Heimskringla - 23.12.1897, Síða 1

Heimskringla.
XII. ÁR
WINNIPEGr, MANITOBA, 23. DE8EMBER 1897.
NR. 11
JGledileg Jól J

Það líður að jólunum. “Gleðileg
jól” hljómar bráðum mann frá manni,
og hver keppir við annan að láta
vera á sér jólabrag. Það liggur í
loftinu eitthvað sem allir ætla að
grípa höndum og íjötra við sig um
aldur og æfi, nema rétt á stundum
þegar þeir sleppa því, bara til að fá
það eins og nýtt aftur um jólin. Það
er gleðin og vonin. Það er gleðin
og vonin sem eru dýrðlegri um jólin
heldur en á nokkurri annari hátíð,
því fyrir tímann, vanann og viðburð-
ina er þessi hátíð orðin hátíðanna há-
tíð. Það er ajálfsagt að geyma alt
hið bezta til jólanna, njóta als hins
bezta um jólin, og gleyma öllu, öllu
sem truflar, sem myrkvar, sem
skyggir á lífsins sól. Það eru ekki
allir sem gera sér grein fyrir því,
hvernigájólunum stendur eða hvaða
náttúruviðburðir standa í sambandi
við þau. Nei, flestum kemur að eins
i hug að það eru jólin, með öllum
sínum tækifærum til að fagna, gleðj-
ast og gjöra sér lífið léttbært og frjálst
hver með öðrum, og þeim finst bara
þessi stund vera sjálfgjörð, tilvalin
stund tíl þess, stund sem enginn geti
látið ónotaða, og sem öllum stundum
fremur sé óskastund. Það er eins og
þeim finnist að orðin verði áhrinsorð,
og óskirnar ákvæðaóskir, fremur þá
en endranær, og vegna vandans á
því að óska einhvers sérstaks sem
við á, og vegna þess hve andinn er
örlátur á alt, já alt sem liugurinn
grípur, þá óska menn bara hver öðr-
um gleðilegra jóla, með þeirri sann-
færingu, að gleðin sé fylling als þess
sem er, því í henni felist alt.
Fyrir sumum er þessi hátíð meira
en glaðværðarhátíð: hún er minn-
ingarhátíð um leið, en þeim, sem
njóta hennar bezt, er hún helgust, og
það eru bfirnin. Þau hlakka mest til
hennar, gleðjast mest við koinu henn-
ar, og finna mest til hátíðabragsins,
því hann tekur uppallan hugann,svo
myrkrið hefir þar ekkert rúm. Þetta
vita allir af reynslunni, því það
gleymist aldreitilfuls,ogaðtaka tillit
til tilfinninga barnanna, og láta þeim
ekki bregðast jólavonirnar, er skylda
því af öllu sem við þekkjum og höf-
um helgi á, aru mannlegar tilflnning-
ar það helgasta.
Þá er þessi hátíð líka árstíðanna
hátíð, og vonarinnar og viðreisnar-
innar hátíð um leið. Hin brennheita,
geislandi sól, með hitann, lífsaflið ó-
skiljanlega, er nýfarin að nálgast
norðurhvel Jarðar, eftir sex mánaða
suðurgöngu. Þetta er þvl fyrsta
byrjun vórsins, þó ósýnileg sé fyrir
auganu. Það er að eins meðvitund-
in sem grípur hvað er að ské, og
skilur hvaða þýðingu það hefir.
Þetta er þvl fagnaðarhátíð hins kom-
andi sumars, og vonar og viðreisnar-
hátíð lífhins, sem liggur I dvala og
bíður eftir lífgjafaranum, sem aldrei
lætur bregðast að vitja þess einu sinni
& hverju ári.
En hvaða alriði sem einstakling-
arnir setja I samband við þessa hátlð,
þá flnna allir að það er gleðihátíð og
lukkuóska-hátíð, og þar eð hún er I
nánd, tökum vér tækifærið að óska
lesendum vorum gleðilegra jóla,
og góðrar framtlðar, og þakka þeim
um leið fyrir viðskiftin það sem af er,
og drengilega bjálp tiÞað komast a
legg aftur. Oss voru nærri brostin
tækifærin til að geta óskað vinum
vorum gleðilegra jóla I þetta sinn, en
það hefir nú svo færst I horfið að vér
getura það, og vonum að geta það I
mörg ár til,
Vér þykjumst vissir um að vinir
vorir sendu oss samskonar óskir, ef
þeir ættu hægt með, og vér þökkum
þegar fyrir þær áður en þær berast
oss til eyrna.
ÖLEÐILEU JÓL.
Evangelina Cisneros.
*
*
*
*
Síðan Stanly var sendur af stað til
að leita að Livingstone í Afríku hefir
ekkert blað framkvæmt neítt verk, sem
hefir vakið eins mikla eftirtekt, eins og
það sem New York Journal gerði, þeg-
ar eigandi þess sendi mann af stað til
Cuba, til að ná Miss Evangelinu Cisne-
ros úr spanska ríkisfanelsinu í Havan-
na, og flytja hana til New York, Þess-
ar tiltektir hans eru nú orðnar mikil
auglýsíng fyrir blaðið, og I því liggur
aðalvinningrinn við þetta fyrirtæki, frá
fjárhagslegu sjónarmidi skoðað.
Sagan um það hvernig Miss Cisne-
ros var numin burt úr fangelsinu er I
stuttu máli sem fylgir, og eru sumstað-
ar teknir upp kaflar eftir hana sjálfa-
FANGINN.
varð þessi maður ætið á leið minni þeg-
ar eg fór út. Maðurinn var Jose Berr-
iz, herstjóri á eyjunni. Hann reyndi
oft að tala yið mig, en eg varð æfinlega
svo hrædd að eg hljóp I burtu, Hann
var lítill vexti, og gulleitur á hörund,
m>'ð græn augu. græn eins og sjórinn
þegar hann er óhreinn, og þegar sólin
skín á hann. Hann átti konu og börn
áSpáni.
Einu sinni komu hermennirnir, og
höfðu föður minn á burt með sér. Fað-
ir minn hafði samt ekkert gert fyrir sér
og við urðum undur hræddar, því við
vissum ekki hvað átti að gera við hann
Þeir vildu ekki lofa honum að tala, og
ekki lofa okkur að tala til hans. Ég
tók systur mína með mér, og fór til
talað, og eftir það fann eg ekki eins
mikið til hræðslu á nóttunum'1.
Eftir þetta var hún ekki eins hræði-
lega einmana, enda var þá líka önnur
hvít kona sett í sama fangaklefann, og
hún var I, og smátt og smátt fór hún
að geta tekið betur hlutdeild í kjörum
negrakvennanna sem voru þarna orðnar
stallsystur hennar.
“Eg skrifaði oft bréf fyrir þessar
konur sem í fangelsinu voru, því fæstar
þeirra kunnu að lesa eða skrifa. Mér
leiddust þær allar I fyrstunni, og eg
gat aldrei hlustað á tal þeirra, en þegar
eg var búin að skrifa nokkur bréf fyrir
þær fór eg að geta tekið meiri þátt I
kjörum þeirra, því flestar þeirra áttu
einhyern sem þeim þótti vænt um, og
sem þær báru umhyggju fyrir'1.
BÆNARSKRÁIN,
Fréttirnar um meðferðina á Miss
Cisneros, sem voru fluttar út um heim-
inn í ameríkönsku blöðunum, vöktu
það, að ef þannig lagaður dómur er
látinn ganga yfir unga stúlku fíngjörva
og vana góðri meðferð, þá eyðileggur
það hana í likamlegn, mannfjelagslegu
og siðferðislegu tilliti. Vér höfum þá
skoðun,, að vald yðar hátignar væri
ekki misbrúkað með því að bjarga þess-
ari átján ára stúlku frá þessum hræði-
legu forlögum.
• Vér biðjum yður, náðuga frú, að
íhuga þessar bænir, semeru settar fram
án tillits tíl allra pólitískra mála.”
Það var ekki álitið nauðsynlegt. að
fá miklar undirskriftir undir þessa bæn-
arskrá, heldur að eins að fá nöfn þeirra
kvenna, sem komið höfðu fram I opin-
berum málum, eða I sambandi við mann-
úðarfélög oir kyrkjulegan fjelagsskap.
Þó nöfnin sem á þessari bænarskrá
voru, væru aðeins um tvö hundruð,
stóðu þau ísanibandi við ýms félæg sem
höfðu til samans 200,000 meðlimi. Her-
togafrúin frá 'Vestminster, frú Roth.
schild, og frú Carlisle tóku mikinn
Evangelina Cisneros er ung og fög-.
ur srúlka, af spönskum ættum, en fædd
á Cuba. Faðir hennar var einn af
þeim sem reyndu tilað brjóta harðstjórn
Spánverja á bak attur, og frændi henn-
ar var einu sinni forseti hins nýmynd-
aða lýðveldis á Cuba, eins og margir
aðrir uppreistarmenn, lenti hann Ihönd-
um stjórnarhersins, og var settur I
fannelsi. Þar var hann um tíma og
varð að þola alla þá óvirðulegu með-
ferð sem höfð var á handteknum upp-
reistarmönnum. Dóttir hans sera alltaf
bar áhyggjur út af því að honum mundi
líða óbærilega illa I fangelsinu. og að
hann mundi deyja af illri meðferð, fór
á fund foringjans Colonel Berriz sem
hafði varðhaldið I umsjón sinni og sár-
bændi hann að láta föður sinn lausan,
en Berriz, sem er spanskur hermaður I
eðli og framkomu, setti henni þá kosti
sem mundu hafa verið álitnir fyrirlit-
legir jafnvel á hinum vestu óaldartím
um.
Miss Cisneros segir I æfisögu sinni
sem hún skrifaði eftir að hún komst ,úr
fangelsinu: „Menn ættu ekki að kalla
mig ,,stúlku“. Eg er ekki „stúlka”
Eg er fulltíða kvennmaður. Eg er
nítján ára gömul". Móðir hennar dó
áður en hún mundi nokkuð eftir, og frá
því hún var á barnsaldri, hélt hún hús
fyrir föður sinn. Dag einn kom faðir
hennar heim af akrinum þar sem hann
var að vinna við að rækta sykurreyr,
og settist niður við borðið án þóss að
segja nokkurt orð. Alt I einu hratt
hann frá sjer diskinum, stökk upp frá
borðinu, og tók í öxlina á mér, horfði
beint framan I mig og sagði: „Litla
dóttir mln, eg ætla að berjast fyrir Cuba
Eg grjet, og mjer sýndist það koma tár
í augu honum lika, og og kysti hann
og sagði mór þætti vænt um það. Eg
sagði: „pabbi, eg ætlaað fara með þér"
Já, eg fór með honum. „Eg sá ýmis-
legt sem setur í raig hroll þegar eg
hugsa um það. Einu sinni sat eg heila
nótt hjá særðum manni, sem bað mig
hvað eftir annað að stytta sér stundir,
en eg gat það ekki, eg varð að bíða
þangað til að dagaði, og um sólarupp-
komu dó liann, á meðan eg varað sækja
honum að drekka",
Faðir minn var tældur á vald
spánsku herraönnunum, og settur I
fangelsi. Um það leyti var hannn mjög
veikur, og fyrir ítrokaðar bænir dóttur
hans, gaf general Campos leyfi til að
kflytja hann úr fangelsinu sem hann
hafði verið settur I, til fangastöðvanna
á Bjarkarey (Isle of Pines) sem voru
heilnæmari, af því íangarnir gátu verið
undir beru lofti þegar þeir vildu, og
gátu fengið að sjá vini sína. Ev-
angelina fór á eftit föður sínum til eyj-
arinnar ásamt yngri systur hennar.
Þar var það að hún mættí böðlinum
Berriz og segir hún frá óþokkapörum
hans á þessa leið:
Dag einn gengum við, systir mín
og eg eftir sjávarströndinni til að
skemta okkur. Við sáum fimm eða sex
menn koma ríðandi. Það voru her-
menn Sá sem virtist að vera fyrir, eftir
fötunum að dæma, staðnæmdist og leit
til mín, Við urðum hræddar, og flýtt-
um okkur heim.
í næsta skiftier við fórum út mætt-
um við sama manninum. Yið urðum
af*ur hrwddar við hann. U.ppfrá.þessu
Evangelina Cisneros
Eins og hún leit út fyrir og eftir fangelsisvistina.
herstjórans, og spurði hann hvað ætti
að gera við fðður okkar. Herstjórinn
var undur kurteys og bauð mér sæti,
og sagði mér að vera ekki hrædd um
föður minn, því honum yrði ekkert ilt
gert. og aö hann kæmi heim aftur. Svo
sagði hann mér að koma aftur eftir
nokkra daga og þá skyldi faðir minn
verða gefinn frí. Eg kom aftur eftir
nokkra daga, og sagðist hann þá skyldi
láta hann lausan ef ég vildi það.
Eg get ekki sagt alt sem hann sagði
við mig. Eg fór heim og grét alla
nóttina, en fór ekki til herstjórans aft-
ur.
Eina nótt á eftir kom herstjórinn
heim til okkar og barði á dyrnar, en
óg varð svo hrædd, að ég hljóðaði á
hjálp, og fólkið sem hjá mér var rauk
upp og ætlaði að taka hann, en hann
sagði hermönnnnum, sem með honum
voru, að taka okkur öll föst. Þeir sendu
mig til Recojidas (fangelsi I Havana).
Recojidas er fangelsi fyrir kvenfólk. Ég
vildi heldur vera dauð, heldur en vera
þar einn dag aftur.”
Frásaga hennar um veru hennar I
þessu ríkisfangelsi, þar sem hún var
ein hvitra kvenna, innan um tómar
negrakonur af versta tagi, er átakan-
lega aumknnarleg. Kvennfólki þessu
var haugað saman eins og skepnum, og
dónar sem fram hjá gengu hentu gaman
að þessum lánleysingjum, blésu tóbaks-
reyk inn I gegnum járngrindurnar og
mintu þær á, að bráðum yrðu þær tekn
ar af.
“Ég gat haldið mér við á daginn”.
segir Miss Ciseros, “en á nóttum þegar
alt var orðið kyrt, og ég var lokuð inni
I klefa með nokkrum af þessum hræði-
legu svertingjakonum, sem voru stund-
um verri en dýr, þá ætlaði egaðverða
yfirkoinin. Mér fanst þá skelfingin
gagntaka mig svo, að hvert augnablik
yrði mitt siðasta, og eg las bænirnar
mínar stundum opt yfir til þess að reyna
að þagga niður í mór".
Loksins kom Mrs Lee, kona Banda-
rikja konsúlsins til mín. Hún gat ekki
talað spánsku, og eg gat ekki talað
ensku, en við hjeldumst í hendur og
skildum hvor aðra, þó við gætum ekki
almenna hluttöku manna. Ekkert sera
Spánverjar gjörðu, ekki einu sinni hin
vægðarlausu manndráp Weylers komu
annari eins heift í almenning, og ef
Bandaríkin eiga eftir að lenda ,í ófrið
við Spánverja, eins og gott útlit er til,
þá verður það sjálfsagt e>ns mikið fyrir
söguna af Miss Cisneros, eins og fyrir
alt annað sem þeir hafa gert, en sem
óglöggri fréttir hafa komið af.
Meðan allir voru önnum kafnir í að
formæla slátrurunum á Cuba, datt Mr.
Heart, ritstjóra New York Journal, í
hug að það væri óþolandi að láta þenn-
an hita f fólkinu dofna án þsss að nota
hann. Hann tók sig því til og samdi
bænarskrá til drottningarinnar á Spáni,
þar sem beðið var um að þessi unga,
kubanska söguhetja væri látin laus,
Þegar búið var að byrja á þessu var
gengið að því með mesta dugnaði, og
flestar leiðandi konur í Ameríku skrif-
uðu undir bænarskrána. Dag eftir
dag voru nöfn þeirra sem skrifuðu und-
ir birt í blaðinu Journal og þegar bæn-
arskráin loks þótti fullgjör, voru á
henni fimtán þúsund nöfn. Þar voru
nöfn flestra kvenna sem orð fór af, og
sem voru mæður, konur eða systur
hinna merkustu manna í Ameriku.
Mr. Heart var samt ekki alveg á-
nægður með að fá undirskriftir ame-
riskra kvenna. Hann þurfti að fá
meira, og hann sendi þess vegna orð
til umboðsmanns sins i London, Mr,
Murphy, að safna undirskriftum meðal
merkustu kvenna á Englandi undir eft-
irfylgjandi bænárskrá:
"Til hennar mildu hátign-
ar h innar ríkjandi dro’ttn-
ingar áSpáni.
Vér undirskrifaðar, enskar konur,
biðjum auðrajúklega fyrir hönd Evan-
gelinu Cisneros sem vér höfum heyrt að
stjórnari yðar hátiguar á Cuba muni
láta dæma til tuttugu ára fangelsis-
vistar. Vér viljum biðja, ásamt
þeim sem þegar hafa sent yður ávarp,
að þér beitið konunglegum einkaréttind-
um yðar hátignar, til að koma i veg fyr-
ir að þessum dómi verði framfylgt.
Vór rildum minna yðar hátign á
þátt i þessum málum. Bænarskréin
var afar-vönduð að frágangi; þriggja
feta löng og skreytt með gulli og skraut
litum. Hún var fyrst send til enska
sendiherrans i Madrid, en síðan send til
baka til sendiherra Spánar í London,
svo húnyrði lögð frem sarakvæmt þeiin
reglum sem við þetta eiga.
Þessi bænarskrá var einkennileg að
því leyti að hún var hin fyrsta bænar-
skrá frá enskum konum aðeins, til út-
lends konungs. Það hafa fyrri komið
fram bænarsksár líks efnis undirskrifað-
ar af körlum og konum.en þessi var hin
fyrsta frá konum til konu, og í þágu
konu.
Drotningin á Spáni fékk bænar-
skrána, og það var skilið svo að henni
væri ant um að bæta kringumstæður
Miss Cisneros. Hún stakk upp á því
að hún væri látin í klaustur. Að láta
hana lausa að fullu var nokkuð sem
hennar hátign ekki gat fundið sig ( að
geraeða sem ráðgjafar hennar gátu ekki
felt sig við, eins og á stóð,
Dagar og vikur liðu, Evangelina
sat i fangelsinu innan um svartar vænd-
iskonur og óþjóðalýð, sem daglega
mintu hana á að hún mundi bráðum fá
að koma út og verða skotin. Þegar
þarna var komið, misti Mr. Heart alla
þolinmæði. Araerikanska bænarskráin
dugði ekkert, enska bænarskráin ekki
heldur, og meðmælin sem páfinn gaf
voru virt að vettugi. Hann sá að eitt-
hvað nýtt þurfti að taka til bragðs.
Hann valdi því úr einn af hinum öt-
ulustumönnum sem unnu við blað hans,
Karl Decker, og bað hann ab fara til
Cuba og ná Miss Cisneres hvað sem
það kostaði. Desker fjekk hjá honum
fullkomið vald til að ger það sem þurfti
og ótakmarkaða peninga.
FERÐIN.
Hvernig hann framfylgdi skipun-
um sínum og hvernig hann náði Evan-
gelinu Cisneros úr fangelsinu, i borg
sem var krök af spönskum hermönnum,
og hvernig hann kom henni heilli á húfi
tii New York, verður bezt sagt með
hans eigin orðum, og með orðum Miss
Cisneros sjálfrar.
“Ég kom þar fyrir þremur vikum,
og hafði farið til Cuba að boði ritstjóra
blaðsins Journal, til þess að ná úr varð-
haldi Miss Cisneros, frændstúlku fyrr-
verandi forseta kúbanska lýðveldisins,
sem er fíngerð stúlka af góðum ættum,
og var sett í fangelsi fyrir að gefa sig
ekki á vald dýri einu, í spánskum her-
mannabúningi.
Ég kom til Cenfuegos seint í Sept-
ember ; telegraffaði til manns sem ég
þekti i Santiago de Cuba og bað hann að
mæta mér í Havana. Þaðan fór ég til
Santa Clara, og þar tók óg með mór
annan mann, sem ég þekkti að því að
vera áræðinn og harðfengan, og héldum
við báðir þaðan til Havana. Þar hólt ég
mig í felum um tíma til þess að forðast
njósnarana, sem eru alt af á hælunum á
þeim sem eru á ferð, og gera mönnum
allan mögulegan ógreiða. Báðir menn-
irnir sem með mér voru, Joseph Hern-
andon og Harrison Mallory, gerðu hið
sanm, þangað til allar ráðstafanir minar
voru fullgjörðar. Það að ekki var hægt
að láta Miss Cesneros vita af okkur,
virtist í fyrstunni ætla að eyðileggja alt
fyrir okkur, en Hernandon, sem erfædd-
ur í Cnba og talar spánsku eins og inn-
fæddir menn, tókst þó loksins að senda
henni miða, með gamalli negra konu
sem fór að sjá kunningja sinn í fang-
elsinu, og fékk hún þannig vitneskju
um okkur.
Það kostaði eitt centen (peningur)
að koma miðanum til Miss Cisneros. og
þrjú centen að koma til hennar brjóst-
sykur með svefnmeðali í litlu seinna.
Þegar við vórum þannig búnir að gera
vart við okkur, fórum við fyrir alvöru
að starfa.
Casa de Recojidas liggur þar sem
landið er lægst í Havana, og er umgirt
af andstyggilegustu kofakytrum; krök-
um af negrum og Kínverjum,og er loft-
ið fult af ódaun og banvæni dag og
nótt, Meðfram fangelsinu er mjór stíg-
ur eða stræti i ótal krókum, og vita að-
al-dyr þess út að þessum stíg á einum
stað. Compostela-stræti liggur fyrir
aftan fangelsið i norður og suður, og frá
því liggja til vesturs Siguastræti, og
hefir ræsinu sunnan undir fangelsinu
einnig verið gefið þetta hátignarlega
nafn. Til norðurs frá fangelsinu liggur
O’Farrill-stræti, og endar það við Egido-
stræti gegnt vopnobúrinu í Havana.
Þetta var staðurinn sem við héldum
okkur á. Húsaröðin á strætinu næst
fangelsinu var einföld, en á O’Farrill-
strætinu voruhúsin í tvöföldum röðum.
Mörgum sinnum á hverjum klukku-
tíma gekk ég stundum fram og aftur
þessar götur, og reyndi að ráða fram úr
hvernig hægt ýæri að gera þá hluti
mögulega sem sýndust veraómögulegir.
Það leit út fyrir að ómögulegt væri að
brjótast neinstaðar inn i fangelsið.
Hinir ramgjörvu veggir þess mændu
hátt upp í loftið og slúttu fram yfir sig
og ofan. Einu gluggarnir sem sáust
voru um 35 fét frá jörðunni, og girtir
með járngrindum. En til allrar gæfu
var samt einn gluggi á framanverðri
byggingunni, á öðru lofti sem að lokum
kom okkur að haldi, þó við vissum
ekkert af honum fyi en fullri viku eftir
að við komum. Niður undan þessum
glugga var flatt þak á útkima úr bygg-
ingunni.ogi gegn um þennan glugga
náðum við Miss Cisneros að lokum.
Fyrstu vikuna könnuðum viðveggj-
ina alt í kring og héldum ótal ráðstefn-
ur, sem allar komu fyrirekkert. Seinast
kom ekkur saman um að gjöra okkar
síðustu tilraun að degi til, og höfðum
við ákveðið að reyna að fá Miss Cisner-
os til að koma fram i herbergi eitt við
aðalinnganginn. Síðan átti að reyna
að fá fangavörðinn, Don Jose, til að
koma út, og gefa honum mjög vingjarn-
lega svefnmeðal og strjúka svo í burt
,með herfangið i mesta flýti. Þetta
hefði líklega dugað ef hægt hefði verið
að koma orðum til stúlkunnar, en það
gátum við ekki, því hún fékk hvorki að
koma út að dyranum né heldur mátti
nokkur heimsækja hana.
Það að vopnabúrið lá þvert fyrir
endann á O’FarrilIstræti, beint á
móti fangelsinu, og að varðstöðvarnar i
Egidostræti vorumjögnærri, gjörði það
að verkum að fyrirætlanir okkar voru
viðsjárverðar, og hættum.við því við
þær.
[Niðurlag á næstu bls,]