Heimskringla - 06.06.1907, Blaðsíða 6

Winnipeg, 6. júní 1907
íllONI HHSHiaH QTIHVI VMXVI'IOS
Staddur í Los Angeles,
1. maí 1907.
Ritstjóri Hieimskriniglu! i
Kæri vinur. — J)ú óskar eftir
Iréttum héðan úr Sólhieimalandinu,
Caiiforniu. Já, sannarlegt Sól-
heimaland fmst mér þaS, einkum
þegar hitinn stígur frá 125 —210
stig í skuigga. En þaS er nú samt
mjög sjaldan í héruöum, en altítt
úti á eiyöimörkinni, sem er suö-
austur l.ornið á California.
l'il þess, að geta gefið þér ná-
kvæma hugmynd um kost og löst
á landi og þjóð, eínahaig og yfir
höfuð ástandi þessa ríkis, þyríti
ég að haia við bendina ýmsar
skýrslur og lýsingar, sem þar til
heyra. En því miður hefi ég ekki
tíma til, að fá þau skilríki, sem til
þess úithieimtast. En tiil þess að
sýna góða viðkitm, að gera það
bezta, sem í mínu valdi stendur,
verð ég að koma til dyranna eins
og ég er klæddur — náttúrkga fá-
klæddur — fáifróður. Ég get því
eingöngu þess bér, sem mér virð-
ist helzt e'fitirteik'tavert, en vierð þó
jaínframt að sleppa mörgu, sem
vel væri í frásögur færandi. En sú
er bót í máli, að þú verður þess
fegnari, að komast hjá að lesa
stei nda uðar fréttaþulur.
Eg má til að segja þér um stærð
Cali'fornia ríkis, þú máske vor-
kennir mér þá beldur, þó ég verði
fáorður um sumt, sem annars
mætitii rita langt mál um.
Stærð ríkisins er talin að vera
156,203 ferh. míltir, rúmar 900 míl-
ur á lengd (strandlengis). Iibúatal-
an er nú 1,620,883, en þar með er
ekki talið ferðafólk eða farand-
vierkamenn, setn skifta tugtnn þús-
ttnda, einkum á þesstt ári ; bæði
viegna endurretsnar San Franeisco
borgar, efitir hið óttalegia stórtjón,
sem þar varð þ. 18. apríl 1906 af
eimitn þaim voðalegasta jarð-
skjádíita, sem sögur fara af, og sem
nú er svo þjóðkunniigt, að enigin
þörf ter að lýsa því hér, — þó að
margt mætti seg.ja um þær hörm-
ungar, sem fólk tná ennþá líða þar
í borgiiuni, að sögn kunnugra
manna, setn þaðan koma daglega
stð he'iita má, hingað til Los Ange-
les (urn það neyðarlíf haía menn
út í frá tnjög óljósa hugmynd), —
og svo hitt : þetta ágæta loftslag,
sem Sitður-Calif'ornia er fyrir
löngtt orðin víðfræg fyrir, dregnr
árlega til sín þiisundir manna og
kvientiiti hvaðanæfia.
Svo má óhætt telja citc, sem
styður að því, að fólk streymir
hingað, ett það ieru þessir miklu
iiámafundir, bæði í Californi i cg í
Nevada ríkitm, sem er svo uálægt,
að aðalvetzlun þaðan, hvað nátna
snertir, að mitista kosti, er mest
rekitt í Los Angeles, sem er stærsta
borgán í sU'ðurhltttá ríkisins, talin
nú að liaifa hátt á þriðja hutidrað
þúsundir íbúa, hefir á þessu ári
fjölgað um 37 þúsiindÍT íbúa.
Um land-ila^ osHeira
þegar maðttr kemur að norðan,
frá Oregon, með járnbrautarliest-
inni inn á latidamæri Nyrðri-Cali-
forniu, þá er eins og maður komi
í nýjan heitn, á hverjum tima árs,
sem íerðia'maðurtnn kemur þar. En
sé það ísfenitðngur, sem horfir út
nm glug'ganit í vagninum, þagar
lest'in lötrar svo hægit og gætilega
eiins og hún vilji læðast fram hjá
fjallakonungi öhasta fjallanna, Mt.
Shasta, án þess að gera vart við
sig, þá verðtir landanum ósjálfrátt
að segja :
J>ar kinkar jökull kolli gljátn
kaldur móti sól
íjórtán þúsuit'd feta ltám,
— forn á veldisstól.
En þeir, sem nákvæmir eru í töl-
vísi, segja hann vera fullum 444
íetutn hærri. — þeir um það.
Vianafega slepþa menn slysalaust
fram Ljá karli, og íer þá sá brúni
aö viekra sporið eftir Shasta 'daln-
um, þar til komið ier til Sisson.
það er smábær í dalsmynnmu,
3i555 fat yfir sjávarmál. þar er
fiskiklak tnikið, sem stjórnin kost-
ar til almennings beilla. Blasa þá
við manni skrúðgrænar sláttur,
svo langt sem augað eýgir.
þar byrjar Sacramento dalurinn
alkunni, og svo þar austur af er
Yosomite dalurinn, sem allir kann-
ast við, bæði fyrir náttúrufegurð
og svo líka fyrir það, að hann er
friðhelgur griðastaður þjóðarinnar.
En ég leiiði hjá mér að lýsa hon-
um, 'þv'í ég veit, að þú gatur feng-
ið beitri lýsing af honum annar-
staðar.
Frá' Sisson feggur maðttr af stað
eins og mieð nýju fjöri, og kippii
þá klárinn þéttan í taumana, svo
það er eins og hófaskiellirnir kveði
við tón :
Tiaigist brúnn um teina-band,
itraustur vel og alinn,
svi’íur inn á suðurland
um Sacramiento dalinn.
það er engtt likara, en að maður
sé kominn til Manitoba, að sjá yf-
ir þessa fögru velli, sem manns-
höndin ier búin að breyta í frjó-
sömustu akurl'endi. Hvar sem aug-
að eygir, er að líta stórtændabrag
á öllu. Hér gera þeir sig ekki á-
nægða með einn fjórðung seetiónar
— þeitn næ.gir ekkert minna en
nokkur þúsund tugir ekra. Jónat-
an er gráðugur í landið, — vesal-
ings karlinn.
Hátt í austur sér maður til Si-
erra Nevada fjallanna, op bætir
það mikið útsýnið fyrir íslenzka
augað. Má þar sjá í hillingum
hvíta falda gnæfa ofar grómim
grundum og grænum hlíðum.
þessum spretti heldur gamli
Brúnn næstum heilan dag, þar til
tnaður kemur inn í höfuðborg rík-
isins, sem kallast Sacramento.
Sú borg stendur á sláttum völl-
ttm meðfram Sacramento ánni. Er
þ'að mjög snotiir horg, en lægst í
tölu að íbúa íjölda af hinunt
stærstu borgum ríkisins.
Hér skiftast leiðir : Önnur ligg-
ur til San Francisco, en hin suður,
sem fciðir liggja um elri bygðir
héraðsina, suðtir til Los Angeles
og svo þaðan austur um ríkin.
Frá San Francisco liggur önnur
járnbraut fram með ströndinni til
Los Angeks, og svo eru stöðugar
skipaferðir >til San Pedro, sem er
aðalhafnstöðin fyrir I.os Angeles
og kringtim lfggjandi héruð.
Nokkru sttnnar, um 150 milur
með ströndinni, á suðvesturhorni
ríkisins, er borgin San Diego. þar
telja sumir vera bezta loftslag
allra staða í Cali'forníu. Sú iborg er
nú í tniklum uppgangi, sem stafar
aif því, að ýmsir auðmenn hafa tek
ið sér þar bólfestu — um tíma.
þatig’að eiga snauðir smá erindi,
B/ema tíl að þjóna herrum sínttm i
auðmýkt og, smjaðrandi þakklæti
fyrir að fá að tína ttpp molana, er
falla af borðum drottna þeirra. Og
sama má segja um þenna bæ eða
borg og aðra st-aði í Californíu,
sem ég skal ininnast á síðar.
Um Noiðnr-Ct liforníu.
l’ig tók mér dálítinn útúrdúr
sttður tneð ströndinni til aö minn- I
ast á stærstu hafnstaðina. Verð
því að snúa til baka og drepa litið
eit't á iiorðurpartinn, svona til
málamyndar, áður en ég ramb 1
suður til Los Angeles.
Ég var rétt áðan að lofa og
prísa útsýnið í Sacramento daln-
um, ©ins og líka má, og frjósamur
er liann talinn í bezta lagi. En stór
galli er þar á gjöf Njarðar, því
tnjög er þar sagt kvillasamt, eink-
titn af itínni þar alþektu malaria-
sýki ; keinna tnenn um siæmvi vatni
bæði tindir jörðu og á, sem stafi
af því, að dalurinn er lágt ílat-
fcndi. |
Til norðurhliita ríkisins má og
teija hina nafnfrægu rauðaviðar-
j skóga, en mjög eru þ;ir saigðir í
; afiturför. En tnest alt íuru timbur
kaupir California frá Washington
og Oregon irikjunum, og er það lík-
i lega það eina, syo teljandi sé, sem
; ríkið þarf' að sækja til nágranna
simna. ó’teljandr, ómælandi auð-
legð af öllum mögulegum tegund-
utn er hér að linna, svo sem alls-
konar jarðargróða og aldinia á-
vaixta, og þá ekki síst alls konar
tnálma, kol, olíu og kopar.
YTeðrátta á vetrum segja mér
kunnu'gir menn, að sé mjög ónota-
le:g í Norður-Californíu, sem stafar
af hráslaga regnfalli og sífeldum
stormum. Mest ber á því niður
við ströndiua og í San Francisco
og þar um liggjandi béruðum. Aft-
ur, þegar til fjallanna dregur, er
veður stiltara og víða mjög heil-
næmt, og það er almenn skoðun
manna, að þar megi fiinna hvert
það belzt loftslag, sem menn viija
á kjósa. Og svo eru þar víða enn-
þá óseld lönd, sem auðmienn hafa
j haldið frá markaði, en eru,nú að
! hjóða til sölu í smáskömtum, oft
með þolaniegum kjörum, ef alt
! gengttr vel. Ef ekki, þá kannast
•þú við aflei'ðingarnar, alt fer á
hausitin, eða hinn endann.
þetta, sem ég nú hefi sagt um
j uorðurhluta ríkisins, verð ég að
láta nægja að sinni, en þó verð ég
tneð fám orðum að minnat á San
, Francisco.
San Francisco.
—
j þar er eins og áður er sagt
nieyðarástand tneðal þeirra, sem
; urðu íyrir tjóni af jarðskjálftan-
! um. því að þar við beettdst það,
að bæjarstjórnin, sem umsjón hafði
tneð hjálparnefndinni, er orðin upp-
j vís að stórfeld'um þjófnaðd á gjaifa-
! fé því, sem sent var þangað í
! fvrra til að bæta úr böli þairra, er
þá stóðti allslausir uppi og ráð-
þrota. Lögmaður bæijarins, Ruef
að nafni, er aðalkiðtogi þjófa-
kl'ikkunnar, og alt virðist benda tii
j þess, að sjálfttr bæjarstjórinn muni
verða sannur að sökum. þjófnaður
þessi var opinberaður íyrir fáum
dögtttn í 65 sakargiftum á þá Ruef
j og félaga hans, og alt voru það
! stórsakir, sem þair voru kærðir
j um. En þrátt fyrir alt þetta ham-
í as't borgarbúar við, að byggja
j borgina upp að tiýju, og öll stór-
ltýsi eru nú þar svo vöndttð, að
talið er víst, að jarðskjálítar fái
j tni ekki grandað borginni, nema
| tneð því, að sökkva henni með öllu
Allar stórbyggingar erti gerðar
! af sandsteypu og galvaniseruðu
járni, 'bæði með teintim og net-
verki. þökin ertt úr sama efni. Að
eitis er sumstaðar timbur umbún-
aðttr utn glugga. Mælt er, að milli
50 og 60 þústtndir manna vinni
þar nú að húsasmíði. Kaupgjaid j
er hátit og líklegt til að haldist j
svo fyrst ttm sinn, því verkamanna
íé'lögeru þar vel samtaka, og það ;
svo, að þatt kúgttiðu þingið til að
löggilda nokktir lagafrttmvörp hér |
um daginn, sjálfum sér til verttdar
°íí hagsbóta. það helzta var um
lagatega vernduti verkamanna og
ábyrgð veirkstjóranna jafnt og þó
þeir værtt “contractors” ' svo nú
hala þoir ekki lengttr þá refshoht
að smjúga út um, þessir hágöfugu
by.ggiitgameistarar. það sannast
hér setn oftar, að “neyðin kennir
naktri kontt að spinna og lötum
þræl að vinna”.
Búist er við, aö það taki yfir 20
ára timabil, að byggja San Fran-
eisco borg ttpp að nýjtt. En svo er
til ætlast, að hún verði þáfegurst
allra borga i heimi. — Ekki er lágt
miðað! það sýnir manni þrek og
attðmagn Ameríkumanna, þegar
ketnur í hann krappann, eins og
sjómenn haía stundum að orðtaki.
Ómeitanlegan hnekki liefir verzl-
unarstéttin beðið við brtina þenna

4c
4
4
4t
4-
4:
4
4:
4
4
4
4
4
4
4■
4-
4:
4
«
4n
4
4
4o
4t
4v
4>
4o
4í>
4c
4
4
♦
4c
4
4
4
40
41
4
4
4o
4
4t
4>
4
4
4
4t
4f
4
4
4c
♦
♦
GUNNAR J. GOODMUNDSON
702 Simcoe Street Winnipeg, Han.
— Hefir það sem er alveg nýtt á boðstólum. Hann selur lönd og
bæjar fastefgnir, — og það er nú ekki nýtt.
Svo seiur haan góð hús í YVinnipeg-borg gegn gripurn (naut-
gripum). Svona viðskifti geta oft komið sér mjög þægilega fyrir
seljanda, — og eins fyrir kaupanda. Þetta er ekki algengt; samt
hefir það átt sér stað fyr.
En þá kemur það sem er alveg nýtt í sögunni, sem er það, að
hann tekur góðar bæjarlóðir vestur við haf, — f Vaucouver, Victoria,
Blaine og Ballard, og víðar. — f skiftum fyrir fasteignir í Winnipeg-
borg. Festið þetta á minnið.
Þetta er athug-
andi fyrir alla, þó
einkanlega fyrir þá
sem kynnu að vilja
selja eignir sfnar
þar vestra. Og
þurfa þeir ekki
annað en að taka
pennann f hönd sér
og skrifa Grunnari
J. Goodmundson,
og mun hann fljót-
lega gefa yður all-
ar þær upplýsingar
sem þ é r óskið
eftir, fasteigna-
sölu viðvíkjandi.
Svo e r annað
atriði enn, sem er
algerlega nýtt, og
sem ekki hefiráður þekkst f sögu Winnipeg-borgar. Það, að 8—10
herbergja hús á góðum stöðum, tvfloftuð og með rafmagnsljósum,
ásamt öðrum ánægjulegustu þægindum, — eru nú boðin á aðeins
82,400; $100 niðurborgun; en afgangurinnn — $2,300 — borgast
sem væg renta- Kaupið yður hús nú þegar þér hafið svona gott
tœkifæri, en borgið ekki öðrum altaf rentu — borgið sjálfum yður
rentu með því að kaupa hús. Skrifið eða finnið uudirritaðann strax-
G. J. Goodmund$on,
702 SIMCOE STREET,
MTNNIPEG, - MAN.

og húsahrun. En það verður ekki
j len-i, því margar eru nauðsynjar
j og þarfir, og peningiar nógir fyrir
alla, ef' réttilega væru notaðir. En
þar er verkttrinn. Gjafirnar hafa að
sögn komið í millíóniaitali, og sam-
hliða þeim kom fDeistingin fyrir
bæ'jarráðsmenndna. Og hvað ráðs-
menskti þedrra viðvíkur, þá má
geita þess hér, sem forstöðtimaður
Stanford háskólans (það er nafn-
frægur skóli skamt frá San Fran-
cisco), D. F. Jordan, sagði umþað
ástand nú nýlega. Honum fórust
þannig orð : “San Francisco er í
raun réttri engu ver stödd en aðr-
ar borgir og bæir í Bandaríkjun-
um. Mismunurinn er að eins þessi:
San Francisco h.efir opinberlega
handsamað ræningjana, þjófana og
svikarana, en Linir eiga það leStir”.
Og þegar litið er á mannfélags-
sktpulagið eins og það er nú, þá
efa ég ekki, að Prof. Jordan hafi
rétt fyrir sér. Eftir útsæðinu £er
uppskeran.
Um Snður-Californín.
Eins og áður er getið, skilja leið
ir tii Suður-Californíu í Sacra-
mento. Ég íór þá leiðina beint, er
liggur til Los Angeles. Liggur sú
braut víða um 'blómríkustu héruð,
og allstaðar máttii heita, að bú-
garðar þeir, er sjást frá fcst.nni,
væru í höndtim auðmanna og £é-
laga.
LTm miðbik ríkisins virðist, þar
sem brautin liggur, vera ófrjótt
land, smáfjöll og sandhæðir, þar
til kemur siiður í San Fiernado
dalinn. það er stór og fögur sveit,
'þéttbygð, tn.e S aldingörgðum hver-
vetna. þar liífir landið verið selt í
smástykkjum. Ekki samt að öllu
leytd, því þ.'tr eru tvieiir hvéitirækt-
arbændur, og lteíir annar þeirra 60
þiisund ektur tvndir hvieitá, en hinn
70 ’þúsnnd ekrur.
Dalurirn lirgur frá norðri til
suðvestu.'s til sjávar. 1 suðvestur-
hluta dalsins stendur borgin Los
Augeles, og má raunar heita að
vera í •vjálfu dalmynninu, því vest-
urhliðii endar að heita má í miðj-
um bienttm, og taka þá við fagrir
vellir til hafis, sem er um 20 mílur
vegar, til ha'ftti'ar, edns og áður er
getið. Lögigiit borgarstæði er talið
ntt að. vera nær 30 mílur á lengd,
en 7J2 mila þar siem brieiðast cr.
Annars var borgarstæðdð talið /'ý
m'la á h'vern veig þar til síðastlið-
ið sumar, að tekin var 3. miltni
hredð spilda alla leiið til Sail Pedro
*il viðbótar, í þeiim tilgaitg’, að
iameina bæina, sem nú er útltt fyr
ir að verði. Hæð bæjarins víir
sjáviarmál er 270 íeit. Næstliöið ár
■/ar talið, að eignir bæjartnanna
væru 300 miilíón dollara virði. Op-
ínberir skólar ertt í borginni 63
talsins. Tala verkamanna er 14
þúsundir. Opinberir lystigarðar 19,
og lertt sttmir þeirra yfir 100 ekrttr
•unmáis ; annars er stærð þoirra
alla fcið firá 1—600 ekrtir, en til
samans erii þeir 3,750 ekrur að
stærð. Borgin er nú að láta byggja
vaitnsfeiðslu rennttr yfir 200 mílur
'jfian úr fjöilum. Fyrsta “contract”
áljóðar ttpp á 23 millíónir dollara,
og búist við, að öðrtt eins, ef ekki
mieiiru, verði að b'æta við. Vatnið
á að Iwðast alla leið í luktum,
steinmúruðum skurði (Conduit).
Taiið er, að að jafnaði komi og
fari 110 farþegjalestir á dag. Svo
ertt kiirkjttr og drykkjukrár þétt
um allan bæinn, mentastofnaniir og
leikhús, hvað innan um annað, og
sp'ilahús'in — tneð öilu þar tiliheyr-
ítndi “inventarinm’ ’.
Skraii'thýsi og nýmóðins stór-
byggingar þjóta upp um miðbik
borgarinnar svo íljótt, að undrttm
sætdr, fyrir menn, sem óvanir eru
að sjá slíkar fratnfarir. Og það er
ltaft fiyrir satt, að engar (tv*r borg
ir séti nú til í beiminttm, sem hafi
jafin Tnikla framsókn eins og Los
Angefcs og San Francisco.
Hér skal tilgreind 'að eins ein
byggjng, sem reist var hér síðast-
liðið'ár, í “Passadena” bæ. það er
lió'tel og kostaði 1J2 millíón doll.
Aðalbiyggingin tekur yfir 1J4 ekru,
en mieð öllum lystígörðum og öðru
þar 'til hieyrandi, tekur það upp 10
ekrur, sem talið er nauðsynlegt til
að fullnægja kröfum gestanna. Sex
hundruð gestaherbergi ertt þar upp
búin, að taka á móti þeim, sem
borga vdlja $20 minst fyrir sólar-
hringinn, til þess að fá að njóta
þar hvíldar og lífsins gæða. Mað-
tirinn, sem stóð fyrir byggingu
þessar, er nefndur General Went-
vvorth, og hótelið er neifnt eftir
honttm. Maðttr þessi hefir aldrei
ttnná'ð handtak á ævi sinni til þess
að íramleiða nokkurn skapaðan
liíut iti'l hjálpar meðbræðrum sín-
um, o.g því sist nú á gamalsaldri,
að hann legði hönd á plóginn. En
sarnt segja verkamenn, að General
Wenthvvorth hafi bygt húsið, eftir
ttð þeir sjáifif hafa lokið við þetta
tröllasmíð'i 20. aldarinnar. Eg
kalla þaö svo vegna þess, að bygg-
ingin er svo ramger (úr sandmal-
arstayipu og járni), að álitið er,
að hún muni standa svo lengi sem
Californía er við líði.
Gietitrðu fyrirgefið mér þó ég
segi: “Sjáandi sjá þeir ekki, cg
heyrandi heyra þeir ekki”. — Mik-
ið er almætti heimskttnnar! .
þessi fagra borg, sem stendur á
þeim ákjósanlegastci stað, er menn
geta hugsað sér, ttmkringd af oll-
ttm gæðutn, sem náttúran ítlitr í
skanti sínti — bæði loft, setn l.tiiii
og lögur styðja að þv-í í samem-
'inigu — er nú enn í greipum litt
sigrandi óvætta, nfl., óstjórnar, á-
girndar og æðislegra fýsna, í sam-
eining við dáleiðndi steindauðar
kreddur liðinna alda. En samt er
það gleðiefni, að geta sagt með
sanni og í orðsins fylsttt m/erkingu
“Hér á margan guð sér góðan”.
Hámientaðar persónur, konur sem
menn, vinna hér af öllum lífs og
sálar kröftum, að því, að greiða
veg sannlaikans og ré.ttvísinnar og
mannúðarinnar, án tnanngreinar-
álits. þegar sá títni kemur, að
þeir ráða landi og lögum, geta
miemn fyrst sagt : “H,ér er oss
go'tt að vera. Hér er paradís”.