Heimskringla - 26.10.1911, Blaðsíða 4

2. BLS.
WINNIPEG, 26. OKT. 1911.
IIEIMSKRINGLA
Heiroflifittata' "
HEIMSKRINGLA NEWS & PUBLISHING COMPANY, LIMITED
VerÐ blaösfns í Canada oir Bandaríkjum, $2.00 um áriö (fyrir fram borgaö).
Sent til Islands $2.00 (fyrir fram borgaö).
B. L. BALDWINSON, Editur & Manager
729 Sherbrooke St., Winnipeg. Box 3083 Phone Garry 4110
Rafafl borgarinnar. Söngfrœði verðlaun.
Eins og- lesendunum mun kunn-
ugt, hefir Winnipeg borjr í sl. fjög-
ur ár veriS að vinna að því, að
koma á fót á eigin kostnað raf-
aflsstöð, er nota mætti til þess,
aS lýsa stræti og íbúöarhús Winni-
peg borgar og jafnframt til þess,
aö getá selt verksmiðjueigendum
rafafl til reksturs véla á verkstæð-
um þeirra. það var hvorttveggja,
að borgarbúum fanst þá rafaíl
það, sem strætisbrautafélagið hér
seldi borgarbúum, vera alt of
dýrt, — og eins hitt, að bæjar-
stjórnin viðurkendi, að framtíðar-
vöxtur og velgengni borgarinnar
væri undir því komið, að iðnaðar-
stofnanir yrðu stofnsettar hér í
borg, sem veitt gætu árlega tug-
um þúsunda manna stöðuga at-
vinnu. Til þess, að þessu feugist
framgengt, var það á allra vitund
að nauðsynlegt yrði, að geta átt
völ á nægu og ódýru hreyfiafli, og
það gat ekki orðið meðan aðal-
framleiðslan var í höndum eins
^inkaleyfisfélags. Borgin fékk því
lagaheimild til þess að byggja
rafaflsstöð á kostnað borgarbúa,
og vár þá gert ráð fyrir, að hún
mundi kosta rúmar 3 milíónir
dollars. Nú hefir stöð þessi verið
í smíðum í sl. 3 ár, og er nú svo
langt til fullegrð, að hún byrjaði
að senda afl sitt til borgarinnar í
síðustu viku. Stöðin hefir kostað
4 milíónir dollars, fram að þess-
um tíma. Ilún er eign borgarbúa,
rekin á þeirra kostnað, og undir
þeim (borgarbúum) er það alger-
lega komið, hvort hún verður
þeim til fjárhagslegs arðs og hve
ódýrt all það verður, sem hún
framleiðir.
þegar í upphafi var svo áætlað,
að borgarbúar fengju afl sitt til
ljósa frá þessari stöð meira en
helfmgi ódýrara, en þeir hafa til
þessa tíma orðið að borga Winni-
peg Electric féiaginu. En nú, þeg-
ar rafaflið er komið til borgarinn-
ar, þá er helzt útlit fyrir, að það
verði ekki nema fjórðungi ódýrara
en áður var völ á.
En um þetta atriði er ennþá
ekki fullráðið, en svo mikið má
segja, að bæjar-rafaflið verður
langtum ódýrara en félagið hefir
selt sitt rafafl til þessa tíma. Nú
hefir þó félagið auglýst, að það
ætli að setja rafafl sitt niður i
verði, svo að það verði framvegis
jafn ódýrt og rafafl bæjarins. Með
þessu hygst félagið að halda íram-
vegis sem flestum af þeim við- <
skiftavinum, sem það nú hefir ; og
svro framarlega, sem því tekst að
halda viðskiftavinum sínum og
þannig koma í veg fyrir, að þeir
kaupi rafafl hjá bænum — sjálfum
sér —, þá hefir félagið náð þeim
tilgangi ekki að eins að gera bæj-
ar-aflstöðina óarðberandi, heldur
beinlínis að gera hana að útgjalda
lið fyrir bæinn.
Línur þessar eru til þess ritað-
ar, að benda gjaldþegnum borgar-
innar á þá siðferðislegu og sjálf-
sögðu skvldu þeirra, að nota fram
vegis það aíl til ljósa og véla-
reksturs, sem aflstöð bæjarins
framleiðir, og að verzla þannig
við sjálfa sig. það væri verra en
þýðingarlaust fyrir þá að kosta
sjálfir 4 milíónum dollara til þess
að framleiða rafaflið, ef þeir svo
ekkí hefðu samtök til að nota það
og láta með því tilkostnaðinn
borga sig, — um leið og þeir fá
Ijós sitt og hrevfiafl miklu ódýrar
en þeir áðpr gátu fengið það.
það er engin sanngjörn ástæða ‘
til að virða það víð Winnipeg El- J
ectric félagið, þó það færi nú nið- ,
ur verðið, þegar það er til þess ’
nevtt sökum samkepninnar frá I
aflstöð borgarinnar.
öanngjarnt virðist að minna
söngfræðinemendur á v'erðlauna-
tilboð það, sein herra Jónas Páls-
son píanókennari hér í borg hefir
gert þeim, samkvæmt auglýsingu
hans í síðustu Heimskringlu.
Tilboö þetta er ekki að eins stór
1 höfðinglegt, að því er upphæðina
snertir, heldur er það einnig
einkar frjálsmannlegt, að því
leyti að það er ekki háð neinum
sérskilyrðum öðrum en þeim, að
umsækjendur séu innan 20 ára ald-
urs. Slíks söngfræði peningaverð-
launa tilboð er áreiðanlega það
fyrsta sinnar tegundar, sem gefið
hefir verið af nokkrum íslenzkum
músik kennara.
líins og kunnugt er, þá er það
siður á hérlendum skólum, sem
kenna hinar svonefndu æðri eða
sérfræði mentagreinar, að veita
verðlaun við ársprófin þeim nem-
endum, sem skarað hafa fram úr
við námið á skólaárinu. þetta er
gert í tvennu augnamiði : 1 fyrsta
lagi til þess að veita formlega og
; opinbera viðurkenningu þeim, sem
mesta rækt hafa lagt við nám
sitt, og í öðru lagi til þess, að
örfa alla nemendur til þess að
i stunda nám sitt af alúð og að ná
! syo miklum framförum í náms-
greinum sínum, sem hæfileikar
þeirra frekast leyfa. þessi verð-
; launaveiting skólanna er sprottin
af og á rót sína að rekja til þess
1 áhuga, sem kennararnir hafa fyrir
mentamálum vfirleitt, og þeirrar
sannfæringar, sem þeir hafa fyrir
1 nauðsyn mentunarinnar.
Músik-námið í fylki þessu er
■ ekki ennþá komið á það stig, að
I nokkrir skólar, sem það veita,
gefi nemendtim sínum verðlaun
I fyrir það. Hr. Jónas Pálsson hefir
, þvt með verðlauna-tilboði þessu
t ekki að eins sýnt sinn eigin áhuga
| fvrir viðgangi söngfræði kenslunn-
1 ar í þessu fylki, heldur hefir hann
eintiig með því gefið músik-skólum
fylkisins bendingu um þá skyldu,
sem þeim beri að rækja við nem-
endur sína, til jafns við aðrar
mentastofnanir fylkisins ; — þá
skyldu, að værðlauna þá nemendur
vúð ársprófin, sem mestum fram-
förum hafa náð í námi sínu. En
i hann bindur ekki tilboð sitt við
nemenda-flokk nokkurs sérstaks
skóla, heldur gerir það svo yfir-
gripsmikið og víðtækt, að allir ís-
lenzkir söngfræðinemendur í Ame-
ríku — innan 20 ára aldurs — eiga
kost á og fullan rétt til að keppa
tim verðlaunin, sem eru $100.00,
skift niður í þrenn verðlaun : —
$50.00, $30.00 og $20.00, fyrir þá
þrjá neinendur, sem bezt spila á
píanó, að áliti hæfra dómenda.
það eru nti orðnir svo margir
íslenzkir söngfræði nemendur hér
vestra, að full ástæða er til að
vænta þess, að miklu fleiri taki
þátt í verðlatina-samkepninni, en
þeir sex, sem tilboðið er bnndið
við. En hvort sem þeir verða
margir eða fáir, sem um þetta
keppa, þá getur ekki hjá því far-
ið, að tilboð Jónasar glæðir á-
huga þeirra, sem nú erti að stunda
píanósláttar nám, á því námi og
hvetji þá til, að gera sitt hið itr-
asta til þess að ná i því sem
mestri fullkomnun ; — og eins hitt
að það hvetji margan ungling,
sem gæddur er sön<r<r4fu hæfileik-
um, til þess að leggja stund á
slíkt nám.
Frá sjónarmiði músik nemenda
má því verðlauna tilboð Jónasar
metast virðulega og þakksamlega,
og það þvi fremur, sem ekki er
loku fvrir það skotið, ef kappið
fer vel fram að þessu sinni, að
vænta megi samskvns verðlauna á
komandi ártim.
Unaðsrík kveldstund.
* Gjaldendur þurfa að láta sér
skiljast, að þessi nýja stofnun er
þeirra eign, bvgð fyrir þeirra fé,
sem þeir á sínum tíma verða að
endurborga með vöxtum. það
væri að svíkja sjálfa sig og með-
borgara sína, að nota nú ekki raf-
afl borgarinnar. Menn ættu að
finna hjá sér hvöt og skyldu að
verzla við borgina í þessu efni og
gera þannig aflstöðina arðberandi
borgareign, um leið og hún verð-
ur hverjum einstökum notanda
beint til hagnaðar.
Fyrirlestrar og söngsamkoma
Próf. öveinbjörns öveinbjörnsson-
ar í Goodtemplarahúsinu á mántt-
dagskveldið var, var svo vel sótt,
að húsið var þéttskipað uppi og
niöri, svo að fleiri komust ckki
fyrir ; nokkrir sátu upp á sjálfum
söngiiallinum og tnargir s'. cðu
fram við dyr ; segja kunnugir, að
um átta hundrtið manna hafi verið
í húsinu. — Allir höfðu hina mestu
ánægju af skemtaninni og sérstak-
lega af meðferð hans á islenzkum
rímna og þjóðvísum. — Mrs. ö.
K. IIa.ll skemti og með tveimur
sóló söngvum.
MANNTALID.
Canada hefir rúmar 7 milíónir íbúa—
Winnipeg 135,430.
VESTURFYLKIN FÁ 20 NÝJA SAMBANDSÞINGMENN.
Manntal fer fram hér i landi
með tiu ára millibili, sem kunnugt
er. Árið 1901 fór fram manntal,
og fór því ánnað fram á þessu
sttmri. ökýrslur þær hafa nú ver-
ið birtar, þó ekki séu fyllilega til-
búnar, þar sem vantar manntalið
í Yukon, og sýna þær fólksfjölda
Canada 7,081,869, og er það
1,711,554 fleiri en árið 1901, því þá
vat mannfjöldinn 5,371,315. Nem-
ur því vöxturinn á þessum 10 ár-
um nálægt 32 prósent.
Yöxtur þessi var þrisvar stnn-
um meiri en á manntals tímabil-
inu næst á undan, því þá nam
vöxturinn að eins 538,076. En
samt sem áður er þessi vöxtur
fullri milíón minni en áætlað
var, og er megn óánægja víða
með úrslitin. — öérstaklega ríkir
óánægja í sumum borgunum, svo
sem W'innipeg og Vancouver, því
báðar höfðu þær borgir verið á-
litnar mikið fólksfleiri en skýrsl-
urnar sýna.
Hvað Winnipeg viðvíkur, er það
engum efa bundið, að manntals-
skýrslurnar eru ekki fullnægjandi,
og að margir hafa ekki verið
skráðir. Eins eru íbúar útjaðar-
hverfisins Elmwood og nyrzti
hluti Norður-Winnipeg, ekki taldir
me6 borgarbtium, sem þó á að
vera, þar sem þeir hlutar kjósa
fulltrúa í borgarráðið, — þó hins
vegar þeir tilheyri öðru kjördæmi
við sambandsþingskosningarnar.—
En væru útjaðrarnir taldir með,
væri fólksfjöldi Winnipeg borgar
um 150,000. Við manntalið 1901
taldi W7innipeg 42,340, og er þvi
vöxturinn á tímabilinu 93,090, eða
yfir 220 prósent, eftir því sem
.skýrslurnar segja.
Með beim fólksfjölda, sem þess-
ar nýjtt manntalsskýrslur gefa
borginni, á hún rétt til fjögra full-
trúa á sambandsþingið, í stað eins
sent ny er, — miðað við hina lög-
ákveðnu 65 þingmenn Quebec fylk-
is, sem grundvallar mælikvarða,
og sem nú verður einn þingmaður
fyrir hver 30 þúsund ibúa.
Fólksfjölgunin á þessu 10 ára
tímabili hefir verið langmest í
Vesturfylkjunum, eða sem nemur
1,008,000, móti 622,000, sem er
vöxtur Austurfylkjanna á tima-
bilinu.
Hinar nýju manntalsskýrslur og
skýrslurnar við manntalið 1901
sýna fólksfjölda fylkjanna sem hér
segir :
1911 1901
Alberta ..... 372,919 73,022
British Col... 362,768 178,657
Manitoba ... 454,691 255,211
N. Brunswck 351,815 331,120
Nova öcotia 461,847 459,574
Ontario ... 2,529,902 2,182,847
Pr.Edw. eyja 93,722 103,259
Quebec .... 2,000,697 11648,898
öask......... 453,508 91,279
öamtals ...... 7,081,869 5,371,315
Á þessu tímabili hefir öaskat-
chewan fvlkið vaxið mest að íbúa-
tölu, og þar næst Ontario. Prince
Edward Island er eina fylkið, sem
sýnir afturför. Mannfjölgunin í
hverjti fylki er því þessi :
öaskatchewaa ......... 362,229
Ontario .............. 336,955
Quebec ............... 315,799
Alberta ... .’........ 299,897
I Manitoba .............. 199,480
British Columbia ..... 184,111
I New Brunswick ......... 20,695
| Northwest Territories ... 10,129
Nova öcotia ............ 2,273
Prince Edward Island sýnir 9,537
• færri innbvggjendur.
Eins og áður var getið, eru hin-
ir 65 lögákveðnu .Quebec þingmenn
mælikvarðinn, sem til grundvallar
liggur, þegar þingmönnunum er
skift niður á hin önnur fylkin. —
öamkvæmt íbúatölu fylkisins verð
ur einn þingmaður á hverja 30,780
íbúa, og verða afleiðingarnar þær, '
að Nova öcotia missir 3 þing-
, menn, fær 15 í stað 18 ; New
Brunswick missir 2, svo þar verða
11 í stað 13 ; Prince Edward
Island missir 1, verða í stað 4,
og Ontario missir 4, svo þar verða
82 í stað 6. Alls missa því Aust-
urfylkin 10 þingmenn, en Vestur-
fylkin græða 20, sem skiftist þann-
ig niður : Manitoba fær 5, svo að
jiaðan verða 15 ; öaskatchewan
fær einnig 5 og því sömu þing- }
mannatölu ; Alberta græðir sömu-
leiðis 5 og hafði 7 áður, svo jiing-
mennirnir verða 12 ; British Col-
umbia hefir nú 7 og fær 5 í við-
I bót, svo talan verður 12. — Alls
1 verður þingmannatalan í sam-,
j bandsjiinginu 231, í stað 221, sem
nú er.
Ilvað fólksfjölguninni í borgum j
! og bæjum viðv kur, þá er hún
! eins og við var að búast meiri að j
tiltölu en til sveita. Hafa helztu
j borgir og bæir í Canada eftirfylgj-
! andi ibúatölu :
t Manitoba:
Brandon ............... 13,837
j Portage la Prairie ...... 5,885
St. Boniface ........... 7,717
W'innipeg ............ 135,430
í öaskatchewan:
Moose Jaw ............. 13,825
Prince Albert .......... 6,254
Regina ................ 30,210
öaskatoon ............. 12,002
í A 1 b e r t a :
Calgary ............... 43,736
Edmonton ............. 24,882
Lethbridge ............. 8,048
Medicine Ilat .......... 5,572
ötrathcona ............. 5,580
í British Columbia:
Nanaimo ................ 8,305
Nelson ............... 4,474
New W'estminster ...... 13,394
Prince RujJert ......... 4,771
Point Grey ............. 4,319
Vancouver ............ 100,333
Vancouver (North) ...... 7,781
Vancouver (öouth) ..... 16,021
Victoria .............. 31.620
i
í New Brunswick.
Fredericton ........... 7,208
Moncton .............. 11,329 ,
öt. John ............. 42,363
í Nova öcotia.
I
llarmouth ............. 5,058
Glace Bay ............ 16,561
Halifax .............. 46,081
North öidney .......... 5,418
öidney Mines .......... 7,464
öidney Town .......... 17,617
Truro ................. 6,015
Yarmouth .............. 6,571
1 Q u e b e c.
Chicoutimi ...........
Fraserville ..........
Granby ...............
Grand Mere ...........
Hull .................
Joilette .............
I.achine .............
Levis ................
Longueuil ............
Maisonneuve ..........
Montreal .............
Quebec ...............
öt. Ilyacinthe .......
öt. Jean .............
Bherbrooke ...........
öorel ................
Thedford Mines .......
Three Rivers .........
Valley Field .........
Verdun ...............
W'estmount ...........
5,880
6,846
4,750
4,783
17,585
6,346
10,778
4,448
4,016
18,674
466,197
78,067
9,797
5,903
16,405
8,419
7,262
14,441
9,447
11,622
14,318
í O n t a r i o
Arnprior ................ 4,395
Barrie .................. 6,428
Belleville ............ 9,850
Berlin ................. 15,192
Brantford .............. 23,046
Brockville .............. 9,372
Chatham ................ 10,760
Cobalt .................. 5,629
Cobourg ................. 5,073
Collingwood ............. 7,077
Cornwall ................ 6,598
Dundas .................. 4,297
Fort William ........... 16,498
Galt ................... 10,299
Goderich ................ 4,522
Guelph ................. 15,148
Hamilton ............... 81,148
Hawlesbury .............. 4,391
Ingersoll ............... 4,757
Kenora .................. 6,152
Kingston ............... 18,815
Lindsay ................. 6,956
London ................. 46,177
Midland ................. 4,660
Niagara Falls ........... 4,245
North Bay ............. ‘ 7,719
North Toronto ........... 5,362
Orilla .................. 6,835
Oshnwa .................. 7,433
Ottawa ................. 86,340
Owen öound ............. 12,555
Pembrooke ............... 5,624
Pemboro ................ 18,312
Port Arthur ............ 11,216
Port Hope ............... 5,089
öt. Catharines .......... 2,460
öt. Thomas ............. 14,050
öarnia .................. 9,939
öault öte. Marie ....... 10,179
Smith’s Falls ........... 6,361
Rtrathford ............. 12,929
Sudbury ................. 4,140
Toronto ............... 376,240
W'aterloo ............... 4,360
W'elland ................ 5,311
W'indsor ............... 17,819
W'oodstock .............. 9,321
1 Pr. Edw. Islandf
Charlottetown .......... 11,198
Stærsta borgin er því Montreal,
sem áður, og ef úthverfi hennar
eru talin með, nær hún yfir hálfr-
ar milíón markið. Toronto borg
er önnur á listanum, Winnipeg
þriðja og Vancouver fjórða. Allar
hinar eru fyrir neðati hundrað þús-
unda markið. Á þessu tíu ára
tímabili hefir Montreal borg auk-
ist mest ; árið 1901 voru íbúar
hennar 267,730, en nú eru þeir, að
úthverfunum sleptum, 466,197, og
hefir íbúunum því fjölgað um 198,-
467 á tímabilinu. En hlutfallslega
sýnir Calgary mestan vöxt ; þar
voru árið 1901 ein 4,097, en nú eru
þar 43,736, og hefir því íbúatalan
aukist um 39,639 á þessum tíu ár-
um.
þrátt fyrir þessa hina miklu
fólksfjölgun, - sem manntalsskýrsl-
urnar sýna, eru menn alment ó-
ánægðir með úrslitin, og eru til
þess margar og miklar ástæður :
ökýrslurnar sýna, að íbúatala
landsins hefir á þessum tíu árum
aukist um 1,711,554, en á sama
tíma telja innflutningaskýrslur
Laurier-stjórnarinnar að rúm
1,700,000 innflytjenda hafi komið
frá Bretlandi og öðrum löndum
og sezt hér að. Ef tölur jiessar
eru réttar, ættu einar 10 eða 11
þúsundir að vera vöxtur sjálfrar
jijóðarinnar á þessum tíu árum,
og er það augljós fjarstæða. Og
það, að margmenni hafi fluzt úr
laiídi á þessu tímabili, er önnur
augljós fjarstæða.
Eitthvað er því rangt, og að
vorum dómi getur jiað að eins
leikið á tvennu : Annaðhvort eru
manntalsskýrslurnar rangar, eða
þá að Laurier-stjórnin hefir gefið
i'it falskar innflutningaskýrslur ; en
jafnvel þó það næði helmingi, sem
engar likur eru til, þá hlyti vöxt-
ur sjálfrar þjóðarinnar meira en
fylla upp það skarð, eftir fæðingar
og dánarskýrslum að dæma. —
Manntalið hlýtur því að vera
rangt, og það til muna, og þegar
eru sannanir færðar fyrir því í
mörgum borgum og bæjum í
vestrinu.
En hvers vegna Laurier-stjórnar
þjónarnir hafi farið þannig að ráði
sínu, verða menn sjálfir að gera
sér grein fyrir.
BÓNÞÆGKI.
Jiað má ekki minna vera en að
Iljiimskringla verði við þeim til-
mælum Lögbergs, að afturkalla J>á
staðhæfingu, að kosningaseðillinn,
sem í prentsmiðju þess var prent-
aður, hafi verið þaðan sendur —
“innan í Lögbergi” út á
pósthúsin. Vel má vera og er enda
líklegt, að hann hafi verið sendur
út um bygðir í pökkum, sérskilinn
frá blaðinu. En þetta atriði varð-
ar minstu, — hitt er aðalum-
kvörtunarefni Heimskringlu, að
miða þessum eða eintökum af hon-
um var laumað innan í blaðið
Heimskringlu, svo að miðinn á
þann hátt skyldi berast kaupend-
um blaðsins í hendur. þetta er
rangsleitni, sem Heimskringla hef-
ir fulla ástæðu til að kvarta und-
ab og að tilkynna almenningi,
hv'ers konar lúa- og smásálar-
brögðum Liberalar beita til jæss
að komg sinum pólitísku flugrit-
um út á meðal kjósendahna.
Rlík bardaga-aðferð er ó æ r -
I e g , og þv’í í alla staði ósamboð-
in heiðvirðum mönnum.
ISLENZKIR KORNYRKJUMENN
Merkið flutnings-seðla ykkar:
Ship to Fort William or Port Arthur,
---------------Advise-------------
ALEX. JOHNSON & CO.
Room 201 Grain Exchange Building, Winnipeg.
Og sendið mér þá, með fyrirmœlum um söluna á því. Ég get útvegað
ykkur hæsta verð fyrir hveiti ykkar. Gefið þessu gætur áður en J>ið seljið.
Umboðslaun eru aðeins EITT CENT af busheli á öllum korntegundum. Skrifið
mér á íslenzku og fáið allar nauðsynlegar upplýsingar.