för til Yín og var þar tekið með hinum mestu virtum
Sagt er að undir búi að Austurríki láti uppi lönd við íta-
líu austan Adriahafs gegn því að Ítalía verð Austurríki
sinnandi til landnáma á Balkanskaga ef svo beri undir.
Rússar hafa tekið þessu sambandi illa; þykjast þess eigi
duldir, að það sé gjört til að steypa veldi sínu og áhrif-
um á slafneskar þjóðir sunnan Donár; að gjöra Austur-
riki að voldugu slafnesku ríki til þess, að stía sér frá
Miklagarði og Miðjarðarhafinu. Verði hnúturiun eigi öðru-
vísi leystur þá verði þeir að taka til sverðsins. Enginn
efi er á þvi, að Rússar hafa getið rétt til um tilgang þessa
sambands og að Bismarks augnamið er að fá einhvern
duglegan meðhjálpara í Norðurálfunni gegn Rússum, sem
auðsætt er, að eru J>jóðverja kjörnir óvinir. Hér sitja 80
milliónir Slava knepptir inni á endalausum svæðum, á landi
sem fult er af alskonar auð vaxta- og málmaríkisins;
hvergi er vegur að koma þessum auð í veltu verzlunar-
innar eins og þörf þeirra krefur. |>að er því engin furða,
þó að þeim taki sárt að sjá alvöru gjörða úr að halda sér
um aldur og æfi í sömu kvínni; einkum þegar innanlands-
stjórn öll er í svo meinlegu ólagi sem þar á sér stað.
|>að dylst engum sem lítur óvilhöllu auga á málið, að ept-
ir því sem Slafar mentast, eptir því knýr nauðsynin fast-
ar að kinum opna verzlunarvegi Miðjarðarhafsins en þang-
að komast þeir ekki nema gegnum blóð. í'ama ótíð Ni-
hilista gengur enn meðal Rússa sem fyrri, og eru öll lík-
indi til, að sá stormur heldur harðni en linist. Nú hefir
verið stofnað nýtt félag í ríkinu er nefnir sig hið helgafé-
lag. |>að er samsæri sem í hafa gengið fjöldi höfðingja
og auðmanna til að vernda persónu keisarans. |>eir sem
í félagið ganga vinna eið að því að útrýma Nihilistum á
allan hátt og koma upp um þá hvar sem að verður kom-
izt. þ>etta samsæri þykir æríð barnalegt og Rússum líkt,
og er talið að fleiri muni snýta rauðu í helga félaginu, ef
nokkur alvjxra verður úr því, en úr flokki Nihilista, auk
þess sem það þykir horfa til lítilla siðbóta i landi, að
reyna að hafa það frarn með launmorðum og meinsærum
af öllu tagi er réttlát lög og skynsamri stjórnaraðferð er
ætlað að koma til leiðar. Allir óska helga félaginu eins
illum enda eins og tílgangur þess sé illilega andstæður
nafninu. Ýmsar sögur berast vestur eptir um samtök til
að sprengja keisara í lopt upp, en hvað satt er af þeiin
veit enginn, því í Rússlandi sjálfu eru dregnar allar dul-
ur á þau mál er verða dregnar. En það er víst, að hirð-
in lifir í daglegum og næturlegum ótta um líf keisara,
drottningar og barna þeirra. — í Afríku veitir Frökkum