Heimskringla - 18.11.1909, Qupperneq 3

H E 1 M S K H. I N G L A
WINNIPRC, 18, NÓV. 1909. Bls. »
2 Bækur
Gefins
FA NÝ.TIR KAUP-
ENDUR AÐ HEIMS-
KRINGLU SEM
BORGA $2.00 FYRIR-
FRAM, OG ÞESSUM
BÓKUM ÚR A Ð
VELJA : —
Mr. Potter frá Texas
A?alheiður
Svipurinn Hennar
Hvammverjarnir
Konuhefnd
Robert Mantor#
og Leyndarmál Cor
dulu frænku. —
Alt góðar sógur og sum-
ar ágætar, efnismiklar,
fróðlegar og spennandi.
Nú er tfminn að gerast
kaupendur Hkr. Það
eru aðeins f>* eint 'k eft-
ir af sumum bókunum.
Heimskrinpla
P.O. Box 3083, Winuipegr
Cor. Portage Ave ancl Fort St.
28- AR.
FÉKK FYRSTD VERÐLAUN Á. SAINT
LODIS SÝNINQUNNI.
Dag og kveldkensla. . Teleíón 45.
Haustkensla byrjar 1 Sept.
Bœkliogur meS myndum ókeypis.
Skrifið til: The Secretary, Winnipeg
Business College, IVinriipeg, Man.
A. S. KAKBAIi
Selur líkkistur og anuast um útf«rir.
Allur útbúuaóur sA bezti. Enfreraur
selur hann aLskouar minnisvaróa og
legstaina.
12lNenaSt. Phone 30S
Sendið Heimskringlu til
vina yðar á Islat di
Miss KESBITT
KVENHATTA SALI
112 ISABEL ST.
Býr til alskonar kvenh tta
í n/justu gerð. Skreytir með
fjöðrutn, blómum og böndum
og öðru nýtfzku stássi. Eud-
urnýjar og skreytir brðkaða
hatta. Alt verk VHtidað og
verð sanngjarnt. Isl. konnm
boðið að skoða búðina. —
MISS NESBITT,
112 Isabel Street
l*-ll-9
Prestarnir
og játningarrritin.
Að stofninum til inngangsorð til
umraðu, flutt á presta-
stefnunni á t>ing-
vellli 1909.
Eftir JÓN HELGASON lektor.
Spurningin um aistööu prest-
anrta til játningarrita kirkjannar,
eöa spurninjrin um kenningarfrelsi
presta, er vafalaust ein af þeim
spurningum, sem oftast hafa á
góma borið og ekki hnfa minstum
ágreiningi valdiö innan véhanda
evangelisku kirkjunnar á síöari
tímum.
þetta stendur upphaflega í mjög
eðliLegu sambandi við sívaxandi
kröfur manna um frelsi einstakl-
ingsins á öllum sv'æötim mannlifs-
ins, kröfur, sem yfir höftið að tala
einlenna 19. öldina alla og 20. öld-
in ltefir tekiö í arf frá henni. þess-
ar frelsiskröfur eru aftur mjög svo
eðl'ilegttr ávöxtur vaxandi skiln-
imrs manna á persónttlegu mæti
einstaklin'gsins. Aö sama skapi,
sem mönnum hefi.r aitkist skjlning-
ttr á mæti mannlegs persónuleika
svo sem frjálsrar vent meö fullri
ibyrgö á öllttm s:num gjörðttm,
tefir mönnum einndg vaxið ldfandi
óveit á öllttm böndum, er virzt
^aetu hefta þrótin persónuleikans
og gjöra honum erfitt fyrir að ná
ákvörðttn sinni sem frjáls maöur.
Itldri tímum var alls ekki ljóst
i.iidi hins tnannlega persónuleika
sem frjálsrar vertt ; fvrir því gátu
meitn bá horft með jaf'n.aöargeöi á
vmisleTt það, sem vorum timum
rys htigttr við sem beinlínis glæp-
samlegti, og ekki að eins sætt sig
við þoð, helditr og varið það. Og
svo íhaldssamtir er mannsandinn
enn í dag, að fjölda annjars góðra
otr göfuglvnclra manna veit.ir afar-
erfitt að áttfi sig á þesstim frelsig-
kröfttm einstaklinjrnum til hatida,
sem uppi erti á vorttm tímum, eða
að skilja það, að einstakliii'guninn
pieti þróast andlega nema í fulltt
frelsi.
En að bakj kröfunttm ttm kenu-
ingarfrelsi presta stendur líka önn-
ur mikilsverð staðrevnd, er gjörir
þessar kröfur afareðlilegar og því
sem næst sjálfsagöar. það er vax-
andi þekking matina á upprttna,
eðli og markmiöi játn.ingarrita
kirkjunnar, sem prestarnár eru
heit' uitdnir við í kenningu sin.ni,
og tlfinn'.ngin fyrir því tilfinnan-
!e; a mikla djúpd, sem staðfest er
milli þess sk.iln'iiigs á guðsorðd í
ritningunni, sem þar er haldið
'rara, eða ligvtir til grundvaifc.tr
'tlistunum þeirra og skiln.ings
kirtjunnar marna á nálægum
tfma. Játningarritin eru arfur,
sem kristrj vorra tíma hefir fcng-
ið írá lömrti liðnum tímum, þatt
ertt til orðdn itndir krinrumstæð-
um, sem sérstaklega einkendu þá
tíma, með hliðsjón á hrevfingum,
sem þá voru ttppi, og umfram alt
mó'tuð af hugsuniarhættd þeirra
tíma og þeim skilningii á kristin-
dóminum, s-em þá var álitinn rétt-
ttr. Rn tímarnir bafa breyzt og
með beim ei-nr.itr hu^sunnrháttur-
inn. IMannsandiun hefir aldrei stað-
ið í stað, heldttr sífelt haldið á-
fram rannsóknarstarfi sínu og sí-
felt verið að vaxa að vdzku og
’ roska og sk,í1nin'Ti á bessu ljtif-
asta viðíangsefni httgsandi matins-
andans. Margt af því, sem já/tning-
arritin innihalda og var álitið rétt
og sannledkanttm samkvæmt á
þeim tímum, er nú álitið sumpart
vafasamt og sumpart rangt, og
sknlnin.gur manna á kristdndómin-
um er í ýmsum greinum orðinn
allur annar en þá var. Gu&firæðd
síðari tima hefir í ljós ieitt ýmsar
staðhafnir, sem eldri tíma ekki ór-
aði fyrir og þeir ekki heldur gátu
þekt, svo skamt sem þeir voru á
veg komnir í þekkingu sinnd, og
brugðið nýjtt Ijósi upp yfir fjölda
gamalla sanninda, sem nú horfa
alt öðruvísi við oss en áður
gjörðu. En þrátt fyrir þetta hafa
menn til skamms tíma átt afar-
örðugt með að átta sig á því, að
nokkra nauðsvn bæri til að losa
um játningarhaftið á kenmmönn-
um kirkjunnar, og álitið kröfurnar
um kenndngarfrelsi presta, ef ekki
beinlínis sprotnar af ókirkjulegri
sundrungaviðleitni, þá að minsta
kosti alt of ótímabœrar tdl þess
að þeim væri að nokkru sinnandi.
Sannleikurinn er sá, að hvergi
hefir íhaldssemi mannsandans lát-
ið fremnr til sin taka en einmdtt
inn.a.n véhanda kirkjnn.nar og trú-
arbragðanna, og skilningurinn á
öllum írelsiskröfum einstaklingn-
ttm til handa átt jafnerfitt upp-
dráttar og þar. Svo hefir þetta
verið á öllum tímum og er enn í
dag í tnörgu tilLiti — einnág intian
hintiar' evangelisku kirk ju, sem eft-
ir allri hugsjón sinni hefði einmitt
át.t að verða heimkynni andlegs
frelsis í öllum grejnum og þá ekki
sízt í þeim efnum, scm hér ræðir
ttm.
því v.crður ekki neitað, að með
sdðbót Lúters ljómar nýr dagur
yfir kirkjunni, dagur, sem boðar
frelsi frá margra alda ánauð, sann-
færingar- og samvizkufrelsi innan
kirkjunnrar. Rn það er ekki kirkj-
unni að .þakka, að sú hin kirkju-
lega frelsishreyfing, sem I.úter
hratt af stað, kaínaði ekki í fæð-
ingunni. því að það fær ekki dul-
ist theinum, sem þekkir sögu vorr-
ar evangelisku .kirkju, að mjög
mikdð af starfi hennar eftir daga
Lúters miðar að því að r.eisa
skorður við því frelsi kirkjunni til
hamda, sem Lúter barðist fyrir, og
fer í ýrnsu tilliti i öfuga átt við
það, sem hann ætlaðist til í fyrstu
Rg segd í f y r s t u , þvi að það
fær ekki dulist, aö sjálfur Lúter
tekur í ýmsu tilliti að gerast “ó-
lúterskur” með aldrinum og lendir
j:4 jafnvel í mó'tsögn við sínar eig-
in siðbótarfrumreglur. þessi stað-
reynd, svo skiljanleg sem hún er
og afsakanleg, liefði þó ekki þurft
að verða framþróttn kirkjunnar til
ineins, ef lærisvednum Lúters og
sporgöngumöiinum hefði verið það
ljóst frá byrjun, að siðbótin er
verk hins u n g a Lúters, sem í
mörgu tilliti er nokkuð annar
maður en hinn gamli Lúter. En
letta var eftirkomendum Lúters
ekki ljóst, og fyrir því gat lútersk-
an orðið að “lútersku”, það er :
kirkjulegri stefmu, sem fremttr auð-
kenddst af attda ófrelsis og þröng-
sýni, eti söntmm frelsis- og fram-
sóknaranda, og hin evangeliska
kirkja um langan aldur fjarlægst
svo hugsjón sína, að ekkert átti
bar síður viðurkent heimilisfang
cn samvizku og sannfæringarfrelsi
einstaklin’rsins í þeim málttm, sem
snerta kristindóm og kirkju.
Á þesstt hefir orðið mikil breyt-
ing á síðustu öld og umfram alt á
síðttstu mannsöldrttntim tveimur,
enda frelsiskröfttrnar orðið sífelt
háværari og erfiðari að leiða hjá
sér. En kenndngarfrelsd presta er
krafa, sem menn hafa enn ekki
fiengist til að sinna, það hugtak er
enn í dag fremur illa séð ai öllum
þorra þeirra lima kirkfunnar, sem
eru sinnaadi andlegum málum. En
þetta orsakast meðfram af því, að
almenningi er ekki fyllil&ga ljóst,
hvað átt er vtö, þegar talað er
um k.enmingarfrelsi presta. Eina
fiina fáránlegustu skýringu þessa
hugtaks rak ég mig nýlega á í
einu kristindómsmálgagninti ís-
Lenzka (Bjarma), en tilefnið til
þess, að blaðdð fer að athuga það
mál, er, að ritstjórninnd hefir bor-
ist til eyrna, að kenni.ngarfrelsi
presta sé eitt þeirra mála, sem
koma eigi til umræðu á þessari
prestastefnu. Sem geta má nærri,
fræðir blaðið lesendur sína á, að
hér sé um sannarlega “tvíræða
nýung” að ræða. það nedtar því
ekki, að til sé samnarlogt og
kristilegt kenningarfrelsi, — en
það sé fólgið i því, að kenna eins
og guðsotð kenni. En um það
k.enningarfrelsi, sem hér eigi að
koma til umræðu, farast blaðdnu
orð á þessa leið : “Hitt kenning-
arfrelsið' cr fólgið í því, að smá-
hopa á hæl undan spiltum ald.uajl
anda og kenna e k k i eins og
guðsorð kennir, alveg afdráttor-
laust, heldur auka það ýmist eða
skerða eftir því sem hver vill
heyra(! )”. Og svo bætir blaðið
við þessari dýrlegu klausu : “En
með því gera menn sig seka í því
óráði að breyta á móti sannfær-
ingtt sinni(! )”. Eg bendi hér á
þetta eingöngu sem dæmi þess,
hve langt þekkingarleysis-'belging-
urinn getur leitt annars — að lík-
fndum — góðvdljaða menn. En í
sjálfu sér er ekki mikil ástœða til
að furða sig á slíku hjá blaði
þessu eða þeim sem að því stancla,
er jafnvel annar eins maður og rit-
stjóri Sameiningarinnar er ekki
kominn. lengra í skilningi sínum á
kenningítrfrelsishugtakdnu, en rattn
gefur vitni hinn f.nrðulegd fyrirlest-
ur hans nm gildi trúarjáitning-
anna”, er út kom í fyrra ; þar gef-
nr hann í skyn, að kenningarfrels-
iskröfurnar séu allar medra og
minna sprotnar af óvild og hatri
til kristindóms og kirkju, séu
“heiðindómttr í kirkjulegum dttlar-
klæðum”(! ).
það, sem ölltt fremttr ríður á í
þessu máli, er, að menn geri sér
fulla greiit fyrir því, hvað hér er
um að ræða, — hvað átt er við
með “ktnningarfrelsi presta”.
Spurningin er i sjálfu sér afar-
einföld. Hún er engdn önnur en
þessi : Ertt kennimenn kirkjunnar
t öllum atriðum kristdlegrar trúar
bundnir við þann skilning á þess-
um atriðum trúarinnar, setn hald-
ið er fram í játningarritum þeim,
sem kirkjan lögum samkvæmt við-
urkennir ?
Um þetta er spurt — og ekkert
annað.
Kenii/ingarfrelsismálið er engin
nýung eins og sumir halda. þaö
hefir t.a.m. verið á dagskrá í
Danmörku síðan í byrjttn 19. ald-
ar og er það enn. Meðal Dana
hefir þessi “heiðindóinur í kirkju-
legum dularklæðum” — sem séra
J.B. kallar svo — ekki átt sér ó-
merkilegri talsmenn eða ókdrkju-
legri en rnenn eins og II. N. Clau-
sen, N. Fr. S. Grundtvig, N. I,dnd-
berg, Visby, Vilh. Birkcdal, M.
Melby, L. Heiveg, A. Leth, Otto
Möller, Jlorten Pontoppidan, Skat
Rördam, J. H. Monrad o. fl., o. fl.
Öllum þessum mönnttm kemur
sama.ii um, að kenningarírelsi
presta sé eitt af frumskilyrðunum
fyrir sönnum þrifum ktrkju og
kristindóms. Árið 1881 samþykti
fjolmeruaur prestafundur í Askov
áskorun til stjórnarinnar um kenn-
ingarfrelsi og fullkomið afnám
allra játningaskuldbindinga. A
grundtvígskum “vinafundi” í öð-
insvé 1890 er því haldið fram, að
meðan prestarnir sétt bund.nir af
prestaheitinu, kcmi barátta þedrra
gegn vantrúnni að engu haldd, því
að vitnisburður þeirra sé ekki
frjáls — engin trygging fyrir, að
hann byggist á persónulegri sann-
færdngu. Og ári seinna heldur V.
Birkedal því fram, að prestaheitið
verði með hverju ári mein-hættu-
legra fyrir þrif þjóðkirkjunnar og
a nvel sjáE,.n' kristindóminn. Ar-
ið 1902 skorar “Kirkeligt Sam-
fttnd fra 1898”, — en í bví er meg-
nþorri Grundtvígssinna meðal
prestanna — á stjórmna, að
breyta prestaheitánu á bessa leið .
“Eg, sem veit mig í samhljóðan
við hina evang.-lút.-kirkju, lof-i að
hafa um hönd skírn <<g kvel Jmál-
tíð eftir innsetningu drotnins og
venju hinnar dönsku þjóðkirkjtt og
eftir beztu sannfæringu að prédika
fagnaðarerindið samkvæmt heil.
ritningu”*). I allri þessari bar-
áttu danskra presta fyrir kenning-
arfrelsinu, heyrist bergmál orða
Grundtvígs : “Hverjttm pr.esti í
ríkis- eða þjóðkirkjtt verðttr að
vera heimilt, að segja það, sem
hann sem heiðarlegur maður álít-
ur sannast og réttast um biblíu
og kristindóm, ef menn 4 vorum
dögttm eiga að geta lagt trúnað á
orð hans. Sé honum ætlað ein-
tröngtt að muðla fyrir munni sér
tllar trúargreinarnar gömlu, hlýt-
ur að fara fyrir lútersku trúnni
líkt og farið hefir fyrir hinni kat-
ólsktt : Trúin verðttr mentuðum
mönnum ómögtilegiir hlutur”**).
Á nœstliðnum vetr.i hefir mjög
mikið verið ræ-tt ttm afstöðu
presta við játningarritia í norsku
kirkjunni. Thv. Klaveness, sem eft-
ir allri andastefnu sinni er íull-
komdnn kenningarfrelsismaður,kom
þar hreyfingu á málið með fyrir-
lestri ttm “þýðingu játningarrit-
anna í lútersku kirkjttnni” * * * .
þeir, sem i vetur taka málið upp
til umræðu, heimta að vísu ekki
Etilt kenningarfrelsi, heldttr heimta
þeir flestir, að íeldar séu úr gildi
nokkrar af játuingum þeim, sem
lögum samkvæmt gdlda í Noregi,
og vilja miða játningarskuldbind-
inguna við postullegu trúarjátn-
inguna eina og fræði Lúters hin
minni. Aðalflutningsmenn þessa
máls eru nafnkendir menn úr hóp
hinna íhaldssömu norsku kenni-
manna, prestarnir H. N. Hauge
fra Skien, sem fyrir nokkru var
kirkjtimálaráðg.jafi, og L. Dahle í
Stavanger. þeir flytja mál sitt á
hinum árlega norska kdrkjufundi
* ) Sbr. einkarfróðlega ritgerð
eftir lic. tbeol. Lindegaard-Peter-
sen : “Symbolforpli'gtelser í den
danske Kirke”. Theol. Tidskriít.
1908.
* * ) Tilvitnuð orð, tekin eftir
Norsk Kirkeblad 1909 bls. 18fi, eru
sennilega úr riti Grundrvígs : Dcn
danska Statskirki upartisk be-
tragtet. Kh. 1884.
* * * ) þetta ágæta erdndi er
prentað í “For frisindet Kristen-
dom I. Christj. 1906”.
••••
WLIN HOTEL
iló AdelmcL* Sr. Wiimipe*
BeZfn $1.50 A dnfcf hús < Vestnr
Conntia. Keysla ÓKeypis miHi
vhlIisiö^vh Otf h’tssins A og,
de»fi. A h yaiiitn# hii.sbez fl. Við
SKltt InÍH dl> kH ÓsKhísI. W liÍHtn
A ve 9'r»etÍHkanð f*» hjn húsmm
^ O. ROY, eiga di.
Giftingaleyfisbréf
se'ur: Kr. Ásg. Benediktsson
540 Simcoe st. Winnipeg.
Gimli Hótel
G. E. SÓLMUNDS60N
eigandi
Óskar viðskifta íslendinga sem
heimsækja Gimli bæ. — Þar er
beini beztur f mat og drykkjar-
fðngum, og aðböð ges'a svo góð
sem frekast er hægt að gera hana.
Hótelið er við vagnstöðina.
Gistið að Gimli-Hótel.
JIMMY’S H0TEL
BEZTU VÍN OG VINDLAR.
VÍNVEITARI T.H.FRASER,
ÍSLENDINGUR. : : : : :
James Thorpe, Eigandl
A. S. TORBERT ’ S
RAKARASTOFA
Er 1 Jimmy’s Hótel Ðesta verk, ágœt
verkfæri; Rakstur 15c en Hárskurður
25c. — Oskar viðskifta íslendinga. —
MARKET H0TEL
U6 PRINCESS ST
P. O’CONNELL, eigandi, WINNIPEG
"iwztu teRuudir af víi.föuuuni og vind
i n. aðhlynnÍDg góð htiai endn'b»tt
Woodbine Hotel
Stærsca Hilliard Hall 1 Norövesturlandiro
Tlu P»»ol-borð.—Alskonar vfnog vindlar
'PlíHOI* A lll^hb
Eigendnr
Arena Rink
Undir nýrri stjórn
Opinn fyrir Hjól-
skauta skemtun
Hoi naflokk i á kveldin
■bm ■ ■ ■ .....
'HlOlllÍIIÍOII llilllk
MlíE DAMEAve. BHAXCH Cor.NenaSt
VÉR GEFUM WÉRSTAK
AN GAUM AÐ SPARI-
«JÓÐS UEILDINNI. —
VEXTIR BOKGAÐIR AF INNLÖGUM.
rlÖFUÐSTOLL - - . $3,983,392.38
. <<AI<LSJ0DLK - - $5,3oo,uoo.oo
H. A. BRIGHT, MANAGER.
50 SÖGUSAFN HEIMSKRINGLU
hans befði yfirg.efið móðurina, þegar hún ól hann, og
tdl þess að skýla sneypu sinni og sönnuninni fyrir
henni, heíöi hún sezt að í þessum lélega kofa.
Nú liðu tvö ár. Alt elddst, og málæðið um
son bennar v.ar næstum hæitt. Auk þess studdi hin
blíða og auðmjúka framkcma hennar að því, að jll
niálg'U tungurnar þöginuðu, og m,. rgir urðu tál aö
vorkenna hdnmi starfsömu saumakontt.
það hla.ut líka að haía þau áhrif á hin eðallynd-
ari hjörtu, að hluttekning þeirra og umönnun f.yrit
konu þessari vaknaði, sem liföi eingöngu fyrdr son
sinn, þessi vesalings yfirgefn'a k< na, með blíða og
andríka an.dlitið, með hið himneska þolgœði, sem
skiein út úr dökku, fö.gru atigunum hennar, — þessi
kona, sem ekkd átti annað í hcdminum en elskuverða
drenginn sinn, sem hún helgaði alla sína daga og
nætur — hún, sem bar með sér að hún var aí góðu
fólki komdn, og bjó samt sem áður í lélegum bónda-
kofa, án þess að sækja nokkuð til annara, og án
þess að þiggja styrk af öðrttm, þó hún ættd kost á
því. .
Ilúsfrú Sterner haíði aldred hedmiboð í kofa sínttm,
og tók aldrei á mótd öðrum gestum en þedm, sein
komu til a'ð bdðja ttm vinnu. Oft var httn beðin aö
hjálpa til tneð saumavinnu á höfðingjasetrtmum, og
þar ©S hún kynti sig sem dngleg og áredðanleg
saumakona, brast hana aldred vinmt.
S4 eini, sem jaínaðarlega heimsótti húsfrú Stern-
er, var Bergholm prestur. þessi eðallyndd maðttr
fann sanna nautn í því, að tala við híina, hún var
v'ar svo auðug af göfugtim tilfinningum og góðum
Imgmyndum. Hann efaðist aldrei um, að hún hefði
fengdð gott uppeldi, og það eð Hún var dóttir garð
yrkjumanns, áledt hnnn menttin hennar tmklu medri,
en slíkri stöðu fylgir jafnaðarlega.
Mórits var oröinn uppáhald prestsins. Hjá hon-
FORLAGALEIKURINN 51
um iatm hann alt það, sem hann óskaðd eftir að
mna hjá synd sínum, alla þá viðledtni eftir að ná
(,ekkingu, alla andans hæfileika og atgjörvi, sem gáfu
nonum von um, að hann síðarmeir mundi hljóta
vircingu og ánægju af þessum lærdsveini sínum.
jonur prestsins var ekki hnedigður fyrir bóknám, en
.ótti meira gaman aö smíðav.innu og öðrum störf-
utn, og því hlakkaðd presturinn svo mjög til þeirrar
ttindar, er han.n ásamt hinum iðna og námfúsa læri-
svedni sínum gat byrjað að yfirfara hin gömlu gull-
aldarri.t og í hluttekningarríkri sál að vekja sömu
a. d un að hinum ágætu fornaldarbókmentum, eins
pg hann sjálfur bar fyrir þeim, sem einnig hafði verið
liLnum rík hug.gun á hinni mæðusömu æfibraut hans.
Eins og áður er sagt, voru tvö ár þorfin í ald-
anna skaut. Stjernekrans gredfi, edgandi Óðinsvíkur,
var á ferð um útlönd, en húsfrú Sterner bjó í góðu
nœðd í kofanum, og borgaði leiguna fvrir hann m.eð
því að sautna fyrir umiboðsmanninn.
þessi tvö ár hafði húsfrú Sterner oít ábt erfitt,
cn þó hafSd hvorkd hún né sonur hennar liðið nauð,
meðan hún var hedl hedlsti. En árevnsla og nætur-
vökur unnu bug á hedlsu hennar, svo að hún haiði
í r 'ið að halda við rúmið nokkra daga, þegar sagan
bvrjar.
það hefði verið auðvelt fyrir húsfrú Sterner, að
fá a.lla þá hjálp, sem hún þurfti, heíði hún viljað,
því margir voru fúsir til, að rétta henni hjálpar-
hönd, e,n hún vildi ekkert þiggja af öðrum. það má
kalla það dramb, sérvizku eða ltvað sem menn vilja,
en að betla — vera öðrum til byrði — það var að
tcnnar skoðttn margfalt verra en mikill skorttir. —
* í g V'cdt það”, sagði hún, “að þoir tímar geta kom-
i\ að ég v.er'i að lei'ta á náðir kristinnar miskttnn-
S'pm;, og þegar þar að kemur, skal ég með auðmýkt
bera þá byr&i, en á meðan mér vinst nokkurt þrek
52 SÖGUSAFN heimskringlu
tdl að geta unnið, á meðan nokkur annar möguleg- j
ledki er til að geta bjargast, þá ætla ég ekki að j
betla, — heldur vinna fyrir mcr með mínum edgin
höndum, það er skylda mín. Betl er óheiðarlegt,
en vinna er hedðarleg”.
það var stærilæti fátæktarir.nar og mikillæti
móðnrástarinnar, scm vildi að sonttr hennar gaeti
síðarmjeir sagt : “Mamma, ég á alt þér að þakka”.
Eítir þessa útúrdúra snúutn við okkur aítur að
þedtn októbermorgni, þar sem. við yfirgáíutn Mórits
við bœkurnar sínar í koíanum, og móður hans sof-
andi.
IV.
Lærisveinarnir.
Morguninn var votur og kaldttr, hvergi sást til
lofts, og öðru hvoru rigndi. Klukkan var hér um
bil hálf níu, þegiar Mórits lct aftur bækurnar og
lædddst að rúminu.
Með mikilli varkárni dró hann rúmtjaldið til
hliðar, og horfðd ástríkum barnsaugttm á andlits-
drættina, sem skreyttir voru sælu brosi frá landi
draumianna. Hann lieyrði hana nefna nafn sitt í
svefninum.
“Mórits — sonttr minn ! ” þetta voru orðin,
sem læddust yfir varir hinna sofandi kontt.
“Hún hugsar um mig, hana dreymir um mig”,
sagði drengurinn við sjálfan sig. “ó, góða, elsku
mamma".
Hann laut niður og kysti hvítu, mögru hendina,
sem lá o£an á rúmíötunum. Svo íéll hann á kné,
FÓRLAGALEIKURINN 53
spen.ti greipar o.g bað : “Góði guð, gefðu mömmu
heilsuna ai'tur, svo hún. geti verið glöð og ánægð,
og leyfðu mér að deyja í hennar stað”.
Á sama augnabliki hreyfði móðir hans sig og
vaknaði. Ánægjubros lék um varir hennar, þegar
hún sá son sinn knéfalla á gólfinu við rúmið sitt,
og biðja guð að gefa sér góða heilsu og ánægju.
“Mórits ! ” sagði hún lágt og opnaði faðm sinn.
Drcngurinn fól höfuö sitt við brjóst hennar.
“Hvernig líðttr þér í dag, tnamma ?" spurði
hann.
“Ég cr dálítið skárri", svaraöi hún þreytulega.
I “Ég vona að verða bráðum vel frísk”.
Tdl þess að hrvgg.ja ekki drenginn sinn, sagðd húu
| þetta, þó hún fyndi að veikin var fremur að aukast
I cn réna.
“Vdltu að ég verði heima hjá þér í dag,mamma?”
“Ned, nei, þú mátt ekki vanrækja nám þitt,
prcst'inum kynni að mislíka, ef þú kæmir ekki. Farðu
sonur minn. Ég ætla að lesa í biMíunni á meðan,
fvrst ég er ekki fær um að vinna”.
“Viltu fá nokkuð að borða?”
“Ned, ekkj fyr en þtt kemur aítur um dagverðar-
tímann. Ég er ekki svöng".
“'Gott, mamma. I kvöld íer ég aítur út í skóg
að sækja elddvdð, svo þú gietir fengið nœgan hita.
Ég ætla að gera það á hverjum degi, þangað til þú
ert orðin svo frísk að geta unnið, svo vdð getum
key’p.t edtthvað. En hvaðan eigum við að fá mat,
það litla, sem við áttum, er þegar búið”.
“Hugsaðu ekki um það, litli drengurdnn minn,
það verða ednhver ráð til þess. En farðu nú, svo
þú verðir ekki of seinn”.
Mórits hlýddi, kysti hönd móður sinnar, tók
bækurnar og fór.
Áður en hann kom til þorpedns, varð hann að