Heimskringla - 23.12.1897, Blaðsíða 1

Heimskringla
XII. ÁR
WINNIPEG, MANITOBA, 23.DESEMBER 1897.
NR. 11
JGIedileg Jól í

*
Það líður að jólunum. "Grleðileg
jóT' hljómar bráðum mann frá manni,
og hver keppir við annan að láta
vera & sér jólabrag. Það liggur í
loftinu eitthvað sem allir ætla að
grfpa höndum og íjötra við sig um
aldur og æfi, nema rétt á stundum
begar þeir sleppa því, bara til að fá
það eins og nýtt aftur um jólin. Það
er gleðin og vonin. Það er gleðin
og vonin sem eru dýrðlegri um jólin
heldur en á nokkurri annari hátíð,
því fyrir tímann, vanann og viðburð-
ina er þessi hátíð orðin hátlðanna há-
tíð. Það er ajálfsagt að geyma alt
hið bezta til jólanna, njóta als hins
bezta um jólin, og gleyma öllu, öllu
sem truflar, sem myrkvar, sem
skyggir a lífsins aól. Það eru ekki
allir sem gera sér grein fyrir því,
hvernigájólunum stendur eða hvaða
náttúruviðburðir standa í sambandi
við þau. Nei, flestum kemur að eins
i hug að það eru jólin, með ö'llum
sínum tækifærum til að fagna, gleðj-
ast og gjöra sér líflð léttbært og frjálst
hver með öðrum, og þeim finst bara
þessi stund vera sjálfgjö'rð, tilvalin
stund tíl þess, stund sem enginn geti
látið ónotaða, og sem öllum stundum
fremur se óskastund. Það er eins og
þeim finnist að orðin verði áhrinsorð,
og óskirnar ákvæðaóskir, fremur þá
en endranær, og vegna vandans á
því að óska einhvers sörstaks sem
við á, og vegna þess hve andinn er
örlátur á alt, já alt sem hugurinn
grípur, þá óska menn bara hver öðr-
um gleðilegra jóla, með þeirri sann-
færingu, að gleðin sé fylling als þess
sem er, því í henni felist alt.
Fyrir sumum er þessi hátíð meira
en glaðværðarhátíð; hún cr minn-
ingarhátíð um leið, en þeim, sem
njtfta hennar bezt, er hún helgust, og
það eru börnin. Þau hlakka mest til
hennar, gleðjast mest við korau henn-
ar, og finna mest til hátíðabragsins,
því hann tekur uppallan hugann,svo
myrkrið hefir þar ekkert rúm. Þetta
vita allir af reynslunni, því það
gleymist aldreitilfuls.ogaðtaka tillit
til tilflnninga barnanna, og láta þeim
ekki bregðast jólavonirnar, er skylda
því af öllu sem við þekkjum og höf'-
um helgi á, aru mannlegartilflnning-
ar það helgasta.
Þá er þessi hátíð líka árstfðanna
hátfð, og vonarinnar og viðreisnar-
innar hátíð um leið. Hin brennheita,
geislandi s<51, með hitann, lífsaflið ó-
skiljanlega, er nýfarin að nálgast
norðurhvel Jarðar, eftir sex mánaða
suðurgöngu. Þetta er því fyrsta
byrjun vórsins, þó ósýnileg sé fyrir
auganu. Það er að eins meðvitund-
in sem grípnr hvað er að ské, og
skilur hvaða þýðingu það hefir.
Þetta er því fagnaðarhátíð hins kom-
andi sumars, og vonar og viðreisnar-
Mtíð lífsins, sem liggur í dvala og
bíður eftir lífgjafaranum, sem aldrei
lætur bregðast að vitja þess einu sinni
a hverju ári.
En hvaða alriði sem einstakling-
arnir setja í samband við þessa hátíð,
þa flnna allir að það er gleðihátfð og
lukkuóska-hátfð, og þar eð hún er í
n&nd, tökum vér tækifærið að óska
lesendum vorum gleðilegra jóla,
og góðrar framtíðar, og þakka þeim
um leið fyrir viðskiftin það sem af er,
og drengilega hjálp tiÞað komast a
legg aftur. Oss voru nærri brostin
tækifærin til að geta óskað vinum
vorum gleðilegra jóla í þetta sinn, en
það heflr nú svo færst í horflð að vér
getum það, og vonum að geta það i
mörg &r til,
Vér þykjumst vissir um að vinir
vorir sendu oss samskonar óskir, ef
þeir ættu hægt með, og vér þökkum
þegar fyrir þær áður en þær berast
oss til eyrna.
GLEDILBU JÓL.
• «
| Evangelina Cisneros.
0
• <
0
¦ •
Sídan Stanly var sendur af stað til
að leita að Livingstone í Afríku hefir
ekkert blað framkvæmtneítt verk, sem
hefir vakið eins mikla eftirtekt, eins og
það sem Nevv York Journal gerði, þeg-
ar eigandi þess sendi mann af stað til
Cuba, til að ná Miss Evangelinu Cisne-
ros úr spanska ríkisfanelsinu í Havan-
na, og flytja hana til New York, Þess-
ar tiltektir hans eru nú orðnar mikil
auglýsfng fyrir blaðið, og í því liggur
aðalvinningrinn við þetta fyrirtæki, frá
fjárhagslegu sjónarmidi skoðað.
Sagan um það hyernig Miss Cisne-
ros var numin burt úr fangelsinu er í
stuttu máli sem fylgir, og eru sumstað-
ar teknir upp kaflar eftir hana sjálfa-
FANGINN.
¦
Evangelina Cisneros er ung og fög-
ur srúlka, af spönskum ættum, en fædd
á Cuba. Faðir hennar var einn af
þeim sem reyndu tilað brjótaharðstjórn
Spánverja á bak attur, og frændi henn-
ar var einu sinni forseti hins nýmynd-
aða lýðveldis á Cuba, eins og margir
aðrir uppreistarmenn, lenti hann íhönd-
um stjórnarhprsins, og var settur í
fannelsi. Þar var hann um tíma og
varð að þola alla þá óvirðulegu með-
ferð sem liöfð var á handteknum upp-
reistarmönnum. Dóttir hans sem alltaf
bar áhyggjur út af því að honum mundi
líða óbærilega illa í fangelsinu. og að
hann mundi deyja af illri meðferð, fór
á fund foringjans Colonel Berriz sem
hafði varðhaldið í umsjón sinni og sár-
bændi hann að láta föður sinn lausan,
en Berriz, sem er spanskur hermaður í
eðli og framkomu, setti henni þá kosti
sem mundu hafa verið álitnir fyrirlit-
legir jafnvel á hinum vestu óaldartím
um.
Miss Cisneros segir í æfisögu sinni
sem hún skrifaði eftir að hún komst ,úr
fangelsinu: „Menn ættu ekki að kalla
mig ,,stúlku". Eg er ekki ,,stúlka"
Eg er fulltíða kvennmaður. Eg er
nitján áragömul". Móðir hennar dó
áður en hún mundi nokkuð eftir, og frá
því hún var & barnsaldri, hélt hún hús
fyrir föður sinn. Dag einn kom faðir
hennar heim af akrinum þar sem hann
var að vinna við að rækta sykurreyr,
og settist niður við borðið &n þéss að
segja nokkurt orð. Alt í einu hratt
hann fr& sjer diskinum, stökk upp fr&
borðinu, og tók í Öxlina & mér, horfði
beint framan í mig og sagði: ,,Litli
dóttir mín, eg ætla ad berjast fyrir Cuba
Eg grjet, og mjer sýndist það koma t&r
í augu honum líka, og eg kysti hann
og sagði mór þætti vænt um það. Eg
sagði: ,,pabbi, eg ætlaað fara með þér"
J&, eg fór með honum. ,,Eg s& ýmis-
legt sem setur í mig hroll þegar eg
hugsa um það. Einu sinni sat eg heila
nótt hjá særðum manni, sem bað mig
hvað eftir annað að stytta sér stundir,
en eg gat það ekki, eg varð að bíða
þangað til að dagaði, og um sólarupp-
komu dó hann, á meðan eg varað sækja
iionum að drekka",
Faðir minn var tældur & vald
spánsku hermönnunum, og settur í
fangelsi. Um það leyti var hannn mjög
veikur, og fyrir ítrekaðar bænir dóttur
hans, gaf general Campos leyfi til að
tflytja hann úr fangelsinu sem hann
hafði verið settur í, til fangastöðvanna
& Bjarkarey (Isle of Pines) sem voru
heilnæmari, af þvi fangarnir g&tu verið
undir beru lofti þegar þeir vildu, og
gátu fengið að sjá vini sína. Ev-
angelina fór á eftit föður sínurn til eyj-
arinnar &samt yngri systur hennar.
Þar var það að hún mætti böðlinum
Berriz og segir hún frá óþokkapörum
hans á þessa leið:
Dag einn gengum við, systir mín
og eg eftir sjávarströndinni til að
skemta okkur. Við sáum fimm eða sex
menn koma ríðandi. Það voru her-
menn Sá sem virtist að vera fyrir, eftir
fötunum að dæma, staðnæmdist og leit
til mín, Við urðum hræddar, og flýtt-
um okkur heim.
1 næsta skiftier við fórum út mætt-
um við saraa manninum. Yið urðum
aftur hrwddar við hann.
varð þessi maður ætið á leið minni þeg-
ar eg fór út. Maðurinn var Jose Berr-
iz, herstjóri & eyjunui. Hann reyndi
oft að tala yið mig, en eg varð æfinlega
svo hrædd að eg hljóp í burtu, Hann
var lftill vexti, og gulleitur á hörund,
með græn augu. græn eins og sjórinn
þegar hann er óhreinn, og þegar sólin
skín & hann. Hann &tti konu og börn
ASpáni.
Einu sinni komu hermennirnir, og
höfðu föður minn á burt með sér. Fað-
ir minn hafði samt ekkert gert fyrir sér
og við urðum undur hræddar, því við
vissum ekki hvað &tti að gera við hann
Þeir vildu ekki lofa honum að tala, og
ekki lofa okkur að tala til hans. Eg
tók systur mína með mér, og fór til
talað, og eftir það fann eg ekki eins
mikið til hræðslu & nóttunum".
fiftir þetta var hún ekki eins hræði-
lega einmana, enda var þá lika önnur
hvít kona sett i sama fangaklefann, og
hún var í, og smátt og smátt fór hún
að geta tekið betur hlutdeild í kjörum
negr&kvennanna sem voru þarna orðnar
stallsystur hennar.
"Eg skrifaði oft bróf fyrir þessar
konuv sem í fangelsinu voru, því fæstar
þeirra kunnu að lesa eða skrifa. Mér
leiddust þær allar í fyrstunni, og eg
gat aldrei hlustað á tal þeirra, en þegar
eg var búin að skrifa nokkur bréf fyrir
þær fór eg að geta tekið meiri þ&tt í
kjöruin þeirra, því flestar þeirra áttu
einhvem sem þeim þótti vænt um, og
sem þær báru umhyggju fyrir".
BÆNARSKRÁIN,
Fréttirnar um meðferðina & Miss
Cisneros, sem voru fluttar út um heim-
inn í amerikönsku blððunum, vöktu
það, að ef þHinviij lagaður dómur er
l&tinn ganga yfir unga stúlku fíngjörva
og vana góðri íneðfeið, þá eyðileggur
það hana í MkamlefHl, mannfjelagslegu
og siðferðisletivv tilliii. Vér höfum þá
skoðun, að vald \ 'ðaT hátignar væri
ekki misbrukað nieð þvi að bjarga þess-
ari &tj&n ára stúlkvv frá þessum hræði-
legu forlögum.
¦ Vér biðjvnu ydur, náðuga frú, að
íhuga þessar bænv'r, semeru settar fram
án tillits tíl allra pólitískra mála."
Það var ekki &litið nauðsynlegt. að
fá miklar undirskriftirundir þessa bæn-
arskrá, heldvir að eins að f& nöfn þeirra
kvenna, sevn komið höfðu fram 1 opin-
berum ínáluin, cða i sambandi við mann-
úðarfélög og kyrkjulegan fjelagsskap.
Þó nöfnin sem. á þessari bænarskrá
voru, væru aðeins um tvö hundruð,
stóðu þau ísa'nbandi við ýms félæg sem
höfðu til samans 200,000 meðlimi. Her-
togafrúin frá Yestminster, frú Roth.
schild, og frú Carlisle tóku mikinn
EvANGELINA ClSNEROS
Eins og hún leit út fyrir og eftir fangelsisvistina.
herstjórans, og spurði hann hvað ætti
að gera við fðður okkar. Herstjórinn
var undur kurteys og bauð mér sæti,
og sagði mér að vera ekki hrædd am
föður minn, því honum yrði ekkert ilt
gert. og að hann kæmi heim aftur. Svo
sagði hann mér að koma aftur eftir
nokkra daga og þ& skyldi faðir minn
verða gefinn frf. Eg kom aftur eftir
nokkra daga, og sagðist hann þá skyldi
l&ta hann lausan ef ég vildi það.
Eg get ekki sagt alt sem hann sagði
við mig. Eg fór heim og grét alla
nóttina. en fór ekki til herstjórans aft-
ur.
Eina nótt & eftir kom herstjórinn
heim til okkar og barði & dyrnar, en
óg varð svo hrædd, að ég hljóðaði á
hj&lp, og fólkið sem hjá mér yar rauk
upp og ætlaði að taka hann, en hann
sagði hermönnnnum, sem með honum
voru, að taka okkur öll föst. Þeir sendu
mig til Recojidas (fangelsi í Havana).
Recojidas er fangelsi fyrir kvenfólk. Eg
vildi heldur vera dauð, heldur en vera
þar einn dag aftur."
Frásaga hennar um veru hennar í
þessu ríkisfangelsi, þar sem hún var
ein hvítra kvenna, innan um tómar
negrakonur af versta tagi, er Atakan-
lega aumknnarleg. Kvennfólki þessu
var haugað saman eins og skepnum, og
dónar sem fram hjá gengu hentu gaman
að þessum lánleysingjum, blésu tóbaks-
reyk inn í gegnum j&rngrindurnar og
mintu þær &, að bráðum yrðu þær tekn
ar af.
"Eg gat haldið mér við á daginn".
segir Miss Ciseros, "en á nóttum þegar
alt var orðið kyrt, og ég var lokuð innv
í klefa með nokkrum af þessum hræði-
legu svertingjakonum, sem voru stund-
um verri en dýr, þ& ætlaði eg að verða
yfirkomin. Mér fanst þá skelfingin
gagntaka mig svo, að hvert augnalilik
yrði mitt síðasta, og eg las bænirnar
minar stundum opt yfir til þess að reyna
að þagga niður í mér".
Loksins kom Mrs Lee, kona Banda-
ríkja konsúlsins til min. Ilún gat ekki
talað sp&nsku, og eg gat ekki talað
ensku, en við hjeldumst í hendur og
L'pp frá þessu skildum hvor aðra, þó við gætum ekki
almenna hluttöku manna. Ekkert sem
Spánverjar gjörðu, ekki einu sinni hin
vægðarlausu manndráp W'eylers komu
annari eins heift í almenning, og ef
Bandaríkin eiga eftir að lenda ,í ófrið
við Sp&nverja, eins og gott útlit er til,
þá verður það sjálfsagt ems mikið fyrir
söguna af Miss Cisneros, eins og fyrir
alt annað sem þeir hafa gert, en sem
óglöggri fréttir hafa komið af.
Meðan allir voru önnum kafnir í að
formæla slátrurunum á Cuba, datt Mr.
Heart, ritstjóra New York Journal, í
hug að það væri óþolandi að láta þenn-
an hita f fólkinu dofna &n þsss að nota
hann. Hann tók sig því til og samdi
bænarskrá til drottningarinnar & Spáni,
þar sem beðið var um að þessi unga,
kubanska söguhetja væri látin laus,
Þegar búið var að byrja á þessu var
gengið að því með mesta dugnaði, og
flestar leiðandi konur i Ameríku skrif-
uðu undir bænarskrána. Dag eftir
dag voru nöfn þeirra sem skrifuðu und-
ir birt í blaðinu Journal og þegar bæn-
arskráin loks þótti fullgjör, voru á
henni fimt&n þúsund nöfn. Þar voru
nöfn flestra kvenna sem orð fór af, og
sem voru mæður, konur eða systur
hinna merkustu manna i Ameríku.
Mr. Heart var samt ekki alveg á-
nægður með að fá undirskriftir ame-
riskra kvenna. Hann þurfti að f&
meira, og hann sendi þess vegna orð
til umboðsmanns síns i London, Mr,
Murphy, að safna undirskriftum meðal
merkustu kvenna & Englandi undir eft-
irfylgjandv bænárskr&:
"'l'i 1 hennar mildu h&tign-
ar hinnar ríkjandi dro'ttn-
ingar áSp&ni.
\'ér undirskrifaðar, enskar konur,
biðjum auðmjúklega fyrir hönd Evan-
gelinu Cisneros sera vér höfum heyrt að
stjórnari yðar hátiguar & Cuba muni
l&ta dæma til tuttugu &ra fangelsis-
vistar. Vér viljum biðja, &samt
þeim sem þegar hafa sent yður &varp,
að þér beitið konunglegum einkaréttind-
um yðar h&tignar, til að koma í veg fyr-
ir að þessum dómi verði framfylgt.
Vér vildum minna yðar h&tign &
þátt í þessum m&lum. Bænarskráin
var afar-vönduð að frágangi; þriggja
feta löng og skreytt með gulli og skraut
litum. Hún var fyrst send til enska
sendiherrans i Madrid, en siðan send til
baka til sendiherra Sp&nar í London,
svo hún yrði lögð frem samkvæmt þeiin
reglum sem við þetta eiga.
Þessi bænarskr& var einkennileg að
því leyti að hún var hin fyrsta bænar-
skrá fr& enskum konum aðeins, til út-
lends konungs. Það hafa fyrri komið
fram bænarsks&r líks efnis undirskrifað-
araf körlum og konum.en þessi var hin
fyrsta frá konum til konu, og í þ&gu
konu.
Drotningin & Spáni fékk bænar-
skr&na, og það var skilið svo að henni
væri ant um að bæta kringumstteður
Miss Cisneros. Hún stakk upp & því,
að hún væri l&tin í klaustur. Að láta
hana lausa að fullu var nokkuð sem
hennar h&tign ekki gat fundið sig f að
geraeða sem rAðgjafar hennar g&tu ekki
felt sig við, eins og & stóð,
Dagar og vikur liðu, Evangelina
sat í fangelsinu innan um svartar vænd-
iskonur og óþjóðalýð, sem daglega
mintu hana & að hún mundi br&ðum f&
að koma út og verða skotin. Þegar
þarna var komið, misti Mr. Heart alla
þolinmæði. Ameríkanska bænarskr&in
dugði ekkert, enska bænarskr&in ekki
heldur, og meðmælin sem p&finn gaf
voru virt að vettugi. Hann s& að eitt-
hvað nýtt þurfti aðtaka til bragðs.
Hann valdi því úr einn af hinum öt-
ulustumönnum sem unnu við blað hans,
Karl Decker, og bað hann ab fara til
Cuba og n& Miss Cisneres hvað sem^með herfangið í mesta flýti.
það kostaði. Desker f jekk hj& honum
fullkomið vald til að ger það sem þurfti
og ótakmarkaða peninga.
FERDIN.
Hvernig hann framfylgdi skipun-
um sínum og hvernig hann n&ði Evan-
gelinu Cisneros úr fangelsinu, í borg
sem var krök af spönskum hermönnum,
og hvernig hann kom henni heilli & húfi
tii New York, verður bezt sagt með
hans eigin orðum, og með orðuoi Miss
Cisnero* sjálfrar.
"Ég kom þar fyrir þremur vikum,
og hafði farið til Cuba ad boðv ritstjóra
blaðsins Journal, til þess að ná úr varð-
haldi Miss Cisneros, frændatúlku fyrr-
verandi forseta kúbanska lýðveldisins,
sem er fíngerð stúlka af góðum ættum,
og var sett í fangelsi fyrir að gefa sig
ekki & vald dýri einu, í spánskum her-
mannabúningi.
Eg kom til Cenfuegos seint í Sept-
ember ; telegraffaði til manns sem ég
þekti í Santiago de Cuba og bað hann að
mæta mér í Havana. Þaðan fór ég til
Santa Clara, og þar tók óg með mér
annan mann, sem ég þekkti að því að
vera &ræðinn og harðfengan, og héldum
við báðir þaðan til Havana. Þar hélt ég
mig í felum um tima til þess að forðast
njósnarana, sem eru alt af & hælunum á
þeím sem eru á ferð, og gera niönnum
allan mögulegan ógreiða. B&ðir menn-
irnir sem með mér voru, Joseph Hern-
andon og Harrison Mallory, gerðu hid
sama, þangað til allar r&ðstafanir mínar
voru fullgjörðar. Það að ekki var hægt
að l&ta Miss Cesneros vita af okkur,
virtist í fyrstunni ætla að eyðileggja alt
fyrir okkur, en Hernandon, sem erfædd-
ur i Cuba og talar sp&nsku eins og inn-
fæddir menn, tókst þó loksins að senda
henni miða, með gamalli negra konu
sem fór að sjá kunningja sinn í fang-
elsinu, og fékk hún þannig vitneskju
um okkur.
Það kostaði eitt centen (peningur)
að koma miðanum til Miss Cisneros. og
þrjú centen að koma til hennar brjóst-
sykur með svefnmeðali í litlu seinna.
Þegar við vórum þannig búnir að gera
vart við okkur, fórum við fyrir alvöru
að starfa.
Casa de Recojidas liggur þar sem
landið er lægst í Havana, og er umgirt
afandstyggilegustu kofakytrum; krök-
um af negrum og Kínverjum.og er loft-
ið fult af ódaun og banvæni dag og
nótt, Meðfram fangelsinu er mjór stig-
ur eða stræti i ótal krókum, og vita að-
al-dyr þess út að þessum stíg & einum
stað. Compostela-stræti liggur fyrir
aftan fangelsið i norður og suður, og frá
því liggja til vesturs Siguastræti, og
hefir ræsinu sunnan undir fangelsinu
einnig verið gefið þetta h&tignarlega
nafn. Til norðurs frá fangelsinu liggur
O'Earrill-stræti, og endar það við Egido-
stræti gegnt vopnobúrinu í Havana.
Þetta var staðurinn sem við héldum
okkur á. Húsaröðin & strætinu næst
fangelsinu var einföld, en á O'Farrill-
strætinu voru húsin í tvöföldum röðum.
Mörgum sinnum & hverjum klukku-
tíma gekk ég stundum fram og aftur
þessar götur, og reyndi ad ráða fram úr
hvernig hægt 'væri að gera þá hluti
mögulega sem sýndust veraómöguleeir.
Það leit út fyrir að ómögulegt væri að
brjótast neinstaðar inn i fangelsið.
Hinir ramgjörvu veggir þess mændu
hátt upp f loftið og slúttu fram yfir sig
og ofan. Einu gluggarnir sem s&ust
voru um 35 fét frá jörðunni, og girtir
með j&rngrindum. En til allrar gæfu
var samt einn gluggi & framanverðri
byggingunni, & öðru lofti sem að lokum
kom okkur að haldi, þó við vissum
ekkert af honum fyi en fullri viku eftir
að við komum. Niður undan þessum
glugga var flatt þak & útkima úr bygg-
ingunni, og í gegn um þennan glugga
náðum við Miss Cisneros að lokum.
Fyrstu vikuna könnuðum viðveggj-
ina alt í kring og héldum ótal r&ðstefn-
ur, sem allar komu fyrir ekkert. Seinast
kom ekkur saman um að gjöra okkar
síðustu tilraun að degi til, og höfðum
við &kveðið að reyna að fá Miss Cisner-
os til að koma fram i herbergi eitt við
aðalinnganginn. Síðan átti að reyna
að fa fangavörðinn. Don Jose, til að
koma út, og gefa honum mjög vingjarn-
lega svefnmeðal og strjúka svo í burt
Þetta
hefði liklega dugað ef hægt hefði verið
að koma orðum til stúlkunnar, en það
gátum við ekki. því hv'in fékk hvorki að
koma vit að dyranum né heldur mátti
nokkur heimsækja hana.
Það að vopnabúrið 1& þvert fyrir
endann & O'Farrillstræti, beint 4
móti fangelsinu, og að varðstöðvarnar í
Egidostræti vorumjög nærri, gjörði það
að verkum að fyrirætlanir okkar voru
viðsj&rverðar, og hættum við því við
þær.
[Niðurlag & n«»tu bU-j*