Heimskringla - 17.09.1914, Blaðsíða 4

»LS. 4.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 17. SEPT. 1914.
Heimskringla
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum fimtudegl.
trtgefendur og eigendur
THE VIKING PRESS, LTD.
Tert5 blatSslns i Canada og
Bandarikjunum $2.00 um árlð
rirfram borgati).
ent til Islands $2.00 (fyrirfram
borgab).
Allar borganir sendist rábs-
■aanni blabsins. Póst eba banka
ATtsanir stýlist til The Viking
Press, Ltd.
Ritstjórl
RÖGNV. PÉTURSSON
RátSsmatSur
H. B. SKAPTASON
Skrifstofa
729 Sherbrooke Street, Wionipeg
BOX 3171. Talsfmi Garry4110
Islenzka kenslan við
háskólann.
Það er nú sannspurt, að hætta
eigi við íslenzku kenslu við háskól-
ann. Sá frægðardagur er nú liðinn,
að það tillit sé tekið til þjóðflokks
vors, að mál vort verði kent þar
framvegis. Hefir kensla i íslenzku
staðið þar i rúm tíu ár, og að þvi
búnu á hún nú að hætta.
Og hún er látin detta þar úr sög-
unni, án þess nokkur segi orð. Lik-
ast til vita íslendingar ekkert um
þetta; hafa máske gleymt því, að
hún hafi nokkurntíma verið kend
þar. Annað eins sinnuleysi hefir
borið við áður viðvikjandi sérmál-
um vorum hér í álfu.
Þetta metnaðarleysi vort, íslend-
inga, er að verða því argara, sem
það er að verða meiri undantekn-
ing meðal skandinavisku þjóðanna.
Einmitt nú, þegar íslendingar láta
leggja niður kenslu í sínu eigin
máli við þann háskólann, er þeir
hafa sótt mest, og haft mest áhrif
við, eru Norðmenn og Sviar að róa
að þvi öllum árum, að fá tungumál
sin tekin upp á kensluskrá miðskóla
og háskóla i öllum ríkum Banda-
rikjanna, þar sem þeir búa. Er nú
sænska og norska kend við flesta
miðskóla og æðri skóla i fimm rikj-
um í Bandaríkjunum. Ríkin eru:
Illinois, Iowa, Wisconsin, Minne-
sota og Norður-Dakota. Auk þess
eru mál þessi kend við alla betri
háskóla Bandaríkjanna. Hafa Skand-
inavar getið sér góðan orðstír fyrir
þenna lofsverða dugnað sinn og
ræktarsemi við bókmentir, tungu og
sögu feðra sinna. — Ekki verður
það þó sagt, að arfur vor íslend-
inga, í bókmentum og sögu frá
fornri tíð, sé minna verður, en
frænda vorra Norðmanna og Svía.
Því ef svo væri, bæri ættland vort
nafnið Sögu-eyjan” til engra nota.
Einsog alkunugt er, sækja Norð-
menn og Svíar allar sinar heimild-
ir fyrir fornum fræðum til feðra
vorra. Ef forfeður vorir hefðu ekki
skrásett og varðveitt Eddurnar og
sögurnar, hefði orðið lítið um nor-
ræna fornfræði á Norðurlöndum. —
Saga hinna norrænu þjóða hefði þá
náð skamt aftur í iímann; norræn
goðafræði orðið tildraga-snauð. Það
er ekki fyrr en komið er fram á
seytjándu öld, að þeir fá nokkurt
veður af því, að slíkur fjársjóður sé
til, — Eddurnar, Norðmanna og
Danakonunga sögur, saga Orkneyj-
inga og Vínlands —, að þeir hafa ;
átt þjóðarsögu. En síðan hafa þeir
líka varðveitt þann sjóð vel.
En það erum vér íslendingar, sem
látum oss finnast fátt til um þann j
arf. Vér hirðum ekki um, að skila
honum áfram til arfa vorra. Það
er svo miklu eðlilegra, að börn vor,
þau, sem til menta eru sett, læri,
það lítið, sem þau fræðast um sögu
norrænna þjóða, af ramskökkum
þýðingum og misskildum frásögum,
— heldur en að þau eigi greiðan
aðgang að heimildunum sjálfum!
Um hin þarf ekki að hugsa, — þau
mega þakka fyrir að hafa gleymt,
hverra manna þau eru, að vita ekk-
ert um uppruna sinn eða ætt, og
naumast það að þau séu til!
Margur skyldi ætla, að þegar það
spor var stigið, að koma á íslenzku
kenslu við undirbúningsdeild há-
skólans, þá yrði haldið áfram og
ekki hætt fyrr en málið yrði fylli-!
lega viðurkent á háskólanum sjálf-1
um, á sama hátt og þýzka og franska j
— að aldrei yrði hætt, fyrr en því
markmiði væri náð, hvort sem það
tæki langan eða skamman tima. Að
öll hin mörgu félög, sem hér eru á
meðal vor, myndu vinna að því af
alefli, nótt og nýtan dag, og þá ekki
sizt Stúdentafélagið. En þvi var
ekki að heilsa. íslenzku blöðin töl-
uðu mikið um það þá, þegar kensl-
an byrjaði, að þetta væri eini há-
skólinn utan danska ríkisins, sem
tekið hefði íslenzku upp á kenslu-
skrá sína. Töldu þau, að nú væri
málinu borgið. Nú væri það komið
inn í háskólann og yrði kent þar
um aldur og æfi; en engar frekari
tilraunir voru gjörðar til þess að
tryggja það.
Auðvitað hefðu þau átt að vita,
að svo var ekki. Inn í sjálfan há-
skólann var það ekki komið, en inn
í fordyrið var það komið, þar sem
það var i undirbúningsdeildinni.
En sá illi farartálmi fylgdi því þá,
er að líkindum' hefir hjálpað til
þess, að byggja því út nú, að kensl-
an var að mestu leyti kostuð af ó-
viðkomandi félagsskap háskólanum.
Var þar því hætta búin, strax og sá
félagsskapur hætti að leggja til
kenslukostnaðarins, þá myndi há-
skólinn hætta kenslunni.
Nú á þessu hausti tekur háskól-
inn sjálfur við allri tungumála-,
heimspekis- og sögu-kenslu. Collegin
skila því af sér, er haft hafa það
með höndum fram til þessa, sam-
kvæmt ráðstöfunum háskólaráðsins
á síðastliðnu vori. íslenzka hefir
verið kend við Wesley College, en
kenslan ekki kostuð nema að nokk-
uru leyti af þeim skóla; er henni
því ekki skilað með hinum kenslu-
greinunum til háskólans, og þar
með látin detta úr sögunni. Ef svo
hefði verið búið að ganga frá, að
hún hefði verið viðurkend háskóla-
inámsgrein, á sama hátt og þýzkan
eða franskan, hefði ekki til þess
komið nú, er háskólinn tekur loks
við kenslu i öllum námsgreinunum.
Ekki er þó hægt aðra um að saka
en íslendinga sjálfa, að svona er
komið. Það var þeirra skylda, að
stuðla til þess, að tunga þeirra næði
fullri viðurkenningu og væri kend
við háskólann. En til þess hafa þeir
ekkert gjört og oss vitanlega ekki
látið til sín heyra eitt andmælingar-
orð gegn þessari siðustu ráðstöfun
háskólans. Þeir eru svo önnum kafn-
ir við alt annað, og helztar líkur til,
að þeir viti ekkert um það, að svona
er komið.
En ef fólki voru er ekki sama um
þetta, fer tíminn að verða naumur
nú á þessu hausti, að fá þessu kipt
í lag. En á þessu hausti þyrfti það
að gjörast, því erviðara verður það
verk eftir því sem lengra líður frá.
En hér verða Winnipeg-íslendingar
að gangast fyrir. Hinir eiga enga
hægð á því. Svo margt er hér menta-
manna íslenzkra, að þeir ættu sann-
arlega að geta bjargað þessu máli,
ef þeir legðust allir á eitt.
Hvað er metorð og hvað er við-
urkenning þjóðflokks vors, ef ein-
mitt það, sem hann mætti vera stolt-
astur af — tungan, er troðin hér
ofan i grómið og gjörð landræk frá
mentastofnunum landsins? Það væri
næstum hlægilegt, ef svo væri látið
fara, ef nokkrum íslendingi dytti i
hug eftir það, að bjóða sig fram í
skólaráð bæjarins, og þó er það eitt
af þvi, sem einhver landa vorra ætti
að gjöra, er því væri vaxinn, og það
við fyrstu hentugleika. Hvað hefði
hann til að sýna, að vér sem heild
létum oss varða á nokkurn hátt upp-
fræðslumál þessa lands, er hvorki
hefðum haft menningu eða nenn-
ingu til þess að vernda viðhald
vorrar eigin tungu við háskóla fylk-
isins, eftir að hún var þar upptekin
sem námsgrein um tíu ára tíma?
Það gæti lika verið nógu gaman að
spyra að því, hvað vér ætluðum nú
að segja næsta íslendingadag um
viðurkenninguna, er vér værum bún-
ir að afla oss í þessu landi, sem sér-
stæður þjóðflokkur, ef tungu vorri,
er hrundið burt nú, frá háskólanum,
eftir að búið er að sýna oss þá viður
kenningu, að kenna hana þar að
einhverju leyti í síðastliðin tíu ár?
Eitthvað finnum vér upp til þess að
stæra oss af, — alveg er víst um
það. Ef ekki væri öðru til að dreifa,
mætti snúa hátíðinni upp í barna-
sýningu, og væri þá rétt að sýna
eldri börnin, fullorðnu börnin, sem i
eitt sinn fengu málið, en eru nú bú-
in að missa það, og veita þeim verð-
launin, er minsta tilfinningu hefðu
af þvi að þau hefðu mist það, og
gætu þvi ekki lengur talist mann-
eskjur.
Islendingar í
Canadahernum.
1 síðasta blaði var getið um tólf,
er gengið hefðu í herinn og héðan
væru farnir. Er þar rétt skýrt frá um
alla, nema einn, þann áttunda í röð-
inni hr. G. G. Hávarðsson, Guðjón
Guðmundsson Hávarðssonar, við
Siglunes; er sagt að hann hafi farið
með nítugustu herdeildinni héðan
þann 24. ágúst. Hann fór með “100
Grenadiér” herdeildinni föstudag-
inn 28. ágúst; og eru hlutaðeigendur
beðnir að afsaka þessa villu. Síðast-
liðna viku hafa oss borist nöfn
þrigga íslendinga í viðbót við þá,
sem áður eru taldir, er einnig hafa
farið austur. Eru þá alls 15 farnir,
en sjálfsagt munu þeir þó vera fleiri,
þó ekki höfum vér heyrt þeirra get-
ið. Mennirnir eru þessir;
14. Thórhallur Blöndal, sonur
Benedikts Blöndal, fæddur í
Vatnsdal í Húnavatnssýslu, nær
þrítugu. Hefir verið þrjú ár i
Bandaríkjahernum á Filipps-
eyjunum. Fór með The Army
Hospital Corps héðan 24. ágúst.
14. Christian G. Sigurðsson, frá
Yorkton, Sask. Fór með 16.
deild Yorkton fótgönguliðsins
seint í ágúst. Hann er fæddur í
Winnipeg, og er tæpra 23. ára
að aldri. Faðir hans er Teitur
Sigurðsson í West Selkirk.
15. Magnús Andrés Sigurðsson
Breiðfjörð, sonur Sigurðar
Magnússonar Breiðfjörð, við
Churchbridge, í Þingvallabygð,
Sask. Fór með 16. deild York-
ton fótgönguliðsins seint i á-
gúst. Hefir hann Lautenants
nafnbót við herdeildina.
16. Benedict Thorláksson, frá Ver-
non, B.C., með British Colum-
bia riddaraliðinu (B. C. Horselý
í “A” Squadron 30th Begiment.
Hersveit þessi var kölluð saman
11. ágúst og hefir haldið uppi
stöðugum æfingum síðan. Bíður
hún nú þess, að kallið komi. —
Benedict er sonur Þorláks Þor-
lákssonar, frá Fjalli í Kolbeins-
dal i Skagafirði; fæddur hér í
landi, 21 árs að aldri.
óskandi væri, að aðstandendur
vildu gjöra oss aðvart með, ef ein-
hverjir fleiri hafa farið en nú eru
taldir, svo Heimskringla geti birt
nöfn allra íslendinga i hernum. Þá
væri gaman, að upplýsingum þeim
fylgdi, hvað piltarnir væru gamlir,
hvar fæddir, hverra manna og hvað-
an ættaðir af íslandi. Þátttaka ís-
lendinga í þessu stríði myndar nýj-
an og sérstakan þátt í sögu þjóðar
vorrar. Væri því æskilegast, að
heimildirnar til þess kafla væru sem
sannastar og greinilegastar. Auðn-
ist þeim að komast á orustustaðinn
og geta sér þar hreystiorð, verður
framboð þeirra í herinn til sæmd-
ar sjálfum þeim og hinum vestur-
flutta hóp íslendinga og allri þjóð-
inni íslenzku.
Eins er með þau bréf, er þeir
kynnu að skrifa ættingjum og vin-
um, væri oss einkar-kært að birta
þau, eða það úr þeim er ekki væri
of heimullegt til prentunar. Skul-
um vér lofa því, að sjá um, að þau
bréf, er oss væru send í þeim til-
gangi, yrðu send eigendunum strax
og innihald þeirra væri afritað.
Deila Jónasar Pálssonar
við Heimskringlu.
Mál þetta getur ekki talist eitt af
stórmálunum og sízt af öllu nú. á
öðrum eins ófriðar tímum og þess-
um. En af því vinur vor Mr. Páls-
son vill ekki huggast láta og kemur
með svar í síðasta blaði gegn at-
hugasemdum vorum við hina fyrri
grein hans, þá þykir hlýða að gegna
því fáum orðúm þó ekki sé til ann-
ars en að gjörast ekki brotlegur við
liið forna boðorð “gætið yðar að þér
ekki fyrirlítið neinn af þessum
smælingjum.”
Er hann enn að reyna að finna
þeim orðum sínum stað að, “á rit-
stjórnar tímabili núverandi rit-
stjóra hafi hinir ósvífnustu sleggju-
dómar rekið hver annan frá rit-
stjóranum.” Kemur hann nú með
önnur dæmi þess, en í flestu líkjast
þau hinum fyrri, að það er vitnað
ýmist í greinar er birtust í blaðinu
löngu áður en vér tókum við, eða þá
í ritgjörðir og fréttir er sendar hafa
verið blaðinu í vetur sem leið og alls
ekki skrifaðar af oss.
Eru tilvitnanir hans á þessa leið:
1. —29. jan. 1914 birtist grein í Hkr.
um Brynjólf Þorláksson organleik-
ara, eftir Theodor Árnason.
2. —1 sama blaði er þess getið í
bæjarfréttum að Mr. Þorláksson
ætli að leggja fyrir sig að stemma
Piano, og fylgja fréttinni nokkur
meðmælingar orð frá blaðinu, með
Brynjólfi, til Islcndinga hér í bæn-
umum er þektu hann ekkert, að
þeir láti hann sitja fyrir þvi verki.
Er þar tekið svo til orða, “hann
kann það verk betur en aðrir og
er þess utan, bæði hinn bezti söng-
kennari og smekkvísasti meðal ís-
lendinga bæði austan hafs og vest-
an.” Grein þessi er stýluð af oss og
skulum vér athuga það sem hér er
sagt síðar-
3. —“Og enn heldur Hkr. áfram og
segir 25. sept. 1913” frá fiðluleik Theo-
dors Árnasonar við Gaity leikhúsið.
Og enn heldur hún áfram segir höf-
undurinn, lætur sér svo sæma að
vitna 4 mánuði til baka.!
Hver þessa grein hefir samið vit-
um vér ekki því hún birtist í blað-
inu mánuði áður en vér tókum við,
og það vissi Mr. Pálsson en lætur
sér þó sæma að færa hana fram
kæru sína til stuðnings, gegn oss.
4. —Samkomu frétt birtist í bæjar-
fréttum í Hkr. er út kom 13. nóv.,
1913, er þar lokið lofi á fiðluleik
Theodors Árnasonar- Yér höfum
þegar gjört grein fyrir eftir hvern
þessi fréttagrein er, í neðanmáls-
grein við svar Jónasar og þarf ekki
að endurtaka það á ný.
Með þessum fjórum dæmum er
tilvitununum lokið. Af þessum 4
greinum er ein einasta eftir oss, og
greinin er þannig til komin eins og
vér skýrðum frá að hún er tilmæli
við íslendinga að þeir vilji unna
ókunnugum landa sínum þeirrar
vinnu er þeir þurfi að láta gjöra, en
hann geti gjört, öðrum betur sem
sé að stemma Piano. Hér er ekki
verið að kveða Upp neina dóma,
hvorki “ósvífna sleggjudóma” eða
annarskonar dóma.
Þetta eru þá allar sakirnar sem
vinur vor Mr. Pálsson hefir til þess
að hlaupa í oss, að frátöldum auð-
vitað sálarlegum innrætis hvötum
er vér skulum ekki segja um hverjar
eru. Og sakirnar virðast tæplega
nógu stórar til þess að hallmæla
oss fyrir, jafn gífurlega og hann gjör-
ir.
En þcgar þess er gætt, hvað höf-
undurinn aðallega finnur sér til, að
talað er góðgjörðnum orðum í garð
Brynjólfs Þorlákssonar, manns, sem
hér var bráðókunnugur og kom
hingað til að leita sér atvinnu, og
hins líka að báðir stunda sömu at-
vinnugrein, þá má það undarlegt
virðast að það skuli vera það eina
sem hann finnur last vert í fari
blaðsins. Hefði Hkr. sett eitthvert
ódæma lof upp á Jónas Pálsson
sjálfan, kunnugan mann, sem allir
þekkja að frábærum dugnaði, hefði
verið öðru máli að gegna. Yér vit-
um hve geypilega hann hefir and-
mælt því, þá sjaldan það hefir kom-
ið fyrir að blöðin hafa gjört úr
honum “Eúsa á Hala,” og sagt eitt-
hvað fallegt um hann. En á því
getur hann ekki borið oss sök. þeir
steðjatónar eru enn til baka sfðan
vér tókum við blaðinu—þrátt fyrir
alla vora “ósvífnu sleggjudóma.”
Vér vonum líka að hann misvirði
það ekki við oss.
En sé nú hitt, að hann deili á oss
fyrir það, að vér höfum ekkert því-
líkt tákn gefið honum, sem oss þyk-
ir afar skelfing ólfkt, þá getum vér
ekki svarað honum með öðfum orð-
um en þessum velvöldu og hug-
hreystandi orðum heilagrar ritn-
ingar: “Ekkert tákn skal honum
gefið nema tákn Jónasar.” Og
jafnframt því vildum vér þá óska
þess líka og biðja hann að annast
ekki við sínum “fákunnandf’ bróð-
ur, þó hann um stundarsakir—
stuttar stundarsakir—kunni að hafa
leitað sér skýlis undir “njólanum
góða” sem hann sjálfur hefir setið
undir í svo mörg ár.
Vísum vér svo öllum þessum sak-
aráburði vinar vors af vorum hönd-
um.
Þjóðræknis-fundurinn.
Fimtudagskveldið 9. september
var fundur sá haldinn í Good-
Templara húsinu, sem boðað var til
i báðum íslenzku blöðunum vikunni
fyrir, og var húsfylli.
Mr. B. L. Baldwinson var forseti
og ó. S. Thorgeirsson skrifari.
F’orseti skýrði tilgang fundarins,
sem væri sá, að íhuga á hvern hátt
íslendingum, serrí brezkum borgur-
um, bæri að taka í ófriði þeim, sem
íú stæði yfir i Evrópu. Skylda hvíldi
á þeim, að leggja sinn skerf fram,
bæði hvað snerti að senda menn á
vígvöllinn og til fjárframlaga. Síðan
þeir hefðu flutt til þessa lands hefðu
þeir að ofurlitlu leyti tekið þátt í
þeim styrjöldum, sem Bretar hefðu
staðið í, einkum uppreistinni hér i
Vestur-Canada 1885, þangað hefði
dálítill hópur íslendinga farið, og
staðið þar sér til sóma. Til Suður-
Afríku, i Búastríðið, hefðu nokkru
færri Islendingar farið; þar lægi
undir grænni torfu æskuvinur sinn
heiman af íslandi, sem fallið hefði
fyrir Búunum, o.s.frv.
Næstur ræðumaður var Dr. B. J.
Brandson. Gaf hann yfirlit yfir til-
drög stríðsins og sögu til þessa dags.
Talaði um peninga-samskot, sem
hafin væru allstaðar um brezka rík-
ið til styrktar fjölskyldum og að-
standendum þeirra, sem farið hafa
í stríðið. Sömuleiðis gaf hann yfir-
lit yfir starfssvið The Bcd Cross fé-
lagsins. Og að lokum lagði hann
fram eftirfylgjandi uppástungu, sem
fundurinn samþykti í einu hljóði:
Vegna þess, að það er ekki að-
eins borgaraleg og þjóðræknisleg
skylda sem heimtar að skylduliði
þeirra, sem nú eru lagðir út á vig-
völlinn til að berjast fyrir land og
þjóð, sé forðað frá örbyryð og
skorti, heldur er það lika kristileg
skyda allra manna að bæta úr
böli annara eins langt og kring-
umstæður leyfa, — þá skorar þcssi
fundur á alla íslendinga í þessum
bæ, að leggja fram eftir efnum í
þjóðræknissjóð þann, sem Winni-
peg búar eru nú að stofna, og von-
ar sterklega, að tillög íslendinga
í Winnipeg verði svo rífleg, að
um þau muni verulega, og verði
þannig góðu málefni til verulegs
stuðnings og þeim sjálfum til
sóma.
Enn fremur vill þessi fundur
skora á alla fslendinga, bæði í
Winnipeg og annarsstaðar, að
gjörast meðlimir í hinu alkunna
líknarstarfsemis félagi, THE BED
CBOSS, undir hvers umsjón mörg
hundruð manns nú starfa, með
það eitt fyrir augunum, að bæta
eftir megni i'ir því hörmulega á-
standi, sem nú á sér stað á þeim
svæðum, sem hafa orðið fyrir því
óláni, að verða aðal-orustuvöllur-
inn i þessu stórfengilegasta stríði,
sem heimurinn hefir séð, — að
bæta úr ástandi, sem er svo öm-
urlegt, að við, sem hér búum, get-
um naumast gjört oss neina veru-
lega grein fyrir.
Þá talaði næst H. M. Hannesson
lögmaður, og sneri máli sinu eink-
um að stofnun íslenzkrar herdeild-
ar. Og lagði fyrir fundinn eftirfar-
andi uppástungu:
Þessi fundur ályklar, að vér ís-
lendingar í Winnipeg eigum nú
þegar að stofna sjálfboðaliðsfthkk
og að sá flokkur sameini sig ein-
hverri af þeim herdeildum, sem
myndast hafa hér i borg.
Thomas H. Johnson þingmaður
studdi uppástungu Mr. H. M. Hann-
essonar og talaði frekar út í það
mál; gaf skýringu um, hvernig slik
herdeild yrði stofnuð. Gat þess, að
engin lagaleg skylda hvildi á Can-
adamönnum til herþjófiustu, en sem
sannir borgarar þessa lands bæri
þeim að inna af hendi skyldu i
þessa átt einsog nú stæði á. Væri
hann sannfærður um, að íslending-
ar myndu eigi draga sig í hlé,— þeir
væru af því bergi brotnir, vikinga-
blóðið rinni þeim heitt i æðum.
Forseti bar þá upp til atkvæða
uppástungu Mr. H. M. Hannessonar
og var hún samþykt i einu hljóði.
Mr. J. .1. Bíldfell lagði spurningu
fyrir forseta, hvort upplýsingar
væru fyrir hendi hjá nefnd þeirri,
sem þetta mál hefði haft með hönd-
um, hvort likindi væru til, að slik
herdeild gæti orðið mynduð meðal
íslendinga.
Forseti svaraði því, að þegar
hefðu boðið sig fram 15 menn.
Mr. Árni Eggertsson talaði út i
þetta mál. Lagði til, að þeir, sem
fúsir væru til að gefa sig í herþjón-
ustu og væru á þessum fundi, gæfu
sig fram við skrifara fundarins, sem
hefði með höndum umsóknarform.
Þá talaði Mr. S. J. Austmann. Var
það að mestu frásögn um, hvernig
gengið hefði með undirbúning í
Indíána-uppreistina 1885. Gat þess,
að hann hefði þriggja ára æfing í
herþjónustu. Væri nú orðinn of
gamall sjálfur til herþjónustu, og því
hefði hann sent son sinn. Félli son-
urinn og til þess kæmi að hann
(sjálfur) yrði kallaður í striðið,.
mundi hann þá fara og hefna hans.
Nikulás Ottenson talaði fáein orð
um, hvað þyrfti til þess að mynda
herdeild og vera hermaður.
Stephán Oliver, hermaður í 90.
herdeildinni, var síðasti ræðumað-
ur. Var eigi þvi samþykkur, að
stofna íslenzka herdeild nú sem
stæði; áleit skynsamlegast, að þeir,
sem fara vildu, gengju í þær her-
deildir, sem þeir helzt kysu sér að
standa í. Og að ekki yrði stofnsett
alislenzk herdeild fyrr en þessir
menn svo kæmu til baka og striðið
væri á enda.
Að síðustu var samþykt uppá-
stunga frá Dr. B. J. Brandson um,
að forseti skipi fimtán manna nefnd,
sem hafi með höndum og komi i
framkvæmd þeim málum, sem þessL
fundur hefir samþykt. 4
í nefnd þessa voru skipaðír: —
H. M. Hannesson,
Skúli Hansson,
Arni Anderson,
Árni Eggersson,
Thos. H. Johnson.
J. B. Skaptason. t
Dr. B. .1. Brandson.
B. L. Baldwinson.
Sigurður Johnson.
Walter Johnson.
H. J. Pálmason.
B. Stefánsson.
Skúli Johnson.
St. D. B. Stephánsson.
Jónas Jónasson.
Síðan sagði forseti fundi slitið.
ó. S. Thorgeirsson,
ritari fundarins,.
Norðurálfu stríðið.
(Framhald)
ist þar fyrir þeim sem annarsstaðar.
Áttu þeir grimma orustu við Rússa
hjá Mlawa og biðu algjöran ósigur,
létu þar 50,000 manns, fallna, særða
og til fanga tekna. Eru nú Rússar
farnir að sækja á en hinir gjöra
ekki annað en verjast. Eru Rússar í
undirbúningi með að setjast um
Königsberg og taki þeir borgina er
allt austur Prússland á þeirra valdi
Borgin Czernowitz höfuðstaður
Bukowína héraðsins er í höndum
Rússa og alt héraðið þar umhverf-
is. Var Rússum þar engin fyrir-
staða sýnd enda er héraðið Slav-
neskt.
Sainbandsherinn situr í Amiens,
er þjóðverjar hafa yfirgefið. Eru
þeir nú víðast reknir til baka úr
Frakklandi og úr allri norður og
vestur Belgíu. Tala þýzka hersins
hefir mikið gengið saman. Ekki
einasta við það sem fallið hefir,
heldur líka með því sem týnst hefir.
Sveit eftir sveit hefir orðið viðskila
við meginherinn og er á hrakningi
og dreifingu út um skóga og óbygð-
ir og hafa svelt heilu hungri svo
dögum skiftir. Gefast þær upp
jafnskjótt og þær finnast. Hafa á
þann liátt margir verið teknir til
fanga.
Eitt með því furðulegasta er sam-
bandsherinn hefir orðið var við, er
dlur sá fjöldi þýzkra hermanna er
liggja dauðir bak við viggirðingar
og virkisveggi, í skurðum og bak
við skotgarða, með hlaðnar byssur
og ósærðir með öllu. Er þess getið
til að loftþrýstingurinn við stór-
skota hríðarnar frá fallbyssunum
Frönsku muni valda þessu og er
það þó ekki sennilegt.
Yfir það heila tekið eru fréttir
þær sömu og í gær. Afstaðan er ó-
breytt. Þjóðverjar eru á hraðri
ferð til baka yfir landamærin, og
skilja víðast hvar eftir sína særðu
og dauðu. Veita Bretar og Frakk-
ar þeim eftir för og drjúgar bak-
slettur, taka af þeim vistir og skot-
færi. Ber öllurn fregnum saman um
að þýzki herinn líði miklar þrautir
af hungri og þreytu. Líða svo sól-
arhringar saman að menn þeirra fá
engrar hvíldar að njóta en eru rekn-
ir frá einum stað á annan, og sífelt
á gangi. Þeir sem handteknir hafa
verið bera yfirherforingjum illa
sögu. Eru þeir sagðir hirðulausir
um líf og heilsu hermannanna og
hugsa aðeins um það eitt, að píska
liðið áfram.
Gremja og óánægja hefir risið yfir
allt þýzkaland i'it af þessum óförum
og er þjóðin nú óðum að sjá hversu
fávíslegar allar þessar blóðsúthell-
ingar eru. Heimta margir að samin
sé friður, en aðrir, og einkum
soeial demokratar, að keisaranum
sé .vikið frá völdum. Telja þeir
hann orsök allra þeirra hörmunga
sem yfir löndin hafa leiðst síðan ó-
friðurinn byrjaði.