Heimskringla - 19.09.1912, Síða 4

é, BLS;
WINNIPEG, 19. SEPT. 1912.
HEIIISKRINGLA
Heimskringla
Pablished every Thursday by The
Beiuskrmgla News & Fuhlisbiug Co. Ltd
Verö biaösins 1 Canada oir Baudar
$2.00 um óriö líyrir fram bonraö).
Hent til islands $2.U) (fynr fram
bcrguB).
B. L. BALDWINSON
Editor & Mana«er
Odiee:
729 Sherbrooke Street, Winnipeg .
BOX 3083. Talsími Garry 41 10
Böggla-póstsandingar.
fjcgar John Wanamaker var
póstmálaráSgjafi Bandaríkjanna,
íyrir nokkru.m árum, sagði hann
fjórar ástaeöur vera fyrir því, aÖ
Bandaríkin gætit ekki komiö
bögiglasendingum á hjá sér undir
Hluttekning.
| Ilon. T. W. Ceothers, vinnumála-
' ráög-jafi Borden stjórnarinnar, hef-
ir þráfaldlega, síöan hann tók viÖ
embættinu sýnt að hann er ein-
lægur vinur verkalýösins. Enginn
stjórnmálamaöur í Canada hefir
I sýnt einlægari áhnga, en hann ger-
| ir, fvrir«hagsmunum vinnendanna
j í ríkinu.
Síöasti vottur þess er ræöa sú,
sem hann flutti verkamannadaginn
j í St. Thomas borg í Ontario. —
. Hann hélt því þar fram, að eina
meðalið, sem hann sæi gegn óeirð
vinnulýðsins hér í landi, væri það,
að gera vinnendurna hluttakandi í
þeim hagnaði, sem stofnanir þær
fengju, er þeir ynnu viö ; með öör-
um orðum, að þeir fengju sann-
gjarna hlutdeild í árlegum gróða.
Ilann benti á, að gasfélagiö í Lon-
don á Englandi haföi tekið upp
þessa stefnu, og aö htin heföi gef-
ist vel. Jafnframt játaði hann að
ýms önnttr félög hefÖu revnt þessa
því fyrirkomulagi, sem Jjýzkaland
og England hefðu tekið upp hjá aöferð, án þess að hún hefði bætt
sér. þessar fjórar ástæður, sem
væru þessu til fyrirstöðu i Banda-
ríkjunum, sagði hann vera : Am-
hag vinnendanna ; en eigi að síður
væri hluttekningarstefnan alger-
lega réttmæt og í fullu saJnræmi
erican Express félagið, Adams Ex- beztu hagsmtmum vinnendanna og
press félagið, United States Ex- stuðlaði til þess, að attka og við
press félagið og Wells Fargo Ex-
press'félagiö. þessara £éla,ga, eða
áhrifa þeirra, hefir á síðari árum
gætt minna að tiltölu við böggla-
ílutninga í Bandar kjunum, heldur
en gerði fyrir mörgum árum. þess
vegna hefir póstmáladeild Banda-
ríkjanna nú ákveðið, að stofna til
bögglasendinga á stjórnarreikning
strax með byrjun næsta árs, og
að setja flutningsgjaldið miklu
Jægra, en það hefir nokkru sinni
áður verið hjá félöguntim. Og auk
þess ætlar stjórnin að flytja bögg-
ulsendingar, sem félögin hafa að
þessttm tíma ekki viljað flytja ;
Til dæmis ætlar stjórnin að flytja
lifandi fugla, egg, smjör og aðra
bændavöru.
Með þessum hætti er verzlun
milli bænda og bæjarmanna gerð
greiðari og að öllu leyti hagfeld-
ari og kostnaðarminni, svo að
borgabúar geti átt kost á, að fá
vörurnar talsvert ódýrari en þær
nú eru.
halda sátt og samlyndi milli vinnu
veitend a pg vinnuþiggjenda ; þar
sem hver vinnandi fyndi til þess,
að hann ynni að uppbyggingu sinn
ar eigin stofnunar. Hann gat þess,
að málefni þetta mundi áður langt
líður verða efst á dagskrá hér í
landi. Kvaðst hann hafa persónu-
lega þekkingu á mörgum stofnun-
um hér í Canada, sem væri eign
milíónaeigenda, þar sem vinnend-
urnir fengju laun, sem ekki væru
sæmileg, með því að þeir gætu eigi
af þeim launum haldið sig og fjöl-
skyldur sínar eins vel og vera
ætti. þeir fengju í sannleika ekki
lífvænlep- vinnulaun. þess vegna
væri það, að óeirð verkalýðsins í
landi hér, að svo miklu leyti sem
hún bygðist á ósanngirni vinnu-
veitendanna, krefðist þess, að eitt-
hvert ráð jrrði fundið, sem út-
rýmdi óánægju ástæðunni. Hann
Kvað það áreiðanlega víst, að
engin þjóð væri betri en hinir al-
menmi einstaklingar, sem mynd-
Stjórnin hefir og tekið þann lið llðu hana- Þess yegna væri það,
eftir brezka og þýzka fyrirkomu-
lagínu, að heimta ekki fyriríram
flutningsgjald, en taka við gjald-
iti frá viðtakiendum bögglanna,
eigar þeir eru aíhentir. linnfrem-
r ætlar Bandaríkjastjórnin, að
orga viðtakanda fult verð íyrir
skemdir, sem kunna að verða á
€figjum í llutningi, hvort heldur
þær skemdir orsakast af broti eða
öðrum orsökum. En það gera Ev-
rópustjórnirnar ekki. Hið svo-
neínda héraða fyrirkomulag verð-
tir op viðtekið í Bandaríkjunum :
ákveðinn fiutningstaxti innan sér-
hværs héraðs. þetta fyrirkomulag
er til þess að vera í samræmi við
hin svonefndu milliríkja eða “In-
ter-State” lög, sem fyrir nokkru
.■skipuðu fyrir um héraðsflutninga-
fvrirkomulap og 15 prósent lækkun
flutningsgjalda.
Svo er að sjá á fregnum að
sunnan, að “express” félögin hafi
áfrýjað þessari skipun laganna, og
•er enn óv:st, hvernig máli því
kann að lykta, þó alment sé vkn-
■að, að félögin tapi, og að fólkið,
— sem á að ráða — fái að ráða
Í1 it tningsgjaldinu.
Munurinn á flutningsgjöldum
með “express” eða hraðflutnings-
félögunttm brezku í samanburði
við Bandaríkjafélögin, var ljóslega liðnum árum.
sýndur fyrir nokkrum tíma, þegar
tveir ferðamenn frá Bandaríkjun-
Bm komu til baka úr Evrópuferð
sinni ; 15 stykki af farangri voru
á Englandi send með póstflutn-
ingi á skrifstofu gufuskipafélags-
ins allur kostnaðurinn við flutn-
ibginn varð $1.25. En fyrir sömu
15 stykkin var Express-gjaldið frá
New York lieirn að heimiltum
ferðamannanna $26.50. Fréttin get-
ur ekki um flutnings vegalengdina
í hvoru landi fyrir sig, en líklegt
er, að hún hafi verið nokkru meiri
hér í landi, enda er mikill mttnur
ílutningsgjaldanna.
þegar nýju póstböggulsendinga-
lögin ganga í gildi við byrjun
komandi árs, þá verður þyngd
bögglanna miðuð við 11 pund í
stað 4. punda eins og nú er, sam-
kvæmt póstlagáákvæðuntrm um 4.
flokks póstflutning.
Verði árangurinn af þessu nýja
tiltækí stjórnarinnar eins og hún
vonar, verður þess ekki langt að
bíða, að hún flytji áyngri böggla.
Á þýzkalandi er þungi slíkra bögg
ulsendinga miðaður við 110 pund
nfest, og þar er járnbrautum gert
að skyldu, að flytja ókeypis alla
böggla undir 11 punda þunga.
Ef þetta
að ef vinnendurnir, sem daglega
vrðu að strita fvrir lifi sinu, væru
útilokaðir frá möguleikanum til
þess að geta sanngjarnlega alið
sig og skjldulið sitt og mentað
börn sín, og t*m leið safnað nokk-
uru £é til þess að trvggja sér við-
unanlegt lífsuþpeldi á elliárunttm,
— þá verðttr nauðsvnlegt að gera
einhverjar ráðstafanir til þess að
fá lagfæringu á þessu.
það ætti — sagði hann — að
vera sátt og satnlyndi milli auðs
og vinnu ; með öðrum orðum ;
milli verkveitenda og verkþiggj-
enda í Canada. Hann gat þess, að
á sl. ári hefðu 104 óánægjuefni
verkamanua við verkveitendur
sína verið leidd til lykta á frið-
samlegan hátt, og að af þessum
104 tilfellum hefði að eins verið
j eitt, sem verkamenn höfðu ekki
gilda ástæðu til óánægju. Ekkert
af þessmn tilfellum hefði komið
fyrir, ef hluttekningar-fyrirkomu-
lagið hefði verið í gildi.
J Hann bað verkaimanna£élögin að
i íhuga ]>etta málefni og hafa sam-
tök til þess, að hrinda því í það
[horf, sem það þyrfti að komast í,
og með því koma í veg fyrir þann
kala og óspektir, sem alt of tíðar
hefðu verið milli auðs og vinnu á
Hvítir Eskimóar.
þess var getið í síðasta blaði,
að landi vor Vilhjálmur Steíáns-
son, sem um síðastliðinn fjögra
ára tima hefir verið í mannfræði-
j rannsóknarerindum norður á Al-
aska ströndum og við Ishafið,
væri aftur kominn til mannabygða
Hann lenti í Seattle borg þann 9.
i þessa mánaðar.
Blaðið “Seattle Post Intelligen-
cer”, dags. 10. þ.m., flytur fregnir
af Vilhjálmi. Segir hann hafa kom-
ið þangað með skipi frá Nome,
o,g að hann telji líklegt, að hann
hafi fundið aikomendur þetrra
hvítu manna frá Skandinavíu, er
fyrir níu öldum fluttu til
j Grænlands Og ,síðast fréttist um
| árið 1412.
Blaðið segir fierra Stefánsson og
félaga hans Dr. R. M. Anderson,
jfrá Forest City, hafa gert vetð-
tnætar dýrafræðislegar og þjóð-
^ fræðislegar uppgötvanir, sem Dr.
Anderson hafi með sér á skipinu
j Belvedere, og sem eigi að ná í
höfn í San Francisco snemma f
þeir félagar lögðu upp í þessa sé áreiðanlega látinn. Um það at-
ferð sína árið 1908 ; lögðu þá leið
um Winnipeg, Edmonton og það-
an noröur að McKenzie ánni og
niður eftir henni alt að mynni
“Coronation” ílóa. Fvrsta vetur-
hennar, og þaðan að svonefndum
inn hafðist Stefánsson við nálægt
mynninu á Codville ánni í Al-
aska ; næsta vetur hjá Parry
höfða og þriðja veturinn við Cor-
I onation flóann og Victoria land,
og fjórða veturinn við Parry
höfða. Meðal annars ferðaðist
hann á hundasleða frá Parry
höfða til Barrows odda, þúsund
mílur vegar, og hei'msótti á þeirri
leið allar Eskimóa bygðir með-
fram ströndinni.
Frá Parrv höfða fór hann 22.
marz og lenti við Barrows odda
þann 13. júní.
Meðal annara hluta, sem þeir
félagar söfnuðu á þessari löngu
útivist, eru húðir, hauskúpur og
fótleggir af “barren ground grizz-
lv” bjarndýrum, og er svo mælt,
að að eins einn slíkur björn sé nú
til á nokkru dýrasafni. Svo er
mælt, að tvær bjarndýra tegnndir
séu í safni þeirra félaga. þessi
fágætu bjarndýr eru gráleit að lit,
og verða afarstór, alt að 700 pd.
á þyngd. þau lifa á rótum og
grastegundum ; spikið á þeim er
4 þutnll þvkt. þegar vetrar grafa
þeir sig inn í árbakkana og láta
fenna yfir sig ; liggja svo þar í
dái eða svefni, þar til í aprílmán-
uði að þeir skríða á kreik, — þá
eins feitir og þeir voru að haust-
laginu, er þeir lögðust til hvíldar.
En með því, að engin fæða er fá-
anleg á þeim stöðvum í aprtl og
maímánuðum, þá horast birnirnir
á því tímafcili, þar/til frost fer úr
iörðu, að þeir ná í rætur og aðra
fæðu.
Stefánsson fann leirker og gras-
körfur austar miklu en áður hefir
1 slíkt fundist.
I Um hina svonefndu ‘‘hvítu Eski-
móa”, sem dvelja við Coronation
flóann, fórust Stefánsson þannig
orð : ^
“ þeir eru hávaxnari en græn-
lenzku Eskimóarnir, en ekki eins
háir og Alaska Eskimóarnit. þeir
tala Eskimóa máli, þó mér find-
ist ég kenna þar nokkurra skand-
inaviskra orða, og þeir lifðu að
öllu sem aðrir Jiskimóar. Ég heim-
sótti 13 flokka þessa fólks, sem til
samans um 2 þtts. manns. Ég sá
þúsund þeirra. Tíu af flokkum þess
ttm höfðu aldrei fyr, séð hvíta
menn og höfðu engar sögur af
þeim. Tveir flokkar höfðu heyrt
1 um Sir John Franklins heim-
. skautaferð. Einn gatnall maður í
| einttm þessara flokka hafði séð
Richardson árið 1848, og annar
'gamall maður í öðrum- flokki
j hafði séð Collinson árið 1853. —
j þrettándi flokkurinn hafði kynst
■ hval\æiðamönnum, sem þar höfðu
komið. Milli hinna ljóshærðu og
ltinna dökku Eskimóa er 300
j mílna breið eyðknörk, sem enginn
! Eskimói hefir ferðast yfir. þeir,
sem búa vestan við spildu þessa,
vita ekkert um hina, sem fyrir
austan hana búa. En þeir, sem að
austan búa, vita um þá, sem fyrir
vestan eru, en álita þá vera villi-
menn og mannætur.
Moskusutxar, hýðbirnir, selir eru ,
margir á þessum stöðvum, og 1 Mtktlfenglegt nýmæli hefir ny-
hvítu Eskimóarnir lifa góðu lífi. skeö verið hl>rtð upp fynr bæjar-
— Margir þeirra hafa heiðblá augu ■st.Í°rn ^ tnntpeg borgar.
og ljósar augabrýr yfirleitt. Marg- j Þ«r herrar William Georgeson
ir karlmennirnir hafa ljós eða °íT R- L. Shimmin, báðir frá
rauðbirkin skegg, þeir hafa engar Ctdgary borg í Alberta, hafa gert
sagnir af forfeðrum sínum. Á Vic- bæjarstjórninni tilboð um, að
toriu landi eru nokkur steinhús, en j velta jarðgasi hingað til borgar-
hvítu Eskimóarnir forðast þau. i innar alla leið frá Alberta, nær
þeir segja hús þessi hafi bygð ver- 85® mílur vegar, til þess að lýsa
ið af öndum áður en menn Jiomu á j og hita upp heimili borgarbúa, og
jörðina. Ég gat ekki fengið tölu 1 a$ selja gasið fyrir 25 cents hver
þeirra, sem höfðu blá augu, því þúsund teningsfet. Félag er þegar
1 stofnað þar
riði fórust honum svo orð ;
“í september 1909 fór Darrell til
hvalveiðaskips, sem hafði vetur-
setu hjá Bailey eyjtt. Hann var
einn síns liðs og dró sleða. En
töaður á þeim norðlægu stöðvum
er að eins í hættu, þegar hann
verðttr fyrir slysum eða væikist, —
þá er hann hjálparlaus og veröur
að farast. þegar Darr.ell fór frá
skipinu, hélt hann suðvestur að
Liverpool vík, þar sem hann hélt
til ; Eskimóar sáu Hann, þegar
hann fór þaðan, og vita ekki, í
hverja átt hann hélt. Hann sagði
Eskimóum, að hann kæmi aftur
næsta ár til að kaupa grávöru. 1
1 þeÍMt tilgangi haföi hann farið
þangað norðttr, að kjmnast loð-
skinnamögttleikum héraðsins og
ver/.lunar-möguleikum þess. Hann
getur haf-a, haldið vestur meðfram
ströndinni eða suður með Ander-
son ánni, áleiðis til Fort Good
Hope, með því hann ætlaði til
Dawson. Ég held hann hafi hald-
ið vestur í átt til Fort McPherson
Á sl. ári fann Eskimói einn frá
Bailevs ej'ju, sem hélt upp með
Anderson ánni, tré eitt', sem högg-
ið hafði verið og skrifað á það.
Ég hvgg, að skriftin sé eítir Indí-
ána, því prestarnir í Fort Good
Hope hafa kent Indíánum að
skrifa. Kn maðurinn lofaði mér,
að á næsta ári skvldi hann högjgva
tréð niður og flytja þann hluta
þess, sem skriftin er á, til Bailey
eyjunnar.
í J>að inætti ætla, eftir lýsingu
Mr. Stefánssonar á íshafs strönd-
um austan McKenzie árinnar, að
það væri land með miklum hjörð-
um af mosktisu'xum og cariboo-
dýrum, en ekki frosið eyðihjarn,
þar sem Sir J ohn Franklin og fylg
isménn hans Íétu lífið af harðrétti.
— Annars kvað Mr. Stefánsson
vera rjóður í andliti og hinn
I hraustlegasti. Hann segir, að þeir,
sem þangað ferðist norður, geri
rangt í því, að flytja með sér
þangað fæðutiegundir.
j í umræðum um möguleika þess,
að nokkrar leifar væru þar eftir
bvgð Norðmanna á Grænlandi,
eða að þeirra afkomendur hefðu
haldið þaðan vestur yfir sundið
áðttr en Kolumbus fann Ameríku,
þá hélt Stefánsson því fram, að
til tiltölulega skamms tíma hefðu
samgöngur verið mtlli Grænlands
og meginlandsins, og Eskimóar
hefðu ferðast á ís yfir sundið á
vetrum.
Hr. Vilhjálmur •Stefánsson ætlar
að rita bók um þennatt hinn mikla
leiðangur sinn og- hefir þegar safn-
að efninu til hennar. Sögurnar,
sem hann þar rattn segja, er líkleg-
ar til að kveikja löngum í brjóst-
um margra hraustra dr.engja til
að kanna land þetta enn nánar, —
ekki sízt þeirra fflanna, sem að
langfeðgatali eru út af víkingum
komnir. — Annars hefir Stefáns-
son gert uppdrætti af landi þar
nyrðra, sem stuðst mun verða við
þegar gerður verður nákvæmur
it]>pdráttur af nyrztu lendum Can-
ada.
Alberta jar! gas.
að þegar ég leitaði þeirra flýðu
þeir mig, með því að þeir skildu
ekki tilgang minn. Ég aðgætti
samt augu margra karlmanna og
sannfærðist um, að augun líktust
attgum kynblendings Skandínava-
Eskimóa á Grænlandi, en voru
ekki eins og í sönnum Eskimóum.
Ég aðgætti flokkinn, se>m Collin-
son heimsótti árið 1853. Hann
sagði, að tala flokksmanna væri
vestra til að verzla
með þetta gas, sem sagt er að
vera hreint og af beztu tegund og
fela í sér mikið hitamagn.
þetta er eitt hið rnesta fyrir-
tæki, sem menn hafa hér tekist í
faiig, að leggja gildar gaspípur
alla lcið vestan frá Alberta til
Winnipeg borgar, til þess að fá hér
markað fyrir jarðgasið. Takist
þetta, þá lækkar það hitunar-
200 og aflir^við góða" be'ilsu^Ei^n- í kostnaö borgarbúa um fullan helf-
ig fann Dr. Richardson 2 þús. Eski ,111 ^ 'lð Það sem nu er. Borgarbu-
móa árið 1848 milli McKenzie ár- , ar *®ta notaö Þetta gas til ljosa,
innar og Bailey eyjarinnar. þessir matmðslu og hitunar, og væntan-
I noin t öan r ranctsco snemma
póst-böggulsendinga- nóvember næstk.
fvrirkomnlag reynist vel í Banda-
xikjnnnm, þá ætti það að hafa
þau áhrif, að samskonar flutnings-
aðferð yrði viðtekin hér í Canada,
— hennar er hér fult eins mikil
jjörf.
Báðir eru þeir félagar sagðir við
góða heilsu ; en allan þennan
fjögra ára tíma hafa þeir félagar
stundað rannsóknir sínar hver
öðrum fráskildar, nema 9 mánuði,
sem þeir voru samvistum.
Eskimóar hafa haft samneyti við
hvíta menn ; nú er eftir af öllum
Heim fjölda að eins 40 manns, allir
sýktir”.
Stefánsson telur það happ sitt í
þessum leiðangri, að hann flutti
engar fæðutegundir með sér þang-
að norður, en notaði byssu sína
til að skjóta sér til matar. Hann
lifði eins og Eskimóar gera og
mikið af tímanum á meðal þeirra.
En enga hjálp þurfti hann til
þeirra að sækja aðra en fatasaum,
sem konur þeirra gerðu fyrir hann.
Stefánsson telur vist, að Bretinn
lesfa þá einnig á parti til reksturs
ýtnsra afl og- vinnuvéla hér.
Svo er til ætlast, að borgar-
stjórnin kaupi gasið og selji það
svo til borgarbúa. Frambjóðendur
segja, að 14 þús> feta af gasi þessu
trefi eins mikinn hita og eitt ton af
beztu kolum. Beztu kol kosta hér
nú $11 tonnið, 2000 pd., en jafn-
gtldi þess af Alberta jarðgasinu
mundi kosta bæjarstjórnina $3.50.
Borgin yrði að sjálfsögðu að tak-
ast í fang að leiða gaspípur eftir
flestum eða öllum strætum borg-
arinnar, til þess að leiða gasið inn
í íbúðarhús íbúanna. þessi kostn-
Ilubert Darrell, sem hvarf meðan j aður hefðist upp á þann hátt, að
hann var að rannsaka strendur ís- bærinn yrði að selja bæjarbúutn
hafsins, austan McKenzie árinnar, I gasið nokkru dýrara, en hann
t
Fyrir nýtízku karlmanna fatnað
FAKIÐ TIL
W. S. ÐONOGH & CO.
UEIR GERA VöNHUÐUST F 'T ÍR VÖLDUSTU EFXI EFTIR 5IÁLI
2-6 BANMATYNE AVE.
Talsími Garry 4416. Winnipeg, Man.
I keypti það ; en þó ekki dýrara en
svo, að liitunarkostnaður ibúantta
vrði ekki hærri en helftngur þess,
er þeir nú borga.
Alberta félagið kveður sig við
íþvi.búið, að verja 15 til 20 milíón-
uln dollars til þess að leiða jrasið
alla leið hingað, ef borgin afræður
að kaupa það. Félagið biður ekki
utn nein sérréttindi eða önnur
| hlvnnindi í sambandi við þetta til-
! boð sitt, heldur að eins að mega
selja bænum það í heildsölu. Fé-
lagið segir enga þörf þess, að
brevta um hitunarvélar í húsum
j manna ; gasbrennara sem kosti
mjög lítið, megi láta í hitunarvél-
arnar. Enginn reykur eða ryk fj'lgi
j notkun þess gass og engin aska.
1 það er svo hreinlegt til nota, sem
1 hugsast getur. Ýmsar borgir í
i Vestur-Canada, svo sem Calgary,
, Lethbridge, Medicine H|at og Mc-
j Leod og fleiri bæir í suður Al-
jberta, nota nú gas þetta og reyn-
ist það ágætlega.
það er á vitund allra, sem eru
kunnngir þar vestra, að óþrotlegt
gasmagn er á ýmsum stöðum í
Alberta, og að það er hreinasta
og hitames.ta jarðgas, sem enn
hefir fundist ; en rakalaust og get-
ur ekki frosið.
■Félagið er nú að undirbúa, að
ueta veitt nægu gasi til að nægja
þörfurn 1,200,000 matins. það ætl-
ar sér að gera nauðsvnlegar um-
bætur til frekari gasveizlu, eftir
þörfum. — Bæjarstjórnin hér hefir
tilboð félagsins til meðferðar inn-
an fárra daga. Fari svo, að bæj-
arstjórnin gangi að þessu tilboði,
þá segir félagið, að það verði íbú'
um borgarinnar 5 milión dollars
j hagnaður á ári.
þetta saffla tilboð hefir félagið
j vert bæjarstjórnunum í Moose
Taw, Regina, Saskatoon, Swift
Current, Brandon, Portage laPrai-
rie og öörum bæjnm i Vestur-
Cartada.
Meðal þeirra, sem standa í fé-
lagi þessu, eru nokkrir brezkir
auðmenn, sem hafa ótakmarkað
fjármagn til þess að tryggja það,
að félagið standi við tilboð sitt
ov leiði gasíð til nefndra borga, ef
tilboð þess verður þegið. Félagið
skuldbindur sig til, að þrýsta gas-
inu í gegnum pípurnar með 300
punda þttnga á hvrert teningsfet,
svo að einatt verði nægar byrgðir
til nota.
ísl. höfuðlærdómar.
Svo heitir bæklingur nýútkominn
úr prentsmiðju Lögbergs. Höfund-
ur hans er guðfræðikandídat hr.
þorsteinn Björnsson. Bæklingur
þessi, sem er í stóru broti nær 70
bls. að stærð, er yfirlit yfir trú-
fræðikerfi þau, sem nti eru á dag-
skrá með íslenzku þjóðinni.
þau eru þessi :
1. Lúters trúin.
2. Únítara kenningin.
3. Nýja guðfræðin.
Höfundurinn gerir hlutdrægnis-
lausa ^gein fyrir kenningum Lúters
og Únítara kenningunni. Lang-
mestu rúmi er varið til þess að
j skýra Lúters kenninguna, og hún
sundurliðuð í siérstök atriði, svo
| sem : Kristindómurinn, trúarjátn-
'ingarnar, Gyðingdómurinn, önnur
1 trúarbrögð, drottinn alheimsins,
jheimurinn, maðurinn, djöíullinn,
syndasektin, þríeimngin, náðarmeð
ulin, fagnaðanerindið, sakrament-
in, baenin, trú, dauðinn, upprisan,
dóm-ttrinn.
Skýringin á trúaratriðum eða
kenningum Únítara, er, að því er
vér bezt sjáum, algerlega hlut-
drægnislaus ; enda getur höfundur-
1 inn þess, að þeir prestarnir Dr.
Jón Bjarnason, Rúnólfur Marteins-
son og Hjörtur I/eó hafi yfirlitið
j þann kaflann, er fjallar tt.m Lúters
trúna, og séra Guðmundur Árna-
son og séra Rögnvaldur Pétursson
þann, er skýrir Únítara kenning-
arnar.
En þriðji þáttur bæklingsins, sá
er fjallar um Nýju guðfræðina, hef-
ir ekki verið yfirlitinn af séra Fr.
J. Bergtnann, aðalforvígismanni
þeirrar kenningar ; enda virðist
höfundurinn skýra hana frekar frá
eigin brjósti ;■ segir hana einskon-
ar tilraun til ummyndunar á
kristnu trúnni í skynsemisskoðun
eða Únítara kenningu ; segir, að
alltnargir prestar, kennimenn og
fjöldi hálfmentaðra manna fylgi
þessari stefnu, en engir vísinda-
menn. Annars kveðst höfundurinn
hafa bj'gt heimildir sínar á bók sr.
R. J. Cambells um Nýju guðfræð-
ina, af því að til hans hafi yfir-
leitt verið litið af Islendingum,
sem höfuðs og leiðarstjörnu stefn-
unnar.
Kjarninn í skýringum höfundar-
ins á Nýju guðfræðinni er sá, að
hún hröklist milli almennrar
kristni og Únítara triiar, — fylgi
báðum og þó hvorugri. Kenningin
á revki, hvorki ljós né heilleg ;
stenchir þó að andanum til næst
Únítörum.
Oss virðist þessi bæklingur vera
saminn með því sérstaka mark-
miði, að gæfa Nýju auðfræðinni
blátt auga.
Stórborgir heimsins.
Um sextíu borgir í heiminum
hafa milíón íbúa og þar j'fir,
og er helmingur þessara stórborga
í Evrópu, þrátt fyrir það, þó hún
sé önnur minsta heitnsálian að
stærð, en önnur í röðinni ofanfrá
að mannfjölda.
Af hinum þrjátíu borgum í Ev-
rópu, sem hafa yfir y2 milíón íbúa,
er Lundúnaborg lang-fjölmennust,
með 7Já milíón, eða nákvæmlega
7,553,000 íbúa ; sjálf London City
ltefir þó að eins 27,000 íbúa. Næst
af Evrópu borgunum er París,
með 3)4- milíón íbúa, séu úthverfin
talin með, annars 2,880,000. Hin
þriðja í röðinni er Berlin, •með
2,084,000 án úthverfa ; en séu þau
ásamt keisarabænum Posdatn tal-
in með verður íbúatalan >3,852,000.
Fjórða í röðittni er Vínarborg
tneð nifflar tvaer milíónir— 2,065,-
000. Fimta er St. Pétursborg, með
tæpar tvær milíónir, eða 1,928,000.
]>á kefflur talsverður mismunur.—
Sjötta borgin verður Moskva, hinn
forni.höfuðstaður Rússaveldis, með
1,617,000. þá kemttr Hlamborg,
með 1,132,000 ; og þar næst Kon-
stantinopel, með 1,106,500 íbúa, og
eru þá milíóna borgirnar í Evrópu
upptaldar.
Tvær borgir slaga þó nokkuð
uppeftir milíóna-markinu, og eru
það Budapest, höfuðborgin í Ung-
verjalandi, sem hefir 905,000 íbúa,
og Warschaw, hinn forni ltöfuð-
borg Póllands, með 856,000 íbúa.
I N.æst koma tuttugu borgir, sem
hafa frá J4—/4 milíón íbúa, og eru
þær : Glasgow, Liverpool, Neap-
el, Manchester, Brussel, Munchen,
Ledpzig, Madrid, Kaupmannahöfn
(588,000), Milano, Barcelona, Am-
sterdam, Rómaborg, Birmángham,
Breslau, Köln, Lyon og Prag.
| þá koma Ameríku-borgirnar, og
er þá New York fyrst á blaði með
j 4,767,000, og er hún þá önnur
stærsta borg á jarðríki. Chicago
ltefir 2,300,000 ; Philadelphia rúma
iy milíón ; Buenos Aj-res, höfuð-
borgin í Argentina, tæpa 1% milí-
ón ibúa ; Rio de Janeiro, höfuð-
borgin í Braziliu, St. Louis og
Boston hafa allar milíón íbúa ;
Cleveland 750,000 ; Baltimore og
Pittsburg rúma % milíón íbúa ;
San Francisco kemur næst, en nær
ekki hálfrar milíón markinu.
í Asíu-borgunum eru manntöl
ekki eins ábyggileg og í borgum
Evrópu og Ameríku, en samt mun
me<ra telja áreiðanlegt, að þar séu
6 borgir, er hafa yfir milíón íbúa,
og er Tokio, höfuðborgin í Japan,
fjölmennust, með 2J4 milíón íbúa ;
þá Osaka, sem einnig er í Japan,
með milíón íbúa. þá eru Kal-
kútta og Bombay á Indlandi, og
Hsiangtan, Hising og Nanking í
Kína, með milíón ibúa hver. Pek-
ing, höfuðborgin í Kína, hefir 750,-
000 íbúa, og 12 aðrar Asíu-borgir
hafa yfir hálfa milíón íbúa, og
eru flestar þeirra í Kítta og á Ind-
landi.
I Ástralíu eru tvær borgir, sem
hafa yfir hálfa milíón íbúa, nefnil.
Sidnev með 606,000 og Melbourne
með 562,000 íbúa.
í Afríku nær að eins ein borg
hálfrar milíón markinu, og er það
Kairo á Egyptalandi, sem befir
680,000 íbúa. Alexandra er önnur
fjölmennasta borgin og langmesta
verzlunarborg álfunnar.
Hvenær skyldi aumingja ísland
ná hálfrar milíón markinu ?,