Skuld - 06.07.1878, Blaðsíða 6

II. ár, nr. 17.—18.]
S K r L I>.
[% 1878.
__________ 208_________________________
við alla sárbeizkju („morbidity"), sem
er einkar-góðs viti ]>;ir scm þossi
höfundr á hlutímáli, mctnaðargjarn
maðrí])uugri baráttu við fátækt, mis-
skilning og inn margfalda ófagnað, er
pyrpist á veg framamannsins á íslandi.
Bezta kvæðið í bókinni pykir mér
„Kóngsríkið mitt“. í pví er tilfinning-
in svo sönn og innileg, enn muninum á
draumlandi ímyndunar, tilfinningar og
endrminningar og lífsins reynslu-geimi
mjög heppilegalýst. fetta kvæði gleym-
ist ekki. Enn svo fagrt sem pað er, yrði
pað pó enn fegra ef höf. færði í lag
smá-rímlýti sem eru á pví.*) — J>að
eru nú auðvitað smá-gallar. Enn á
fögru og velhugsuðu „lyrisku“ kvæði
mega engir smá-gallar vera á form-
inu, einmitt vegna pess að pað er
lyriskt, pað er söngr (,,Gesang“),
sem og af peirri mikilvægu ástæðu,
að pví fegra sem kvæði er, pess meira
ber á göllunumpó ekki sé nema smálýti.
Bókmentafélagid
og Jíjóðviiialélagið.
Eftir Eirík Magnússon, M. A.
Herra ritstjóri.
Blað yðar færir lesendum sínum,
í 2. árg. 5. blaði, 4. marz 1878, grein
með yfirskrift; „J>jóðvinafélagið og
bókmentafélagið“, sem mér virðist vera
svo fjarstæð sanni og réttsýni, að les-
endr „Skuldar“ eigi rétta kröl'u til
blaðsins, að pað bæti fyrir sig sem
fyrst, og scgi satt um athafnir pessara
félaga, par sem hægt er að komast
að sannleikanum. Eg leyfi mér pví,
sem lesandi „Skuldar", samlesenda
minna vegna, að mælast til, að pér veitið
bréfi pessu rúm í blaðinu ið fyrsta, að
hentugleikar yðar og pess leyfa.
Ég vík að pví fyrst, er í grein-
inni segir um bókmentafélagið. Fram-
an af á pað að hafa gefið út beztar
bækr, og hafa haldið sér næst tilgangi
sínum. |>ctta á auðsjáaulega við tím-
ann frá 1816—51, eða fyrstu 35 árin
af æfi félagsins. A pessum árum gaf
félagið út mörg rit og pörf. Enn pað
er ósatt, að pau sé félagsins beztu
bækr; og pað er ósatt líka,'að félagið
hafi um pann tíma haldið sér nær
tilgangi’ sínurn en síðan.
|>egar pér nú farið að sýna mun-
inn, sem á varð, er Jón Sigurðsson
tók við forsæti Hafnardeildarinnar,
finnið pér pað til, að deildin hafi að
vísu „gjört sér mikið far uin að nurla
út peninga“, að „talsvert“ hafi verið
prentað „að vöxtum“ „en nú sé pað
farið að rírnahúnhafi staðið Reylcja-
víkrdeildinni í vegi að framkvæma
nokkuð; hafi látið sér annast uin „að
útgefa eitthvert léttineti, sem nógu há
*) Höf. kvæðanna kannast í allan máta
við réttmæti aðfinninganna, og iriun reyna
eftir megni að forðast sömu skor síður.
Ritstj. „Skuklar11.
209
ritlaun hafi verið goldin fyrir til pyrstra
og soltinna stúdenta í Höfn, sem hafa
svo getað sagt já á fundum til pess,
er fram liefir vcrið fylgt af peim, er
mestu róðu. Deild sú hefir gefið sig
við útgáfu ýmissa rita, sem að vísu
sum hafa meira eða minna vísindalegt
gildi 1 sjálfu sér, svo sem Eornbrófa-
safn, Forngripasafnsskýrslur, o. s. frv.“
Enn hún hefir „hafnað nýtilegum hók-
um, sem gagn mátti að verða, og eflt
gátu fróðleik og mentun alpýðu“. |>etta
er dómr yðar um félagið síðan 1851.
Eg vil nú fyrst athuga pessa rök-
semdafærslu að nokkru, og síðan færa
fram almenn rök, máli pessu til skýr-
ingar.
Ekki er mér kunnugt, að Hafn-
ardeild félagsins hafi gjört sér neitt
sérstakt far um, að nurla út fé, síðan
1851 ; ef að nurla á að pýða pað,
sem almenningr leggr í orðið: að smá-
tína saman fé i nirfilslega eigingjörn-
uin tilgangi, sér sjálfum til ábata en
engum öðrum til gagns. |>etta nurl
Hafnardeildarinnar er auðsýnilega tek-
ið fram til pess, að sýna inn óæski-
lega mun, er á varð í pessu efni 1851,
og par á eftir, við pað sem áðr var.
j>að er pá ekki annað, en að skoða
útlát félagsins í hókum til félaga fyrir
1851 og síðan. |>á fæst réttr saman-
burðr, og sönn hugmynd um sök fé-
lagsins og réttdæmi yðar. Frá 1816
til 1851 eru 35 ár. Á pessum 35
árum gaf félagið út hækr fyrir 65 Kr.
33 73 Au. Félagar með 3 dala tillagi
fengu pví fyrir pað bækr, er námu að
meðaltali 1 Kr. 856/12 Au. verði ár-
ioga. Vantaði pá 4 Kr. 147/i 2 -4«.
upp á að pessir félagar fengi fult
andvirði tillags síns. Frá 1852—77
eru 26 ár. J>essi íir Jón Sig-
urðsson verið forseti Hafnardeildarinn-
ar, setið íteykjavíkrdeildinni í vegi,
eftir orðum yðar, og yfir höfuð unnið
félaginu pað ógagn, að yðr pykir pað
nú orðið „svívirðing foreyðslunnarl11
|>að vill samt svo til, að pað heíir
gefið út rit á pessum árum, er nema
munu í verði eitthvað réttum 200 Kr.\
hefir pá liver félagi með 3 dala (6 Kr.)
tillagi fengið að jafnaði bækr árlega
fyrir 7 Kr. 655/13 Au., eða 1 Kr.
65 8/ia Au. um fram tillagíð, sem, lagt
saman fyrir öll árin, gjörir 43 Kr.
57 Au. petta er munr, sem alpýða
skilr, og ég er eldci vonlaus um, að
sumir alpýðu leiðtogar skilji líka; pótt
flostum muni pykja pað kynlegt, að
hann skuli ekki vera tekinn til greina,
er dæmdar eru aðgjörðir félagsins.1)
1) Hcldr hr. E. M. nð menn skilji okki
líka það, að það or munr fyrir fólag moð
miklum höfuðstóli og niörgum föstum moðlim-
um, að gofa nokkuð út að vöxtum, eða fyrir
fölag, som or að byrja eignalaust og meðlima-
fátt, som fóiagið |)á var. — 1 annari stað
akilja meuu, að jiað er munr á því uppslcrúf-
aða v—.rði, som r.11 er orðið « inörgum lólags-
____________________210
J>ér játið, að pað sem kom, cftir
1851, frá félaginu um tima að minsta-
kosti hafi verið talsvert að vöxtum.
Já, pað er satt. Juið var svo tals-
vert, að engin dæmi voru til, að félag-
ið hefði orkað neinu pví líku nokkru
sinni íýrri. — Ennpaðvar léttmeti,
og pó, suint hvað, svo vísindalegt,
að alpýða „er og verðr lítið bættari af“.
þotta er kynleg og spánný tegund létt-
metis af bókmentalegu tagi. þér er-
uð pó svo skýrmaðr, að pér vitið vel,
að engin rit eru alpýðu hollari, enn
vísinda rit, svo greinilega samin, og
á svo auðveldu máli, að hún geti les-
ið og skilið pau.1) |>að er aðalstefna.
alpýðuuppfræðingarinnar meðal ment-
uðustu pjóða nú á dögum, að færa
vísindin í sem alpýðlegastan búning,
par sem pví verðr við komið, og til
pessarar stefnu má hæglega rekja
merki í ritum bókmentafélagsins. Ég
fyrir mitt leyti veit ekki, hvaða vís-
indarit verðr nefnt, er félagið hefir
gefið út, að undan skildum tveim á-
gætum ritum: Tövísi Bjarnar Gíunn-
laugssonarogHómers pýðingum Svóin-
bjarnar Egilssonar,2) er ekki sé fylli-
lega við hæfi aipýðu skilnings, p. e.
greiudrar alpýðu; pó á biun bóginn
pað rit muni vandnefnt, er komið liefir
út frá Hafnardeildinni síðan Jón Sig-
urðsson tók við forsæti hennar, er lótt
meti verði nefnt, 0: svo efnisrírt, að
alpýðu gagni pað lítið eða ekkert, að
lesa pað.3) Annnrs skal ég færa rök
bókum og því, sem áðr var. — í þriðja máta
fer lir. E. M. með ósannindi, er hann sog-
ir fölagið hafi „gefið út“ á þessum árum bækr
fyrir róttar 200 Kr.} því þar með telr hann
mörg og stór rit, sem stjórnin og aðrir
utanfélags hafa kostað, svo að félagið hofir
eiginlega að eins „útbýtt“ þeim.
Kitstj.
1) í>að játum vér satt vera; en vér höf-
um einmitt bent á að alþýða gat ekki skilið
það, sem ekki var við honnnr hæfi. — Sum
þau rit, sem vísindaleg voru og full-torskilin
áðr frá höfundanna hentli, hefir félagið gjört
að viðundri og vitleysu sakir fáfræði og gjör-
samlegrar vanþekkingar , útgefanda", sem hafa
spilt frumritum höfundanna (svo er t. d. um
sumt í „Einfaldri Landmæiing11 Gunnlögsens
sálaða, sem mjög er spilt af fólaginu).
Ritstj.
2) ]>ví meiga eklci þessir hálfköruðu parta-
stúfar af llións-kvæði (þýðing Gröndals) og
Hórazar-bréfum teljast með? (Vér löstumals
ekki bækr þessar í sjálfu sér fyrir því.)
Ritstj.
3) Stórmikið gagn aitlum vér eigi að al-
þýða yfir höfuð hafiafýmsum bókum félags-
íns (vör höfum ekki, heldr hr. E. M., tileinkað
Hafnardeildinni einni aðfinningar vorar); vér
viljum rótt til dæmis uefna „Presta tal og
prófasta11, „Brot afHauksbók“ „Skýringmál-
fræðislegra hugmynda” (sem á, 11 i að vera ah
þýðleg, en er oinmitt dæmi þess, hversu ekki
á að rita fyrir alþýðu); alla þrjá fjórðu part-
ana af Landhagsslcýrslunum, sem ekki eru
nema óþörf málalenging, til að vinna sór rit-
laun fyrir, „Eornbráfa-saf.iið” alt o. s. frv. —
Og vitum vér vel, að surnt af þessum bókum er
i rýðhegii út geí’ið, I. d. ..llaukshókar-brotið"’