Skuld - 06.07.1878, Blaðsíða 7

II. ár. nr. 17, 18.]
8 K l h í).
[«/7 1878.
211
21 :-5
fyrir pví síðar, hvórt félag, sem stofn-
að er í vísindalegum tilgangi,1) eins og
bókmentafélagið er, sé ávalt bundið
við mentunarstig alpýðu, er pað gefr
út rit sín.
Meðal vísindalegra rita, erfélag-
ið liefir gefið út, eru fá ein, eins og
ég hefi pegar tekið framm, sem ekki
gotaheitið alpýðurit, enn eru félaginu
ei að síðr til sóma og bókmentum Is-
lands til heiðrs. pegar nú um er lit-
azt eftir öðrum ritum er úthafakom-
ið undir forsæti Jóns Sigurðssonar,
verðr fyrst fyrir, að nefna Fornbréfa-
safnið eftir hann sjálfan. Fyrsta bindi
pessa rits, sem nú er fullgjört,2 3) er
sannkallað meistaraverk meðal slíkra
rita. Höfundrinn hefir par leyst af
liendi pað vandaverk, scm mér er
ekki kunnugt að útgefendr fornbréfa-
safna erlendis hafi enn klofið. J>etta
er einkurn fólgið í pví, að hann hefir
náð saman hverju einasta íornbréfi,
er snertir ísland, innlendu og útlendu,
sem nú er til, svo að menn viti, frá
upphafi sögu landsins allt framm að
1264, og hefir sett hvert um sig í á-
rciðanlega tímaröð. J>eir sem rámað
geta í pað, hvaða sögulegar rannsókn-
ir eru nauðsynlegar til pess, að leysa
penna kafla verksins af hendi eins og
Jón hefir gjört, munu og geta skynjað
pað, að pað muni ekki vera lítill sómi
íslenzkum bókmentuin, að pær einar
skuli hafa tornbréfasafn að sýna. par
sem petta mikla vandaverk er leyst
af hendi meistaralega. — Jón hofir
enn fremr tilfært öll eftirrit, afhverju
fornbréfi íslenzku frá pessu tímabili,
sem nú er kunnugt að til sé, svo forn,
að nokkru skifti um lestrarhátt peirra.
Hann hefir skýrt ina sögulegu um-
gjörð hvers bréfs fyrir sig, með peirn
lærdómi og glöggsæi, sem er eins dæmi,
og með peirri ritsnild, og peim ljós-
leika, er lslendingar skyldu að dæm-
um liafa. IJann hefir par að auki
lýst með mestu nákvæmni hverju skjali,
sem eitt er fundið sér, og hverri bók
og að miklu leyti „Forubréfa-aafnið”. Hefði
„Fornfrœða-felagið” gefið þær út, þá hefði
það verið heiðrsvert; en frá bókmenta-fé-
laginu áttu þau rit ekki að lcoma, og verða
þau alþýðu jafuan gagnslaua rit. Efnisrírt
léttmetí köllum vér t. d. málalengingarn-ar ó-
þörfu í „LandhagsskýrslununF, og því um lkt.
Ritatj.
1) Að felagið sé stofuað sérlega í „vís-
indalegum“ tilgangi, neitum vér alveg. Vér
viljum í því efni benda á öll skjöl viðvíkjandi
stofnnn félagsins, scr í lag'i boðsbréf Raslcs.
Ritstj.
2) Félagið var í tuttugu ár (1857 til
1876) að peðra úr sér þessu eina bindi, svo
útgef. hafði sannlega tímann fyrir sér. Há-
vaða félagsmanna hefði náttúrlega verið orðið
fyrsta hefti bindisins ónýtt og uppslitið, ef
þoir hefði lesið mikið í því í þossi 20 ár, sein
liðu, áðr en síðasta hefti fyrsta bindis kom út,
svo lia>gt væri að binda bókina.
Ritstj.
er hann hefir tekið skjal út úr, og
bætt við nákvæmu yfirliti yfir efni
hverrar slíkrar bókar. jmtta rit er
um allan mentaðan heim, par sem ég
hefi til spurt, talið fyrirmyndarrit i
sinni tegund. Um gagn pess fyrir al-
pýðu og nauðsyn pess fyrir sögu Is-
lands er óparfi að ræða, hvort-tveggja
er auðséð. *)
|>á eru Byskupasögurnar,
sem í sannleika mega heita ágætlega
út gefnar, og ná yfir einkanlega merkt
tímabil í sögu íslands. Ef Sturlunga
er ein með heztu hókum, er félagið
hefir gefið út, sem ráða má af orðum
yðar, að sé, mun pá ekki mega vísa
byskupasögunum í jafnhátt sæti að
minsta kosti?2)
í Safni til sögu íslands er hvor
ritgjörðin annari hetri og parflegri.
Að færa pað til, hókmentafélaginu til
lýta eins og pér hafið gjört í „Skuld“,
að í langri örnefna ritgjörð skakki til
um tvö örnofni, on leiðrétta pó livor-
ugt, er undarlegr barnaskapr.8)
Fiskibók og Yarningsbók
munu víst mega heita eins parfar al-
pýðuhækr eins og pær,- sem félagið
gaf út af líku tagi fyrir 1851.4 * * *)
Tíðindi um stjórnarmálefni
1) Með leyfi höf. er oss þotta eigi hvort-
tveggja auðsætt. — Nauðsyn þess sjáumvér
vel fyrir sögu Islands, og vér viljum sízt draga
úr hrósi hans um vandvirkni hr. J. S. á út-
gafunni, (þOTt höf. jafnlítt og vér sé bær um
að dæma það að öllu, þvi til þess þyrfti maðr
aðgang að frumskjöluuum); en gagnsomi
þessa rits fyrir a 1 þ ý ð u fáum vér eigi séð.
— uFornbréfasafnið” er að voru áliti safn, sem
átti og þurfti að gefast út; en það verk
heyrði fornfræða-félaginu til, en eigi bók-
menta-félaginu. Ritstj.
2) Af þessu safni [Byskupasögum] er nú
síðan 1856 að þær byrjuðu að koma út, þ. o.
í 22 ár, komin út ein 5 hefti, þ. e. I. bindi
og byrjun II. bindis.
3) í tuttugu og þrjú ár eru enn ekki
fullnuð 2 bindi af þessu að mörgu leyti ágæta
safni. A titilblaðinu kallast það „Safn til sögu
íslands og ísl. bókmenta að fornu og nýju”.
Enn sem komið er minnir oss, að þaö liafi
haldið sér við það forna. pað er eins og alt
þurfi að verða myglað og mölétið áðr en það
verðskuldar eftirtekt. — Örnefnin, sem vér
mintumst á, eru Reyðarfjall, sem liggr milli
Fáskrúðsfjarðar og Reyðarfjarðar, en höf. [í
,,S. t. s. 1."] slengir því saman við Hólma-
fjall, sem er milli Reyðarfjarðar og EskiQarð-
ar [bls. 440.]; á sömu bls. lætr liann Krossa-
nes vera sama sem G-erpi; fleira í þeirri rit-
gjörð mun rangt og ónákvæmt orðað, þótt vér
getim eigi liaft fyrir að tína það hér, [Andey
ligggr þannig ekki í suðr frá Skrúð [bls.
444.]; á sama stað mundi hafa mátt telja
Æðarsker .meðal „úteyja“ þeirra, er Krumr
nam]. Ritstj.
4) Hér er sá haki á, að Bókm.-fél. hefir
hvoruga þessa bók út gefið; þær eru hvor
um sig prentaðar á lcóstnað dómsmála-
stjórnarinnar [en ekki Bókm.-félagsins],og
hefir félagið fengið þær til útbýtingar sór
kostnaðarlaust. pað sýnir bezt, bve fáfct
liöf. getr moð sönnu taliö Bókm.-fél. til gildis,
að liann af(r og aftr toynir að eigna því það,
sem það i ekki. . Ritsfj.
eru ekki að eins pörf, heldr alsendis
nauðsynleg fyrir sögu landsins og til
pess, að alpýða viti, hverju fram for
um löggjöf og stjórnarathöfn. *)
Loks má nefna landshags-
skýrslurnar; við peirn liefiéglieyrt
ýmsa inna yngri Islendinga amast;
en ekki loyni ég pví, að hugsunarleysi
peirra hefir gengið hreint yfir mig.
J>ær eru eiginlega ið eina rit, sem Is-
land á, er við verðr stúðzt, pá er
semja skal hagfræði og hagfræðissögu
pess. J>ær eru landinu eigi að eins
gagnlegar, heldr ómissandi, einkum
og allrahelzt alpýðu, ef hún kynni að
gæta: vildi vita nokkuð til lilítar um
húlegan og verzlunarlegan liag sinn
fyrr og síðar, o. m. fl.; og ætti pað,
að minui ætlun, að vera hverjum sann-
sýnura manni næg upphót pess, ef patr
ekki pættu liggja tilgangi félagsins
full nærri.2) (Framh. síðar).
¥ II É T T I U.
ísland.
A ð a u s t a it.
Gránuí’élagsí-fuiulr á Eskifirði
var haldinn 27. f. m., en eigi var kaup-
stjóri par við staddr. ■— |>ar var farið
fram á að fá félagið til að byggja hér
á Eskifirði, ef menn legði eitthvað víst
til í aktíum (svo sem 7000 Kr.). —
]>ar var meðal annars borið upp af
deildarstjóra Eskifjarðar-deildarinnar
(og forscta fundarins) séra Sig. Grunn-
arssyni á Hallormsstað, að menn skyldi
á fundi láta pá almennu ósk í ljósi,
að reikningsyfirlit félagsins yrðu eftir-
leiðis greinilegri og aðgengileg til skiln-
ings fyrir alpýðú, og sér í lagi að ó-
seldar vörur yrði eigi tilfærðar svo ná-
lægt útsöluverði, heldr að minsta
kosti með */4 afslætti (25°/0 afsl.) og
eins útistandandi skuldir, par eð pessi
eign mundi reynast verðlítil, ef á pyrfti
að halda að selja oitthvað af henni í
skyndi. Að pessu var góðr rómr gjör
og sampykt. — Vér leyfum oss að
benda 4, að petta eru sömu atriði,
sem vér ofrliæglátlega vikum á í
haust er leið, er vér birtum reikning
félagsins. J>á risu nokkrir lieimskir
menn og iílgjarnir upp öndverðir á
hæxlunum, og sögðu að „Skuld“ væri
að hnýta í félagið. Nú pegar uppá-
stunga pessi kom frá einum deildar-
stjóra félagsins, som allir vita að sann-
arlega ann pví als uppgangs og heilla,
pá gáfu sömu mennirnir nú atkvæði
1) Félaginu verðr varla talin til mikils
gildis útgáfa þessarar bókar, einnar innar þörf-
ustu og beztu arnrnrs, er það hofir gefið út,
því stjórnin hefir kostað ritin.
Ritstj.
2) Vér erum alveg samdóma hr. E. M.
um, að landhagsskýrslur sé ómissandi. En
þessar, er fél. hefir gefið út, eru svo teygð-
ar með óþörfum málalengingum, aðþað
er lmeyksli, og auösjáanlega gjört til að auka
ritlaunin. Annars hefir stjórnin styrlct út-
gáfuna með svo miklu fó, að meiru nemr,
heldr on prentun og pappír og' jafuvel ritlaun
er vort á þoim, cnda þótt ekkert hefði selzt
af þeim. Ritstj.