Heimskringla - 06.06.1907, Blaðsíða 4

XVinnipeg, 6. júní 1907
SVO.IARMALABLAÐ heijiskrixglu
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
Nýja-ísland og Gimli-bœr
Elzta og söguríkasta íslenzk
nýlendá í Canada
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
Gimli-bær
X>aS er eini al-isknzki bærinn,
sem enn þá hefir myndast í Yest-
iirheimi — nú rúmlega 30 ára gam
all. Hann stendur á vesturbakka
hins mikla, fagra'og fiskisæla Win-
nipeg vatns, sunnarlega í Gimli
sveitinni, og 60 mílur vegar norS-
tir frá Winnipeg borg.
Eftir bérlendum mælikvarSa má
msö sannd segja, aÖ Gimli-bær sé i
útjaðri Winnipeg-borgar, þar sem
meö járnbraut er nú dagtega íarið
milli þessara staöa á örstuttum
tíma, — minna en 2 klukkustund-
stundum. Svo aö það er taliö á-
reíöanlegt, aö eftir nokkur ár,
Jjogar bygö þéttist bér í fylkinu,
og lestagangur meö járnbrautum
veröur greiöari, heldur enn ennþá
er oröiö, þá geta þeir, sem reka
skrifstofu- og önnur störf í Winni-
peg, haft hieimili sín í Gimli-bæ,
íariö þaöan til Winnipeg á morgu-
ana, og komiö þangað heim aft’ir
á kveldin, og þetta vieröa vafa-
laust forlög tnargra þeiirra mann>.
sem nú er á uppvaxtarárunum, en
sem misð fulloröins aldrinum vjrðn
írömuöiir ísknzkrar menningrr í
Cestur-Catuida.
bústaöi, þar sem þedr geta nú bú-
iö tneö fjölskyldum sínum aö sum-
arlagi og notiö hvíldar í því biezta
loftslagi og við hiö fegursta út-
sýni, setn fáanlegt er í Manitoba.
Aödrættdr allir eru þar hægir og
nauösynjar allar svo ódýrar, ssm
frekast «r aö vænta á slíkum staö.
1 Gimli-bæ ertt nú milld 10 og 20
vierzlunarhús, og þrifart öll vel.
Stærst þeirra eru : Verzlanir Sig-
urdson Thorvaldson, H. P.
Tærgesens, ICetdls VaigarÖssonar
og Hannesar Hannessonar. Auk
liinna altnennu vierzlana, þeirra, er
verzla meö allar algengar nattð-
synjar, sem ein fjölmienn sveit
þarfnast, eru þar einnig aðrar
verzlanir og stofiianir, sem alment
erti við'Urkendar óaðskiljaukgar
framfarabæjum þessa iands, svo
settt bakarí, hárskera og ra kara-
stofa, kjötverzlun, fataverzlun,
tnjöl og fóðtir verzlun, aldina og
sætinda verzlun, járn og timbur-
stníöa verkstæði, skó og aktýgja
V'erzlun, titkeyrslti og leiguhesta.-
lnis, tvö ágæt gis'tihús (hótels),
jfrentsmiöja, tvær kirkjttr, ágætur
alþýöuskóli meö kennaradeild, tvö
.sainkomuhús. J>ar er og lögreglu-
réttur haldinn og fjórðungs dóm-
Gtoili bæjarstæðið er sétlcga
viðkunnanfegt. þaö er þur 1 á-
slét'ta, og er útsýiuÖ þar iviö íc--
ursta yfir vaitndö. það steiiílur !\r-
ir miöri vík, sem er 6 míma brerð.
og myndast af Birkinesi að norö-
an, sem hindrar út>j itiina frá
Oimli-bæ alla kiið norður til Mikl-
eyjar, og af Wiliow tanga að sunn-
an, sem skerst langt fram í vatn-
iö og banniar útsjón úr bæjarstæð-
inu inn í Rauöárósa, sem eru í 18
indlna fjarlægð suðaustur. En til
austurs sést frá bænum alla leið
%il Elkeyja, í 20 mílna 'fjarlægð,
óg stundum jafnviel yfir til megin-
landsins, þeigar bjart ©r veöttr Jg
hylHngar. En á bak viö bæinn að
vestan og umhverfis hann allan
l-andmegin, er skógitr, svo að ak-
•urkndis gætir ekki þaðan.
I Á fyrri árum voru samgöngur
milli Gimli-bæjar og öelkirk og
Winnipeg mjög erftðar vegna
yondra vega, og sömukdðis var þá
umferð alloft ógreið ttm sjálfa
sveitina einkankga í votviðratíð,
var því aöallega notaöur vatna-
v-egur til að komast frá Gimli til
Salkirk, og þaðan svo járnbraut
til Winnipeg. En á síðari tímum
ltefir svieitin varið árkga ttm tíu
þúsundum dala til vegabóta, og
hefir þaö mjög baett samgöngur
innsveitis og aö sjálfsögöu aukið
aðsókn að Gimli-bæ, því þar hefir 1
verið og er ettn aiðal,verzlunarstöð
alls suöurhluta sveitarinnar.
. Framför bæjarins, eins og sveit-
arinnar í hedld sinni, hefir alt að
síðustu árum verið afar-seinfær,
en þó stöðugt Siteánt í rétta átt.
tlm síðustu aldamót var sem fram
tíðarvonir hœjarbúa lifnuðu. Menn
fórtt þá aö gera sér þaö ljóst, að
bærinn mttndi eiga íramtíð, og þá .
tóku mentt líka aö starfa sam-
kvæmt þjiirri von.
þdttg.
Gitnli-bær er síöan járnbrautin
koin þanigað á síðastliönu hausti
oröiin aöal-fiskiverzlunarstöð þessa
fylkiis. Hin ýmsu fiskifé'lög hafa
redst jsar vöruliús og hafa þar
fasta titnboðsmenn sumar og vet-
ur. Eldivdöarsala er þar adar-mikil
síöan járnibraut fékst þangaö, og
það er þedrri verzlun Gimli-bæjar
aö þakka, aö ekki varö enn meiri
■eildivdðarskor111 r í Winndpeg á síð-
astliiönvm vetri, en rattn varö á,
því allar aörar járnbrautir í fylk-
ititt þöktust snjó, svo umferð
| skifti. þá var Gimli-brautin alt af
| í bezta ástandi og kstir gengu
neiglttlega eftir henni. Gimli-búar
I gá'tu því sent hingað þúsundir
feðmdnga aí áigætnm eldiviö, þegar
lionuin varð meö engu móti kom-
iö li'i'tigaö frá öörum stöðum i
fylkintt.
Byggiingar ern nú stöðugt aö
þjóta ttpp þar í bæitum, og land or
tnjög aö liækka í verði, svo að lóö
ir, setn fyrir fáivm árum töldust
einkis íiýtar, ertt nú seldar fyrir
tnörg lnindrttð dollara.
Að fra'mtíð Gimli-bæjar, setn
e'ins af fegurstu og ágætustu í
skjem'tistöðum þessa fylkis, sé þeg-
ar trygö, efar enginn, sem tdl þekk
ir. C. l’. R. félagiö hefir þegar
attgfýst, aö það láti ‘tvær íarþegja-
lestir gianga þangað daglega 1
j stimar, og tná því vænta, aö þær
verði daglega hundruð ef ekki þús-
unddr af fólkd til að laiita sér skemt
ttnar og hvildar. Mun það attka
tnjög viöskiftalif og verzliinarfjör
o'g atiglýsa bæinn xtt á við betur
en hann lieíir nokkurntíma áöur
víerið auglýstur.
1- ráði er, aö banki veröi settur [
þur á stofn innan skamms, enda j
er mikil þörf á slíkri stofnun.
Árið 1904 ,fékst loks full vissa
lyrir því, aö járntraut yröi bygÖ
inn í Gdmld-bæ, er tengdi hann við
Selkirk og Winndpeg, og meö
þeirri vissu var trygging kngin
fyrir bráð'um þroska bæjarins.
Mefln fórti aö keppa um, aö ná sér
þar í bæjarlóðir, og svo var eftir-
sóknin mikd'l, að á fáum vikum
ltaíöi ríkisstjórndn selt hverja ein-
tistu lóð, er hún átti utnráö yfir.
Kú var fyrir alvörtt farið aö veita
hænutn eftirtekt. Menn f'óru nú að
kannast viö, að Gimli bær muttdi
ittnian skatn.s tíma verða eiinn feg-
urstd og ánægjukigasti sumar-
skiemitistaöiir í öllu Mánitobafylki.
Ý msir efnainenti frá Winnipeg og
öðrutn stöðtim keyptu sár þarhús-
lóðir, og l'étu byggja sér sumar-
Ennþá er föst íbúatala bæjarins
ekki 'f'till 400, en ekkd getur langt I
j um liöiö, þar til fólki fjölgar þar j
svo, að bærinn geti fengdð löggild-
j intgu, og er það fyrsta spor til
j þess, að komist á sérstök bæjar-
stjórn, er annist um nauðsynlegar
umbætur í bænum.
Nýja-ísland
Efttr O. G. AKHANESS
það mttn mörgum, sem annað-
hvort ekki hafa sjálfir séð Nýja Is-
land (sem er sama sem Gimli-
svied't), eða þá með annara augum,
virðast það fremur hljóta að vera
óhugötiæmt verk, aö lýsa - því
| plássi hlutdrægnislaust, sem svo
; Lengi hefir orðið fyrir almennri
fvrirlitning, aðalkga fyrir áföll,
sem 'það varð fyrir á fyrstu land-
námstíð tnattna, sem þó hvorki
'þedm eða landinu var að kenna.
Fluttu þá margir landnemar burtu
og l/étu hið versta af að vera hér ;
gróf það svo um sig, að landið
hefir liöið stórtjón ’af og staðið
því fyrir þrifum, þar til fyrir til-
tölukga fáum árum. Sannaöist
fullkomkga á því htð forna mál-
tæki, að “smekkurinn sá sem
kemst í ker, keimitm lengi eftir
ber”.
það var í kringum árið 1900, að
það kom upp úr kafinu og sannað-
ist, að landið hafði ekki verið lát-
j iö njóta sannmælis frernur en íbú-
j arndr, og ekki heldur höfðu þeir
eða það notið jafnréttis tiltölu-
i lega vdð aðrar sveitdr ftylkisins ; er
því ósanngjarnt, að ætlast til stór
kostlegra framfara mieöan svona
stóöu sakir. Um 1900 (aldamótin)
kom breytingin og byrjaði þá hið
I verulega framdara timabiL í sögu
Nýja IslandS ; hefir það verið stór-
feft og uppihaLdsLaust síðan og
ekki nærri séð fyrir endann á því.
Móttækilegkikitin er bér meiri fyr-
ir framfarir en víða annarstaðar ;
ekki ednungds fyrir þaö, hve drengi-
Lega bygðarmienn voru bttnir að
búa sig itndir þær og berjast fyrir
þeim, heLdttr og tækifæra íjöJdinn
af ltendd ná'ttúrunnar, svo setti af-
staða Landsins : á strönd Jtins
j fiskisælasta vatns þessa megin-
Lands, mjög nærri aÖal-markaðin-
uin, sem er Winnipeg, Jtöfuðborg
I fylkisins. 1 því tilliti eru Islend-
I ingar batur • se ttir hér en víðast
! antiarstaðar hér vest'an itafs. þeir
hafa yfirleitt góð lönd, jafnv’el hæf
íyrir griparækt ssm akttryrkju, og
geita stundað fiskiveiðar, þegar
þeim svo sýndst, rétt upp í land-
steitnim fram undan löndtim sin-
um. Ef það er ekki hugðnæmi t
því, að vdta að nýlendan á þenna
v'ertiLegleika í fórnm síntim, þá
veit ég ekki hvað það er.
En hvarnig er NÚ ástatt í Nvja
j íslandd og i hverju eru þessar fram
íarir fólgnar, mttmt margir ókuitn-
ir spyrja. ,Skal ég segja þá sögu í
íáttm orðttm, og svo rétta, sem
mér er mögulegt.
Eftir því, sem sveitarblað okkar
segir, eru um 5000 tnanns í sveit-
inni (-G'imli). Mun það vera nær
sanni og ekki ofsagt, en ekki er
mögulegt vegna stöðugs innflutn-
itt;gs, að segja hvað mikið fleiri
ertt í sved'tdnni. það er nú liðinn sá
tíini, þegar getið var ttm, sem
fréttir, avo að segja hvern mann,
sam flu't'tist til þessarar nýlendu.
En nú mætti það æra óstöðugan,
síðan innflu'tndngurinn' má heita ó-
slitinn alla tdma ársins af ýmsra
þjóða mönnum.
Nú eru 5 háfnstaðir nýiendtinnar
bættir með bryggjum, svo mögu-
Legt er að koma gufuskipum við
til að taka afttröir bennar tt
markað.
Is- og frystihús eru 10 að taka á
móti fiskii og geyma í aörar vörttr
svo sem smjör og kjöt yfir sumar-
'tímann.
Nú þegar eru 3 smjörgerðar-
staðir, og bætdst víst sá fjórði við
innan skamms. HtJa þsir gert
S'tórkostkgt gagn, og það er þeifn
að þakka, að smjör er oröin mjög
vöndttð og útgengifcg vara hér og
þar af leiöandi er það verðmeira
miklu en áöur var.
Innan takmarka sverjtarinnar eru
nú 7 sögunarmillur. þaö er ekki
svo lí’till þát'tur, sem þær eiga í
því, að nú eru allar bygginigarnar
“úr tnóð”. Allir eru að breyta til.
Nú er ettgiin nýlunda orðin að sjá
stór og vönduð gripahús úr sög-
uðum við, með spónþakd, auðvit-
aö málttð og fleiri hundruð dollara
vdrði hvieirt, að ég ekki nefni íbúð-
arhúsin, sem nú ekki standa nedtt
á baki húsa hinna intifæddu ensku-
mælandi Canada tnanna, sem til
svsi'ta búa, og ekki svo fá, sem
bæðd eru jafn skrautkg og kost-
bær eins og hús eru í stórbæjum.
I>rjár af myllum þessum eru al-
gerlega eign íslendinga, og saitta
er að segja um ö 11 smjörgerðar-
hétsin og ís- og írystdhúsin, Ný-
íslenddngar eiga þau.
Verzlanir eru 6 á víð og dtedí
um svaitina, a u k þeirra, sem eru
í Gimld-þorpinu. Allar eru þær
eigtt íslsndinga og flestar þedrra,
sömuledSiis, sem eru á Gimli, og
eru þær orðnar margar. Skifta
vörur, sem árkga ganga í gegn
ttm þær, flairi hundruð þúsund
dollara vdrði. C. P. R. félapið
stóð lengi í þeiirri mein,ingit, að
það mundi ekki medra en svo
borga sig, að kggja járnbratit inn
í sveitina, svo lítið múndi vera að
flytja með hienni, og var í íyrstit
álitið, að nóg væri að járnbratvt-
arlestin kæmi þrisvar í viku að
Gimli, ien áður en e it} jeika var
liöin eftir að samgöngur verulegar
fengust, þá reyndist oumflýjanLegt,
að Láta Lestina ganga d a g 1 e g a
að GimLi, og gerir hún það nú. Er
öLLu til skilk haldið, að 'það dugi,
svo mikið er til að flytja að og
frá Nýja íslandi, og félaigiö segir
engan spotta af þrautum sínum
borga sig betur.
Pósthúsin eru 11 og 16 aiþýðtt-
skólar. Við GimLi skóla geita nem-
endur nú titskrifast sem "þriðja
stigs” kennarar.
Bændafilögin, 3 talsins, hafa |
komið því til ieiÖar, að nautgripa- |
kvndð er áriega að batna fyrir inn- 1
kaup á kvnbætisgripum. þau hafa j
gengist fyrir því, að fá útsáð j
beztu korntegunda frá fyrirmyttd- j
arbúi fvlkisins, bvgt sér hús og j
eru bygðinni tdl sóma og gagns á j
tnarga vegu.
I>au hús, S'Stn gefa sig út sem 1
greiiðasölu og gististáðd, eru 20 j
innan takmarka tiýkndunnar, að j
meðtöJdum hótelum, enda gera j
sér feestir ókunnir rétta Jtugmynd ;
um þá umferð sem hér er, einkum I
yfir vetrar títtiann.
LestarféLög eru vdöa um sveit- j
ina og vel notuð. Eru þau aLLstór j
orðin á sutntim stööum, alt af vin
sæl og færandi fróðleik.
“Baldur”, vikublað sveitarinnar,
gefið út á Gimii, et af mörgttm á-
litið eitit með bezt rituðu bJöðum
á ísLenzku bæði austan hafs og
vestan. Er það sómi og gagn, að
hafa bLað út af fyrir sig og vera í
þvi á undan mörgum öðrum sveit-
utn.
I>að eru nú sem næst 1700 skatt-
greiðendur í Gimlisveit, að með-
töidum “busi'n'2ss”-mönnum og
búkysingjum. Er skattur af heilu
Jand’i að jafnaði S13.00, fyrir utar.
auka-skólagjald. Um verðh'ækkun
landa er ekki hægt að segja í norð
urpartd sveiitarinuai: að minsta
kosti ; eru lönd þar ekki enn kom-
in á markaðinn og eigendunum
þau ekki útföl. Nokkuö öðru máli
er að gegna um suðurpiartinn,
kring um Gimli og suður pð Win-
nipeg Beaclt út frá járnbrautinni.
þar hafa nokkrir kevpt JandspiLdur
og gefið alt í.ð S100.00 fyrir ekru
hverja, en ekki getur það vérið
réittur mælikvárði fyrir alla sveit-
itia,,. og er ;:ómöguLegt að segja,
hvpð meðalverðitö er, því það er
eítirspurnin, afstaða lapdsitis. O’
landgæöi, sem það stjornast af.
En að land sé yfirleitt stórkost-
leiga að ltækka í verði síöan járn-
braiit kotnst inn í sveitina, er eng-
tttn IjLöðum um að fleitita, og hlýt- 1
ur að hækka betur leiftir því sem
brautdn færist norðiir eftir sveit-
innii. í sambandd við þetta mætti
geita þess, að búskapur bænda er
oröinti svo fyrirferð’ajrmikill, að
það vantar mikið á, að edtt Land
nægd hverjum þeirra, enda eru
margiir, setn haía 2 lönd, og ekki
svo fáir 3, og veitir ekki af, þar
æm griparækt og kornyrkja er
S'tiinduð jöfnum höndum.
það er vafalaust, að Nýja Is-
Land á bjartari framtíð en flestar
aörar bygöir ísLendinga hiér vestan
hafs, tnieö framhaldi annara eins
framfara og haía átt sér stað síð-
an árið 1900, og fyrsta skiLyrðið
fyrir þenm framtíðar framförum
er, aö fá sem fyrst járnbrautma
ttorður að ískndingafljóti.
ss I'IýJÚ KVÆÐI iQ
E F T I R
Þór Bjarnarson.
Skeintiferð andans.
]>á vorsins blær um vanga mína þýtur
a vegi sinum Langt í norður geirn,
i munar-sælli minning hugur 1 tur
til rr.óöarjaröar fögru bygða heim,
seui fjörgjafans nú fagna getisLum hlýju
og faðmditL. 'btteiðia mó'ti sumri .nýju.
Hann sér í fjarska fold í biáa sænum,
sem ieg'urð meiri bier enn önnur Lönd,
með örmjó sund, og eyjum fagurgrænum,
itirð ó’.al nes, og kfcttum gdrta strönd,
mcð eld og hraun, og ís og hamrasali,
tneð elfur, fossa, he/iöar, vötn og diaLi.
J á, svoddan dýrð minn seiiðir lúinn anda
til sín, með kraftd’, er ekkert stenst á mót.
Hatin ftr á stað, en þeytir vængi þanda
sú j.rá, er á í hverju brjóstd rót,
og setn að víst *c sama eöLisgjöfin
(>g sú, er fuglum vísar Leið um höfin. .’
Í1
þú kæra fold mieð fósturstöðvum mínum, *
ég flý’g til þín mieð gleöi votan hvarm,
og hvili mig á hLiöarbrjóstum þínum,
setu lutgþeki biarn við siniiaií móður barm.
Hve ljúft og rótit hjá lækjar tærum straumd
að liggjá um nótt í sumarvöku draumi.
X>á hjartans eflntal g'lapið ekkert getur, —•
ei glaumur heims né vd'tfirringa sköll, —
minti andi hvíldiar að edns nýtur betur.
Svo utirtðsblíð er lí£.sáns hreyfing öll,
sein Ituldat verur hvifrrju séu í blómí,
aö hjala um ásit í friöar-mildum rómi.
„ • I
IIve lctt og hreint er loftið þeirra’sala,
er lífsins gyðjan byggir tignarhá, j
þá blcma-ilmd blandast fjalla dala,
er bezta líf, sem gjörvöll jörðin á. !
Með liiarians þrá ög þökk og lotning teigar
miiin þyrstur ^n/di slíkar dýröarveigar.
1
IIve sælt er þar í sæ'tan höfga aö íalla,
og svc-fns í örmum hvíla litla stund ;
svo í.ltur þegar árdaigs lúörar gjalla,
þá tij.p að vakna af drauma-ríknm blund
við lilýjan blæ og hæga ntiöinu fossa,
við himin-bros og morgunroðans kossa.
L
X”á sögtii&nd, tneö sögn af hvierjttm bletti,
til s.'tnnra lista veríð lvefir skapt. *
þc firrt þú veröir fnelsds erfðariétti,
]>ítt fegurð ltefir nógan vdðhalds kraft ;
því rauín er stór í ríkd nát'túrunnar, —
trieð riinum veröa’ ei tæmdir lífsins brunnar.
Eg kvteð þig aftur, grundin feöra góða,
en geyrni þina hjaritakæ'ru mynd.
Eg bið þí-n frattitíð færi líf og gróöa,
og fiiðarsólin gylli hvern þinn 'tind.
1 döluni þínum djúj>an jarðveg ’finni
hver dáð sem hæfir tignar-feguxð þinni. ■
‘ ' i
Vorkvökl.
—
Af lotning og tintin mín lund verður gljúp,
á ljómand: heiðskíru kvieldi,
þá fallasc í itmileg faömlög djúp
í friðarins hát'ignar-veldi,
þau. vornætur dísin, í ditnmbláum hjúp,
og dagur, í gullroðnum feldi.
Brot úr sýnino; náttúrunnar.
.... Dvínar nætur dýrðin fríða,
(lagutinn þá af austur hæðum
inn á sjónarsviðiö víöa
svífur t björtum tignarklæðum.
Hatis c: dvelur dísin hlýja, ,
clýrðleg teudra Ijósafœrin,
géisla-flétitur gyltra skýja
grt'ið'ir mild'iir sunnan blærinn.
Tfir breiðist árdags móða,
t.ns o<- rósaiblæjur þunnar. , . i
Máliið eru grænum gróða * i
gólf í sölum náttúrunnar. j !
, . '1
Nu má fagra hringing beyra,
húit ir vörsinis gleði-kliður. j
satttan blandast blítt í eyra
bjarkc. þytur — vaitna niður. , j
Sutttars fegniir frelsis gjöldum
íugjar sér í hópa raða ;
líðu hátt á lofitsins öldum,
l'étta. vængi í gedslum haða. '
Ilefja scngva hjarta gladdir,
hevrust — satt frá eittum munni,
ttn aðsblíðar englaraddiir
ofat: ur 'bláu hvteJfiingunni.
I ! 1
Lýö'ir næsta lítit sér hasta
ltggja hlust aö fegurð þinni, —
c. þú glæsta’ og göfugasta ' ; ,
þuösþjoi'ustia í veröldinni.