Heimskringla - 01.06.1911, Blaðsíða 3

HEIMSKRINGEA
Dauðavofur í húsum.
Eftirfylgjandi greán, rituS af F,.
C. Walsh lœkni, er tekin úr janúar
hefti “The Tecnical World Maga-
zine”, þessa árs.
undarlegt megi viröast, þá
gicfa nútíöar vísindalegar rann-
sóknir og uppgötvanir talsveröan
byr undir vængi hinnar úreltu hjá-
trúar fyrri daga. Nútíöar lyfjai-
fræöingar hafa fundiö ýmsan vott
þess, aö öll efnd, þegar reynd eru
til þrauta, kunni aö hafa upptök í
einhverju sameigdnlegu efni, og
styrkja með þessu aÖ nokkru leyti
hina gömlu hugmynd gullgeröar-
trúar manna, aö mögulegt væri
aÖ breyta hinum ódýrari málmum
í gullmálm. Jafnvel hjátrú for-
íeðra vorra um drauga og aftur-
göngur, er aö nokkru leyti studd
og réttlætt. En vofurnar eru nú
ekki lengur sömu tegundar, sem
menn áöur sköpuöu í hugum sín-
um. Á fyrri tímum voru þeir
vanalegast skoöaöir sem hræöandi
verur, en nú sýna vísindamennirnir
oss, að til eru verur annarar teg-
undar, sem haia lögun, þó þær
séu 'ósýnilegar, og eru miklu
hættulegri heilsu manna og lífi,
heldur enn forntíðar draugarnir
vorti nokkurntíma álitnir aö vera.
arvert, og þegar hann haföi rakið
feril allra þeirra, sem í húsinu
höföu búiö, varö hann þess vís,
að ekki færri en 25 manns höföu
dádö þar, og allir úr lungnasjúk-
dómi. Hver einasta ijölskylda,
sem þar hafði búið, liaföi mist
einn eöa fleiri af skylduliði sínu.
Að endaöri þessari rannsókn,
keypti læknirinn húsiö. Hann vissi
aö húsi-ð var manndrápsgildra, en
hann vissi líka, að þekking sín
gætd áorkaö því, að sótthreinsa
þaö svo, að það gœti orðið unaðs-
ríkur og óhultur heilsubústaður.
Við fyrstu hugsun finst ekkert
samband milli drauga þeirra, sem
álitnir eru aö hafast við í húsum
manna, og hinnar svonefndu
“hvítu plágiu’’, en viö nánari at-
hugun verður þess vart, að þar er
samband í mörgum tilfellum Og
— meðal annara qirða — herra trú-
ardaufur, er reimt í húsi þínu ?
Ert þú viss um, að svo sé ekki ?
þú brosir góðgjarnlega, en brosið
er hvorki svar né rökfærsla.
Á fyrri dögum, lengra aftur í
tíma, en ömmur okkar kæra sig
um að rekja minni til, þegar
draugasjónir voru dægrastytting
og veittu samkyns íhugunarorsök
eins og hreyfimyndasýningar gera
á vorum dögum ; þegar mannfé-
lagið skemti sér við að brenna
galdranornir, — þá var það við-
eigandi að trúa á drauga og reim-
ledk í húsum.. Á þeim tímum höfðu
menn óbifanlega trú á j'firnáttúr-
legum og illum verum, og beittu
þá öllum sínum öflum til að verj-
ast áhrifum þeirra. En vorir nú-
timadraugar eru tæringargerlarnir
o.g yðar eigið heimili er alt af oft
reimledkasvæðið, herra alþýðu-
borgari.
þaö er í minni þess, er grein
þessa ritar, að fyrir 20 árum var
í bæ einum í miðvesturhluta lands-
ins fjölskylda ein í snotru íbúöar-
húsi. þrír meðlimdr hennar tóku
snugiglega tæringarsýki og dóu all-
ir. það var ekkert óvanalegt við
þetta tilfelli, — ekkert. En — bíð- ;
ið við. það er eftir var lífs af
fjölskyldunni, flýði úr húsinu. 1 ]
húsið flutti svo önnur fjölskylda
með 5 börn, og innan 6 mánaða '
sýktust 3 börnin, svo að þau vesl-
uðust upp og — dóu. Nábuamir
fóru nú aö hafa orð á þessum til- |
fellum, og hve álíkt væri komið |
með þeim tveim fjölskyldum, sem
þarna liefðu búið. þeir, sem vitr- ;
astir þóttust vera, kendu raka í ■
húsinu um dauða barnanna. En j
þedr, sem hjátrúarmeiri voru, |
drógu engar dulur á þá sannfær-
ing sína, að barnadauöinn allur
væri að kenna reimleika í þessu
húsi. Svo leiö tíminn og húsið var
selt. Kaupandinn flutti þaöan með
Flestir ittehh eru svo pierðir, að
þeir mundu ilýja undan ásókn
Tarantula dýrsins, eða að öðrum
kosti ráyna að stytta því aldur.
En þó aö tíu þúsund Tarantulur
hefðu veriö í hverju herbergi í
húsi þessu, þá hefðu þær verið
hœttuminni fyrir heilbrigði íbú-
anna, heldur enn þær illkynjuðu
vofur, sem — þó þær sæust ekki
ekki berum augum — höfðu samt
þakdð veggi og gólf, og sérstak-
lega hið síðarnefnd. þetta pestar-
heimkyrfnd þurfti einungis eins við,
til þess það yrði verulega heilsu-
samlegur bústaður : s ó t t -
hreinsunar. Og læknirinn
gerði þair slíka sótthreinsun, að
aldrei fyr var önnur eins gerð í
nhkkru húsi. — þetta var fyrir
nokkrum árum. þá undruðust all-
ir yfii* flónsku læknisins. En nú
undrast þeir þau hyggindi, sem
hann sýndi þá, og dást að hinu
heilsusamlaga útliti fjölskyldu
hans, sem ennþá býr í húsinu.
Saga þessd, sem er sönn í öllum
atriðum, er um ástand, sem við-
gengst enn í dag um allan hinn
mentaða heim. Að eins er sá mun-
ur, að í 99 af hverjum 100 tilfell-
um, hafa þær ekki eins ánægjuleg-
an iemda. Eg get sagt þér það,
heiðraði borgari, að í þinu eigin
nágnenni, sérstaklega ef þú býrð í
stónborg, er íjöldi slíkra pestar-
húsa. ' Og þú ert algerlega sann-
færður um, að þú búir ekki í einu
þeirra ? Ert þú rétt nýlega fluttur
í húsið eða íbúðina? Hver var
þar síðast ? þú veizt bað' ekki.
Ert þú viss um, að það hafi ekki
verið einhveir með þennan tæring-
arsjúikdóm ?' Ef þú ert ekki viss
um þetta, látum oss þá íhuga við
hverju þú mátt búast.
Eftir skýrslum að dæma, eru
líkurnar ein mót sjö, að það hafi
verið einhver með þessa sýki. —
Getur þú átt þetta á hættu ? —
Vissulega ekki. það gerir engan
mun, hve hreint hús það eða íbúð
er, eða virðist vera, sem þú ætlar
að flytja í, — þá er hættan 1 mót
7, að þú þar drekkir tir andrúms-
loftinu þá voðalegustu svki, sem
nútíminu þekkir : tæringu !
Vér, algengir Ameríkumenn, er-
um á sífeldri hreyfingu, sérstakleiga
í stórbongunum, og með tilliti til
'bústaðaskifti í maí og októbermán
uðum. Er þá nokkur furða, þó að
undir ntiverandi kringumstæðum
tærinigarsjúklingum fari stöðugt
fjclgaodi, þrátt fyrtr alla vora
haráttu geg:t þeirri sýki. Og það
er sorglegt, að þrátt fyrir alt það,
sem ritað er um þetta mál og öll
þau hyggindi og alla þá peninga,
sem va<rið er til þeirrar baráttu,
þá hefir hún alt fram að þessum
tíma reynst einskis nýt.
Ástæðan fyrir ósigrinum er aug-
ljós. Tökum til dæmis manninn,
sem leigdr eitt herbergi, eða er
kostganigari, ef þér viljið heldur
haifa það þann veg, sem verður að
ganga, í daglaunavinnu, og kemur
fjölskyldu sína, og innan tólf mán- svo heim — hann verður að nefna
aða1 endurtók reimleikasagan sig þaö hei'mili — að kveldi. Að
þar. Ein stúlka dó. “Tæring” — hverju ? Að herbergi. það skiftir
sögðu læknarnir. Tveir aðrir ung- engu, hve þægilegt það kann að
ir, uppkomnir meðlimir fjölskyld- ' vera, — það kann að hafa verið
unnar töldu sér hollast að skifta leigt til 12 mauna, allra tæringar-
— er alt gott. En sólskin, hreint
loft, hrækinga-bönnun og sérstök
drykkjarker fyrir hvern cinstakling
og penángar fyrir tæringarhæli, —
alt þetta er til einkis, þar til einu
ntjög áríðandi atriði er komið í
framkvæmd.
Er þá sólargeisli bak við skýin ?
J á, vissulaga. Upphaf og endir
tærimgiarsýkinnar felst í því, sem
ég befi nefnt “hús dauðans”. “Æ;”,
seg,ir þú, herra borgari, “ég skil
meininguna. þér viljið, herra lækn-
ir, láta sótthreinsa hvert hús og
) herbergd, sem tæringarsjúklingur
hefir nokkurntíma búið í”. — þú
hefir getið rétt til um hálfan
sannledkann. Hánn helmingurinn
felst í því, að sótthreinsa hvert
einasta hús og íbúð, sem búið hef-
ir verið í, straLX og flutt er úr
þeim, — hvort sem íbúandinn hefir
verið tæringarveikur eða ekki. —
það nægir ekkert hálfverk f þessu
efni. þegar vér erum í sífeldri
hættu af svo alvarlegum sjúkdómi
— þá getum vér að eins orðið ó-
hultir með því, að álíta alla seka,
þar til sýkna þeirra er sönnuð.
Varnarmeðul, alger varnarmeðul
— eru vort eina hjálparráð. Til
hvers eru kostbær 'tæringarhæli,
svo lengi sem vér höldum áfram,
að hlaða niður í pestarbælum vor-
um tæxingarsjúklingum, örara en
þeir gieta dáið á sjúkrahælunum ?
— Ég held því fram, að hver þjóð,
hvert ríki, borg og bær, ætti að
lögskylda hvern húseigarda til
þess að sýna sótthrtdnsunarvott-
orð fyrir hvert herbergi í húsi
sinu, — hvort sem þar nafa verið
nokkur veikindi eða ekki. Einnig.
að hver leiguliði edgi heimtingu á,
að fá að sjá það vottorð, formlega
dagsett og undirritað. þegar þetta
er ffert, þá getur þú fullvissað þig
um, að húsið sé, að því er laga-
vernd þess snertir, svo heilsusam-
legt, að þú getir lagst j ólega til
hvílu og andaö að þér hreinu
heilnæmu lofti.
það œttd að stofnsetja tina aðal-
skrifstofu tiil þess að annast um
þetta sótthreinsunarmál. Sú skrif-
stcfa ætti að sjá ,tm alla sótt-
hrednsun og, sótthreinsunarvottorð.
Auðvitað er það ábætir á núver-
andi útgjöld almennings, en hins-
vegar mundi það jafnframt spara
þjóðfélaginu milíónir dollars með
tímanum. því aö þessi yestarbæli
eru dýr, þegar tekið er tillit til
þess mikla fjölda manniíi, er þatt
verða að bana árlega, og það er
jafnan kostnaðarsamt, að annast
um hreinlæti í þeitn. Á íyrri dög-
um átti alþýða /nanna örðugt
með að losa sig við draugatrúna
og trúna á reimleika í húsum. Nú
á tímum á almenningur nálega
eins örðugt með, að láta sér skilj-
ast samnindi reynsluvísindanna.
En óg segi, að nú ættu þjóðirn-
a(r aö taka á sig alvarlega rögg í
þarfir mannkynsins og fyrir vel-
ferð þess, og þá verður bess ekki
lairgt að bíða, a$ pestarbalin,
sem nú eru, breytist — v.ieð rögg-
samlegri sótthreinsun — í hrein og
holl heimkynni, þar sem ekki fram-
ar þekkist sá voðagestur, sem nú
ógnar lífi fólks, — tæringargerill-
inn.
°g
Minnisyarðar
Málmi.
ur
um loftslag, og þeir fluttu sig til
Colorado, og síðan hefir ekki af
þeim frézt. Að siðustu fluttu þeir
burt, sem eftir voru, og húsið
stóð autt. Hjátrúarfólkið kvað
þar engum óhult aö búa, vegna
illra anda, en aðrir kendu “rakan-
um” um ásitandið. Svo var húsið
aftur boðið til sölu, og nú fyrir
afar-lágt verð. En enginn vildi
kaupa þetta pestarbæli.
Svo kom nokkuð fyrir ; Ungur
læknir, sem nýlega var kominn í
bædnn, var á ferða að vitja sjúk-
veikra, á síðustu 12 mánuðum !
Stigaiteppið fult af ryki, og gólf-
teppin gegnsósuð af illkynjuðum
sjúkdómsgerlum. Hreinar rekkju-
voðir máske, en með ullarábreið-
um í rúminu, sem sjúklingarnir
hafa hóstað í um 10 síðustu árin,
og sem hver fram af öðrum eftir-
lét sjúkdómsgerla í þeim handa
þeim, sem næst kæmi.
Hugsið yður börn, sem búa við
það ástand, sem hór hefir verið
tekið fram ; sem anda sífelt að sér
loíti, sem er þrungið eitruðustu
linga í þessu nágrenni. í húsi eins sjúkdómsgerlum, og sein skríða á
sjúklingsins frétti hann alla sög- hnjánum í ósýnilegum og dauðleg-
una um redmleikahúsið. Öldruð um óhreinindum. þetta getur lagst
kona írsk sagði söguna með svo í lungu þeirra eða í tnænuna, sem
gerdr jjau að kryplingum síðar, ef
þau lifa, eða það orsakar mjaðmt
arsjúkdóm, sem loðir við þatt alla
æfi ! það er shammarlegt
mikilli mælsku, að það hefði verið
ágæt ritgerð í tímarit. Læknirinn
hlustaði með athygli og rannsak-
aði síðan í kyrþey sögu htissins.
Hann fann ekki vott um neintt
raka í húsinu, og varð oinkis þess
var, er valdið gæti hafa dauða í-
búanna þar. Næst kynti hann sér
hverjar fjölskyldur hefðu búið í
húsinu um sl. 12 ár, og að síð-
ust rakti hann söguna aftur í tím-
ann til þess manns, sem fyrstur
átti húsið og bjó í því. það yar
gamall baslari, sem látist hafði
þar af lungnasjúkdómi. I,ækninum
fanst málið íara.að verða íhugun-
svo gosprum vtð um ættarfylgj-
ur ! I'.kkert barn hefir nokkru
sinni fœðst með tæringargerlum.
Sjúkdómurinn kemur æfinlega
fram eftdr fæðinguna, og orsakast
æfinlega af tæringarsjúkdóins-
þrungnu andrúmslofti, og það andt
rúmsloft er alt of oft á barnsins
eigin heimili.
Gefið þeim heiður, sem heiður
heyrir. Sólskin, að búa undir ber-
um himni, að sofa við opna glugga
Eru mikið fallegri og í öllu tilliti
ftillkomnari, fyrir sömu peninga-
uppbæð, heldur em úr marmara
eða gjranit. WHITE BRONZE
minjnisvarðar, búnir til af The
Monumental Bronze Co., eru nú
komnir í mikið medra álit en
steinn. “White Bronze” heldur sin-
um rétta, eiginlega, ljósgráa lit
öld eftir öld, þolir öll áhrif lofts-
ins, hita og kulda — það gerir
steinninn ekki, — hefir engar hol-
ur, molnar hvorki né kloiuar,
springur ekki, tekur ekki í fig
raka eða vætu ; verður ekki mosa-
vaxið ; — þetta alt eerir stcinninn
Alt Ietur er upphleypt, steypt
um leið, og getur þvi ckki slitnað
af eða brotuað ; sömule'.ðis ýms
merki og myndir til prýðjs (sern
katipandi velur sjálfur),/— 3It sett
á frítt.
Mörg hundruð úr að velja a!
ýmsri stærð og lögun. Kosta írá
fáeinum dollurum upp til þúsunda
Spyrjið um myndir, stærð
þyngd og verð á þessum minnis-
vörðum (bréflega eða munnlega)
áður en þið kaupið stein. Allar
upplýsingar góðfúslega gefnar af
J. F. Leifson,
Ouiil Plain, Sask
Hefir þú borgað
Heimskringlu ?
Hvað háa vexti færðu af innstæðufé
þínu? Hvað mikið bénarðu
á sparipeningum þínum?
Ef þú færð ekki meira en 3, 4 eða 5 prósent,
hversvegna ekki? Arður af peningum þínum
getur verið margfalt meiri en þetta, og hvers-
vegna ættir þú ekki að ábatast á peningum þín-
um eins mikið og hægt er? : : ; ;

Skýrslur sýna að meiri anðæfl eru um
þessar mundir uunin ór olíu en nokkru öðru, og
að þeirra er aflað á skemri tfrna.
MÓÐIR JÖRÐ ER ÖRLATARI
BANKI, en nokkur peninga stofnun, og það
sem varðar mestu, auðsuppsréttur hennar eru
ótæmandi.
Sérfræðingar áætla að í olíuvöllum California
liggi óhreifð 8,500,000.000 tunnur af olfu, en
til Þessa dags hafa aðeins 321,900,000 tunnur
framleiddar verið. Þetta ætti flestum að
synast dágóð auðlegð, ekki sfzt þegar krafan
eftir olfu fer dagvaxandi.
OLÍAN ER AÐ ÚTRÝMA KOLUM sem
eldsneyti, til framleiðslu hita og gangafls á
líkan liátt og rafurmagnið útrýmdi gasinu, og
þúsund vegar til notkunar rafurmagni hafa ver-
ið fundnir, sem gas var óhæft fyrir.
STEINOLÍAN verður ein af stærstu öflum
nútfmar.s og þar afleiðandi hækkar sffelt f verði.
Ýms stórherskip verða bráðum útbúin með
olfugangvélum, sama verður um farþegja og
flutningsskip, olfan útrýmir vonum bráðar kol-
unuin þar. Járnbrautalestir ganga einnig fyrir
olfu vélum innan skamms. Sama verður með
bifreiðar og ótal fleiri gangvélar. Alt þetta ger-
ir Það að verkum að krafan eftir olfu eykst stór-
um og verðhækkun er bein afleiðing. Hvað
gæti þessvegna verið auðvænlegra, en að verja
sparipengum sfnum til að kaupa hluti f góðu
olfufélagi.
Buick Oil félagið býður betri kjör og meiri
gróðavissu en nokkurt annað olfufélag. Eignir
þess eru miklar, olfu auðlegðin grfðarmikil og
það sem mestu varðar, félaginu er stjórnað af
atorkusömum og valinkunnum heiðursmönnum.
kaupa skal
50 hlutir $ 7.50 niður og S 10 00 máuaðarlega f 3 niánuði.
100 hlutir 8 15.00 niður og $ 20.00 mánaðarlega f 3 mánu?i.
200 hlutir 30.00 niður og 40.00 mánaðarlega f 3 máuuði.
300 hlutir 50.00 niður og 58.33 mánaðarlega f 3 mánuði.
400 hlutir 75.00 niður og 75.00 máneðnrlega 1 3 m-tnuði.
500 hlutir 100.00 niðnr og 91.66 mánaðarlega f 3 mánuði.
1000 hlutir 250.00 niður og 166.67 mánaðarlega í 3 mánuði.
INF0RMATI0N C0UP0N
K. K. ALBERT. 708 McArthnr Bnildin*, Winnipee, Man,
ífcrrrRr -TtÍrÍ ^eri® s»o .™<iir.ö» senda hina miklu bók
joar. The Land where Oil ís Kin*," aem lvsir Bnick olfn
1Dn■ °K ihaf,'í.fr”■ n?J:n<iir-°“ stjdrnar skýrsln og aOrir
vlSvlkjandi hinu stmrsta ollusvie»i heimsins.
Kern County, California E* lofa ekki a» kanpa hlut en
lesa bökina og aörar upplysmgar mun ég meö athygli.
Nafn.........................
Aritun .....................
Pósthús.............Fulki
■'HEIMSKRINÍtLÁ” ..........
SUBSCRIPTI0N T0 ST0CK
K. K.»ALBKRT, 708 McArthur Building, Winuipeg, Man
Herrar mfnir* Er bi» hér me» um .hluti á eins dollars
ákæ»isver»i , höiu6stéli Buick Oil Co., A 7'c hvern hlnt og
Hhitah?rflna %a6afll.llu *“ ,iðfnu'n mánaíar afborgunnm
Nnfn.....................
Aritun..................
Pósthús.............Fyl'i
"HEIMSKRINGLA”
BIÐIP EKKI DEGINUM LENGUR
Símið eftir gejmlsu hluta.
Snúið ykkur til umboðsmansins fyrir Canada.
K. K. ALBERT
708 McARTHUR BUILDING, WINNIPEG.
PH0NE MAIN 7323
BUICK OIL CO
318 McCORMICK building, chicago
Framleiðsa okkar mikla MidwayNo 1 brunns
sem reynst hefir að vera ein sá allra bezti i
öllum rfkiuu, hefir aukðið verðmæti eigna vorra
að minstu kosti um $2.000.000. Brunnur þessi
framleiðir fullar 2,000 tunnurtlag hvern.
Vér höfnm selt Standard Oil félaginu
100,000 tunnur eftir fyrsta samningi og nú
hefir félagið pantað 500.000 í viðbót sem vér
búumst við að afgreiða fyrir áramót.
Hérna erum stöðugar tekjur að ræða fyrir félag
vort, og er f ráði að vextir verði brálega greiddir
hluthöfum. Nfi er annar af brunnum vorum No.
2 kominn nær 500 fetum niður og má búast við
að hann verði fullbún'nn f júlí byrjun. Allir
segja að þessi brunnur verði í engu eftirbátur
No. 1, honum ef til vill framar. Tvöfaldast
þá tekjur vorar eftir rúman mánuð.
Aðrir brunnar verða grafnir svo fljótt sem
auðið verður.
Framtfð félagsins er í fyrsta máta glæsi.
leg.
Hlutabréf vor liafa selst undvörpun, en þó
eru nokkur enn á boðstólum. Þau verða ekki
lengi á leiðinni, bregðið þvf við sem fyrst og
kanpið. Önnur eins gróðaskilyðri, hafa ör-
sjaldan eða aldrei boðist.
Afráðið hvað marga liluti þið getið keypt,
og kaupið þá án dvalar. Sérhver þekkir mann
setn gat keypt hluti f þessu og þessn félagi.með.
an það var byrjun, fyrir aðeins einn tíunda
hluta af því, sem það nú er virði. Bá maður lót
tækifærið fram hjá fara.
Buick Oil Co. byður takmarkaða sölu af
verðbréfum sfmum fyrir aðeins 75 cent hlut-
iiin. Hækkun upp f $'.(X) má búast við á
hverri stunuii — Tækifærið ber að dyrum
Látið það ekki farm hjá fara.