Heimskringla - 19.11.1914, Blaðsíða 2

BLS. 2
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 19. NóVEMBER 1914,
Hvað höfum vér fyrir
að þakka?
Erindi flutt í Tjaldbúðarkyrkju
þakklætisdaginn 12. okt. líll'f.
Eftir
F. J. BEEGMANN.
Það er næsta erfitt fyrir mennina
að vera þakklátir forsjóninni, þeg-
ar mikið mótlæti er á ferðum. Samt
sem áður verður það ávalt svo, að
alvörumaðurinn finnur, að hann hef-
ir mikið til að þakka.
Þegar vér förum að rifja upp fyr-
ir oss, hvað vér helzt höfum að
þakka fyrir nú á þessu hausti, veit
eg að stríðið mikla, sem nú geisar i
heiminum, verður eins og torfæra á
leiðinni, sem er örðugt yfir að kom-
ast. En í því sambandi minnumst
vér þá fyrst þess, hve undur-mikið
allir þeir hafa að þakka, er fjarri
búa styrjaldarsvæðinu og lausir eru
við allar þær hörmungar, er yfir
fólkið dynja á þeim stöðvum. Hugur
vor flýgur óðara til Belgíu og Norð-
ur-Frakklands, þar sem landið er
laugað blóði og alt liggur í rústum,
en harmur í hverju hjarta.
Mönnum telst svo til, að í heimin-
um séu einir 53 óháðir þjóðflokkar,
er hafa sjálfstæða stjórn. Níu þeirra
berast nú á banaspjótum. En í þeim
hópi eru 5 helztu stórveldi Norð-
urálfunnar. Mönnum telst svo til, að j ingsfæri með öðrum
fólksfjöldinn i þeim löridum, sem
við styrjöldina eru riðin, sé 904,-
559,000. En það er meira en helm-
ingur alls mannkynsins, þó vér telj-
um það 1623 miljónir. Taflan er
*vona:
Brezka veldið ........ 435,000,000
Rússaveldi............ 166,350,000
Frakkland með nýl... 98,850,000
Þýzkaland með nýl... 79,045,000
Austurríki-Ungverjal. 51,340,000
Belgía ................. 7,432,000
Serbía.................. 4,000,000
Svartfellingar....... 500,000
Japansmenn............/ 67,142,000
Samtals ........... 904,559,000
Voðaleg er sú tilhugsun, að mikið
meira en helmingur mannkynsins
skuli standa í styrjöld og verja til
þess fé og fjörvi, að verða hver öðr-
um alls þess tjóns og volæðis vald-
andi, er þeir mega. Og þetta einmitt
þær þjóðirnar, sem lengst eru á leið
komnar og eru i fararbroddi. Skelf-
ing er mannkynið skamt á leið kom-
ið, þrátt fyrir allan metnað.
En svo rís sú spurning ósjálfrátt
upp í huga manns: Um hvað er eig-
inlega verið að berjast? Hvað er það,
sem lileypt hefir öllum þessum eldi
út?
Eg býst við inenn svari þvi á ýmsa
vegu, alt eftir því frá hvaða sjón-
armiði þeir dæma. Mér kemur það
fyrir sjónir, sem mennirnir séu að
eltast við sama skuggann og oftast
áður, þegar styrjaldir hafa átt sér
stað. Er ekki verið að berjast um
völdin? Er það ekki valdaskugginn,
sem komið hefir öllu í bál og brand?
Það er víst naumast unt að svara
þeirri spurningu nema á einn veg.
Skýring Þóðverja er þessi: Vér
höfuin verið neyddir til að grípa til
vopna, til að koina i veg fyrir þá ó-
hæfu, að þýzk menning verði að
lúta i lægra haldi fyrir slafneskri
menningu. Það er Rússaveldi, sem
ætlar að gleypa Prússaveldi. Með
öðrum orðuin: Þýzk menning, sem
ægishjálm ber yfir allri menning
annari, á það á hættu að verða étin
upp af rússneskuni villidómi, eins
og hinar feitu kýr Faraó voru étnar
upp af hinum mögru. Þess vegna
höfum vér neyðst til að leggja út í
þetta ógurlega stríð. Það er þýzk
menning, sem nú er að verja líf sitt
gegn slafnesku menningarleysi.
En eitthvað virðist bogið við
þessa skýringu. Menn vissu ekki til
þess, að Rússar ætluðu sér þá dul,
að gleypa Þýzkaland. Þjóðverjar
virðast líka beita vopnum sínum af
ákafa miklu meiri gegn Frökkum og
Englendingutn, en gegn Rússum.
Vörn þeirra gegn Itússum er eins-
konar nauðvörn; þeim kemur eigi
til hu^ar, að vinna verulegan bug á
þeim að svo komnu. En Frökkum
vilja þeir fyrir hvern mun koma á
kné og ljósta Englendinga um leið
eftirminnilegum kinnhesti fyrir
hjálpina.
Og þetta gjöra þeir í nafni þýzkr-
ar menningar, sem þeir kveða ágæt-
ari en alla menningu aðra.
Vissulega eigum vér Þjóðverjum
margt að þakka í menningarlegu til-
liti. Háskólarnir þeirra eru frægir
um allan heim og þeir eiga fleiri há-
skóla en nokkur önnur þjóð. • Með
þeim eru sjálfsagt fleiri sérfræðing-
ar en nokkuri ]>jóð annari. Þeir eru
allra manna þolnastir og þrautseig-
astir að safna molum þekkingarinn-
ar saman og leggja fram í sambandi
við hvert atriði, seni um er að ræða,
allan þann þekkingarforðt, er mönn-
unum hefir tekist að afla sér. En
þessi þekking vill oft verða að ryki
í náttúruvísindum, eiga þeir naum
ast nokkurt nafn, er sett verði þar
til jafns við nöfn þeirra Darwins
og Pasteur. Var annar Englending-
ur, eins og kunnugt er, en hinn
frakkneskur maður. 1 einni grein
náttúruvísindanna er álitið, að þeir
séu á undan öðrum, — en einungis
einni. Það er efnafræðin. Þó ber
þess að geta, að helzti efnafræðing-
urinn er rússneskur maður, að nafni
Mendeleff.
Merkasta uppfundning nútiinans,
þráðlausu loftskeytin, er ekki eftir
þjóðverskan mann, heldur ítalskan
— Marconi, Þó ber þess að geta, að
Þjóðverjinn//erz var búinn að gjöra
ýmsar uppfundningar, sem bentu í
áttina.
Og þegar vér förum um það að
hugsa, hvaðan þau hyggindi sé
runnin, sem eiginlega marka nútíð-
armenninguna mest, komumst vér
að þeirri niðurstöðu, að langt sé frá
að þau sé öll af þýzkum ættum, að
Þjóðverjanum alveg ólöstuðum.
Járnbrautir og gufuskip hafa fram
komið fyrir hugvit og framtakssemi
ensku þjóðanna. Vér eigum verk
hygni þeirra að þakka þessi ágætu
flutningsfæri nútímans. Bifreiðin
er fundin upp á Frakklandi. Þar
var flogið fram og aftur um landið
í bifreiðum, bæði af konum og körl
um, eftir þeim ágætu vegum, sem
Frakkland er frægt fyrir, löngu áð
ur en bifreiðar urðu almenn flutn
þjóðum. í
Ioftsiglingum hafa Frakkar verið
kennarar heimsins. Þeim, en ekki
Þjóðverjum, eigum vér það að
þakka, að nú er ferðast ekki að eins
um lög og láð, heldur líka um loft
Að sönnu hafa Þjóðverjar fundið
upp loftdrekana stóru, sem kendir
eru við Zeppetin og nota má að
nokkuru til flutninga. En vafamál
þykir enn, hvort þeir koma að tilætl
uðum notum.
Ritsíminn og talsíminn er ekki
frá Þjóðverjum, heldur eigum vér
hyggjuviti ensku þjóðanna hvort
tveggja að þakka. Ljósmyndalistin
er runnin frá Frökkum; þeim eig
um vér hana að þakka. Hljóðritann
og hreyfimyndir eigum vér Banda
ríkjamönnum að þakka, eins og svo
undur-margt annað af þarflegustu
uppfundningum nútímans. Þeir hafa
raflýst heiininn, en ekki Þjóðverjar,
Þeir, en ekki Þjóðverjar, hafa gefið
hverri húsmóður í mentuðum heimi
saumavélina. Þeir, en ekki Þjóð
verjar, hafa lagt sláttuvélar, sjálf-
bindara og ótal önnur akuryrkju-
áhöld upp í hendur bændanna.
1 einu eru Þjóðverjar á undan
öðrum þjóðum nú á dögum, en það
er i hernaðarlist , ef list má kalla
Engin þjóð á aðra eins hernaðarvél
og herinn þýzka. Þess vegna eru
þeir nú svo ægilegir í þeim hildar-
leik, sem nú er háður. Fæst af því
er til hernaðar iýtur, er samt fund-
ið upp af Þjóðverjum. Skambyssur,
’élabysssur, skot-turnar á herskipum
er snúa má í kring, herskip, sem
fara undir mararfleti, — ekkert af
þessu hafa Þjóðverjar fundið upp
fyrstir manna. En þeir hafa kunnað
að tína saraan allar þær uppfundn-
ingar, sem gjörðar hafa verið ann-
arsstaðar, fullkomnað þær oft og
einatt, og hagnýtt þær í þjónustu
þeirrar listar, sem óþörfust er allra,
en einkennir þýzka menningu og
gjörir hana ólíka menningu hinna
annarra þjóða.
Þjóðverjar hafa á síðari tímum
meira og meira lifað sig inn í þann
hugsunarhátt, að þjóðin sé til þess
sköpuð, að vera herþjóð. Hvar sem
farið er um Þýzkaland, þó á friðar-
tímum sé, glamrar í korðum og stíg-
vélasporum. Hervaldið er æðsta
valdið. Fyrir því verður alt að
beygja sig. Ferðamenn hafa Iengi
um það talað, sem merkilegt fyrir-
brigði, er veita megi eftirtekt oft á
dag í hverri þýzkri borg, að þrír
þýzkir undirforingjar ganga hlið við
hlið og fylla alla gangstéttina, svo
allur fólksstraumurinn, sem mætir
þeim, konur jafnt sem karlar, verða
að hrekjast út í strætið, til að víkja
úr vegl þeirra. Engin þjóð hefir
jafn-mlklnn landher, í samanburði
við fólksfjölda, og Þjóðverjar. Þeir
hafa verið druknir af hernaðarþrá í
þau 44 ár, sem liðin eru síðan þeir
börðu á P'rökkum. Leiðtogunum,
þakkarefni, að sú tegund menning- vísinda, en nokkur þjóð önnur. En
ar nær ekki til vor hér.
mjög hefir sú heimspeki þótt furðu-
Þá eru bókmentirnar. Þær eru á- (leg upp á síðkastið.
valt skoðaðar órækt menningarmark | Allir muna eftir Nietzsche, nú er
og menningarstigið mælt eftir ágæti ] svo mikið um hann talað. Hann kom
þeirra. Þær eru vissulega i miklum j fram með kenninguna um ofurmenn-
blóma með Þjóðverjum. Hvorki með j ið, — þá menn, sem meiri væru en
Frökkum né Englendingum eru þeir j aðrir menn. Þeim væri alt leyfilegt.
jafn-margir, sem fást við ritstörf og Lífsþráin br^yttist i huga hans i
með Þjóðverjum. Rithöfundar eru valdaþrá. Og til^iess að svala valda-
þar fleiri en með nokkurri stórri! þránni er sjálfsagt fyrir ofurmennið
herdólgunum þýzku, hefir farið Iíkt
og dreng, sem Iúskrað hefir einum
leikbræðra sinna og fær óstjórnlega
löngun til að lúskra þeim öllum.
“Eins og við fórum með Frakka
1871 getuin við farið með hvert stór-
veldanna hinna á fætur öðru, unz við
ráðum lögum og lofum i Norður-
álfu”. — Svo virðast herdólgarnir
(war-lords) þýzku að hafa hugsað.
Hugsjónin, sem fyrir þeim virðist
vaka, er sú, að þrýsta þýzkri menn-
ingu og þýíkum hugsunarhætti upp
á aðrar þjóðir og láta það verða ríkj-
andi í heiminum, en vikja öllu öðru
á bug með hervaldi og nauðungar-
tækjum. Þetta er það, sem nefnist
einu orði Militarismi. Undir þeirri
martröð hafa Þjóðverjar legið og nú
mentaþjóð annarri. Hvergi með
stórþjóðunum er annað eins bók-
mentaflóð og þar. Bækur um alla
hluti milli himins og jarðar koma
þar út á hverju ári. Enginn utan
Þýzkalands fylgist vel með i neinni
grein þekkingarinnar, sem ekki
kann að lesa þýzku, og les hið helzta,
sem þar kemur út og brýtur til
mergjar.
En mikið er léttvægt og á mjög lit-
illi útbreiðslu að fagna.Fjöldi þýzkra
bóka er enn með gotneska letrinu,
sem ekki er nærri því eins einfalt,
óbrotið og fagurt og latneska letrið,
sem Frakkar og Englendingar nota.
f umgengni þykja Þjóðverjar heldur
ekki nærri þvi eins mikil prúð-
tnenni. Þeir eru oft nokkuð hávaða-
samir og hrottal'egir, þar sem Frakk-
ar eru allra manna elskuverðastir í
umgengni og Englendingar fyrirtaks
látlausir og blátt áfram. Sjálfsagt
stendur það i einhverju sambandi
við þetta, hve fáa vini Þjóðverjar
áttu nú, þegar styrjöldin skall á.
Það var eins og alls staðar hefðu
þeir komið sér fremur illa, — ekki
haft á sér prúðmensku-snið sann
mentaðra manna.
Fjöldi af skáldum og ritsnilling
um er uppi með Þjóðverjum vita
skuld. Samt er það eftirtektavert
að siðan skáldið og spekingurinn
mikli, Goethe, dó, árið 1832, hefir
eiginlega ekkert heimsfrægt skáld
verið uppi með þeim annað en
Heine. Hann var Gyðingur, eins og
kunnugt er, og dó í Parísarborg.
Skuggahliðar þýzkrar menningar
virtust honum svo miklar, að hann
skaut að henni örvum hárbeittrar
hæðni sí og æ. Enda má svo að orði
komast, að slitnað væri upp úr með
honum og Þjóðverjum nokkuru áð
ur en hann lézt 1856. Síðan hefir
Paul Heyse líklcga verið einna mest
söguskáld með Þjóðverjum, en hann
er fremur lítið kunnur með ensku
þjóðunum að minsta kosti. Eins er
með þá Ilauptmann og Sudermann
sem nú þykja fremstir. Bók var ný
lega þýdd á ensku eftir Hauptmann
The Fool in Christ, heimskinginn
Kristi, en hefir fremur litla út
breiðslu fengið, og virðist
líka vera býsna langt fyrir
neðan flest það, sem heims
markaðurinn hefir að bjóða. Þess
vegna má svo heita, að frægð þeirra
Hauptmanns og Sudermanns sé enn
bundin við föðurland þeirra. Aðrir
en Þjóðverjar láta sér fremur fátt
um finnast.
Skáld Norðurlanda bera af þýzku
skáldunum eins og gull af eiri. Ibsen
og Björnson með Norðmönnum
gnæfa yfir þýzka láglendið eins og
Mundíufjöll. Þjóðverjar eiga naum-
ast nokkurt skáld, er tefla megi fram
á móti August Strindberg eða Selmu
Lagerlöf með Svíum. Á svæði bók-
mentalegrar gagnrýni er enginn
Þóðverji, er kemst til jafns við Ge-
org Brandes, danskan mann. Og nú
er tekið að tala um islenzka skáldið
Jóhann Sigurjónsson, sem líklegan
til að erfa spámannskápu Ibsens,
áður en nokkur Þjóðverji gjörir til-
kall til hennar.
Skáldin heimsfrægu, sem skemt og
kent hafa mentuðum heimi síðan
í höndum þeirra. Hingað til hefirihefir það brotist út í alglcymingi.
bæði Frökkum og Englendingum
betur tekist, að færa sér þekking-
una í nyt verklcga og setja í sam-
band við lífið. Bókvitið er gott, en
verkhygnin bezt, þegar er til fram-
kvæmdanna kemúr.
Þótt Þjóðverjar standi framarlega
Ef militarisminn er blóm, sem þýzka
menningin ber, eða skuggi, sem
henni fylgir, eða heimanmundur,
sem hún má eigi við sig skilja, þá
dögum þeirra Goethe og Schiller,
hafa lang-flest verið af öðru bergi
brotin en þýzku. Þau hafa ýmist
verið frakknesk, eins og. Victor
Hugo og Aiphonse Daudet, eða eng
elsk, eins og Alfred Tennyson og
Charles Dickens, eða rússnesk, eins
og Ivan Turgueniev, Fedor Dosto
ievsky og Leo Tolstoy, eða Pólverjar,
eins og Henryk Sienkiewicks, eða
ftalir eins og Antonio Fogazzaro, eða
Belgir, eins og Maurice Maeterlinck,
sem gaf oss Bláfuglinn og Bífluguna
og ótal annað.
Ef menningarstig þjóðanna er
mælt á skáldskapar-mælikvarðann,
verða Þjóðverjar alls ekki efstir. En
hljómlistinni eru þeir á undan. Þar
kemst engin þjóð til jafns við þá.
Þeir eru þar fyrstir.
En Það er Hka eina listin, fyrir
utan hernaðarlistina, sem eg vil
nauðugur telja þar með. Frakkar og
Ameríkumenn í Bandaríkjum þykja
skara fram úr sem málarar, mynd-
höggvarar og húsameistarar.
Vér eigum Þjóðverjum mikið að
þakka. En það yrði fremur dapurt
í heiminum samt, ef þýzk menning
kæpii allri menningu annarri fyrir
kattarnef og gjörðist sjálf eina Ijós-
ið í heiminum. Það dimdi býsna
mikið uppi yfir, ef frakknesk menn-
ið brjóta öll helsi, — brjóta alt nið-
ur öldungis miskunnarlaust.
Stjórnmálastefna Þjóðverja hefir
líka öll verið í valdaáttina. Hún hef-
ir um langan aldur verið sú, að
brjótast fyrir hvern mun til valda i
Norðurálfu og þrýsta þýzkri menn-
ing inn á aðrar Norðurálfuþjóðir
með ofbeldi. Hver á fætur öðrum af
heimspekinguin þeirra nú i seinni
tið hefir hamrað þessa ofbeldis-
kenningu — Machtpolitik — i stjórn-
málum inn i þjóðina með þeim á-
rangri, sem nú er sýnilegur.
Þýzkur sagnfræðingur nefnist
Treitschke. Hann hefir ritað sögu
Þjóðverja í 17 bind. og var prófess-
or við háskólann i Berlin. Þegar
Bismarck framdi ofbeldisverkið
gegn Dönum og reif Schlesvig-Hol-
stein af Danmörku, varð Treitschke
drukkinn af sigrinum, þá ennþá ung-
ur maður. Upp frá því tók hann að
kenna, að öll mannkynssagan stefndi
að því, að Þjóðverjar yrðu öndveg-
ishöldar heimsins. Og þegar Þjóð-
verjar eru að skýra mannkynssög-
una, er hann biblian þeirra. Ranke,
sagnfræðingurinn mikli, mótmælti
þvi fastlega, að Treitschke yrði pró-
fessor við háskólann í Rerlín. Hann
væri alls ekki sagnfræðingur, heldur
að eins ritdeilu-höfundur. Militar-
ismann, eða hermenskuna, dýrkaði
hann um fram alt. Honum gramdist,
að skilmingum var tekið að linna.
Hann sagðist vona, að guð itiyndi
sjá um, að stríð kæmi fyrir hvað eft-
ir annað, eins og áhrifamikið hejlsu-
lyf handa mannkyninu. Um fram
alla aðra hefir hann blásið upp of-
beldis-kenninguna í stjórnmála-
stefnu Þjóðverja. Hann hefir kent
þeim, að það sé guðleg skylda þeirra
að brjótast til valda.
Kenning hans felst meðal annars
í þessari setningu: “Af öllum stjórn
málasyndum er máttleysið fyrirlit-
legast. Það er stjórnmálasyndin gegn
heilögum anda”.
Annar spekingur, sem mikið hefir
ritað og afar-mikii áhrif hefir haft
á hugsunarháttinn, heitir Bernhardi.
Hann segir: “Mátturinn er um leið
hið æðsta réttlæti, og deiluna um,
h-vað rétt sé, verður að láta dóm-
stól stríðanna gjöra út um; stríð
gefur réttlátan úrskurð frá sjónar-
miði liffræðinnar, siðan úrskurður
þess hvílir á eðli hlutanna”.
Þessi ofbeldis-kenning heim-
spekinganna hefir hvarvetna fund-
ið þakklátan jarðvég, frá hinum
æðsta til þess lægsta. Keisarinn
áfcgir:
“Einn er drottinn þessa lands.
Það er eg. Þann, sem setur sig upp
á móti mér, mer eg til agna.......
Sic volö, sic jubeo......Við Hoh-
enzoll-arar tökum við krúnunni frá
guði sjálfum og guði einum gjörum
við reikningsskil fyrir uppfylling
skyldu vorrar” (sbr. Nincteenth
Century, sept.).
Samkvæint ofbeldiskenningu þess-
arri virðast nú Þjóðverjar hafa lagt
út í þetta stríð, sem stendur yfir
Markmiðið sýnist vera það fyrst og
frcmst, að svifta Frakka nýlendum
sínum, svo þeim verði allar bjargir
bannaðar. Því næst að snúast gegn
Englendingum, gjöra að engu yfir-
ráð þcirra á hafinu og ráða svo lög-
um og lofum í Norðurálfu. Þegar
þeir hafa látið sér takast, að þrýsta
þýzkri menningu yfir Norðurálfu-
löndin, en eyða öllu þvi, sem af öðr-
um rótum er runnið, virðast þeir
ætla að gjöra öðrum hlutum heims-
ins sömu skil.
Eg fyrir mitt leyti er þakklátur
fyrir, að eg er á þessum dögum eitt-
hvað annað en Þjóðverji. Eg þakka
fyrir að fá að búa í landi, þar sem
militarisminn þýzki hefir ekki náð
sér niðri. Og eg er sannfærður um,
að allir hér inni eru þakklátir með
mér.
Eg ann þýzkri þjóð meira en flest-
um öðrum, sakir ágætra þjóðar-
kosta. En hún hefir verið afvega-
leidd með óhollum kenningum. Eld-
gosið þetta vona eg að verði henni
til lifs, — það hristi af henni mar-
tröð hervaldsins. Þeir, sem nú berj-
ast á móti henni, berjast í raun réttri
með henni. Herdólgunum þýzku,
jcssum ljótu miðaldaleyfum, þarf að
koma fyrir kattarnef. Og æði-mörg-
urn kenningum heimspekinganna
þarf að koma sömu leiðina. Hervald-
ið þarf að detta úr sögu og nýtt
skipulag að komast á mannfélagið,
]>ar sem mannréttindin verða betur
tekin til grcina. Gæti styrjöld sú, er
Þegar þú ert í Róm, þá
breyttu sem Rómveiji og drektu
BLUE MBBON
þú ért þá viss um að fá bezta teið sem selt en
I.
Sendu au°lýsingu þessn með 25 centum fyrir
Blue Ribbort MatrciÖslubókina.
-Skrifaðu nafn og heimili skýrt og greinilega.-
J
ingar upp á aðrar þjóðir, með hern-
aði og ofbeldi, er eigi hugsan-
leg . Það er ein sú afleitasta
fjarstæða, sem unt er að hugsa sér.
Eftir viðureignina við Frakka 1871
hefir valdafýknin svo hertekið huga
þýzkrar þjóðar, að hún virðist hafa
svift hana ráði og rænu.
En það er önnur fegurri hugsjón,
I-
kippir algjörlega fótum undan þeirri
falskenrringu, að sambandið megi
til með að halda áfram, vegn*
verndarinnar, sem það hefir í för
með sér fyrir ísland.
Og neiti Danir um einfalt kon-
ungs-samband, standa Islendingar
betur að vígi nú en nokkuru sinni
áður. Stríðið sannfærir sjálfa þá og
sem um er barist. Og henni megum sannfærir allan heim um, að fyrir
vér sízt af öllu glata úr huga vorum vernd af hálfu Dana séu þeir jafn-
af því hún snertir oss sjálfa. Það
er verið að berjast um tilverurétt
smáþjóðanna. Vegna smáþjóðarinn-
ar belgisku lögðu Bretar út á or-
ustuvöllinn. Það átti að traðka rétti
hennar, eins og líka hefir verið
gjört, og rjúfa við hana alla samn-
inga. Land hennar hefir verið lagt
í eyði, borgir brendar, listaverkum
splundrað. Mikið er það píslarvætti,
sem aumingja Belgir verða að þola.
En þeir láta ekki bugast að heldur.
Hvernig skyldi þjóð Maeterlincks
geta bugast?
Brezkir stjórnmálamenn hafa
hvað eftir annað gjört að umtals-
efni árangurinn, sem verða ætti af
þessari styrjöld: Gömul landamæri
vilja þeir láta haldast. Þjóðerni og
tungumál vilja þeir að látin verði
ráða takmörkum landa og ríkja. Og
þar sem um landshluta er að ræða,
sem gengið hafa undan því landi,
er þeir upphaflega heyrðu til, eins
og Elsass og Lothringen og.Schles-
vig-Holstein, vilja þeir að fólkið sé
látið sjálft ákveða, með atkvæða-
greiðslu, hvorri þjóðinni það held-
ur vilji heyra til. Þeir hafa beint
lifandi og dauðir.
Árið 1814, þegar byltingin mikl*
varð í Norðurálfu og Norðmen*
fengu frelsi sitt, svaf ísland. Fyrir
hundrað árum var engin islenzk
sjálfstæðistilfinning til. Noregur
varð sjál/stætt land, og gekk 1
bandalag við Svía um leið og hanit
sagði sig úr lögum við Dani. En fs-
landi var gleymt. Það átti með öll-
um rétti að fylgja Noregi úr hendí
Dana, eins og það hafði fylgt Nor-
egi Dönum i hendur. En það sat,
þar sem það var komið.
Því ísland svaf. Enginn var tek-
inn að rumskast. ísland kom ekkl
til tals við friðarsamningana fyrir
hundrað árum. Enginn munnur
kemur fram með réttarkröfur sof-
andi þjóðar.
Á það að verða svo enn?
Eða er nú svo fyrir að þakka, a8
ísland verði nefnt á nafn, þegar til
friðarsamninga kemur? Er nú þjóð-
in svo vöknuð, að hún kunni a®
segja : Annaðhvort konungssamband
eitt cðá si^rstakt Iand, sjálfstætt land,
alfrjálst land, með fullu frelsi til a8
drýgja eigin örlög?
Verði þjóðerni og tungumál látim
iátið á sér heyra, að Schlesvig-Hol
stein ætti að hverfa aftur til Dan- ráða ríkjum og Danir fái aftur það,
merkur, en Kielar-skurðurinn verða sem þeim hefir þótt sárast að láta,
aljijóðaeign. Pólverjum hefir verið eru þá ekki likur til, að þeir myndi
gefin nokkur von um uppreisn mála fúsari til að slaka á klónni við ls-
sinna af Rússum, og hver veit nema land?
aumingja Finnum verði þá eitthvað
liðsint líka. Nýjar hugsjónir eru að í
ryðja sér til rúms á Rússlandi. Við
v’onum allir, að það verði Rúss-
land þeirra Tolstoys og Turguen-
ievs, sem rís upp, þegar stríðinu
linnir.
Ef nú svo skyldi takast til, að
Danmörk fengi uppreisn mála sinna
við Þýzkaland og fá hertogadæmin !
aftur, ætti ísland svo sem að sjálf-
sögðu, að koma fram með kröfuna
mn einfalt konungs-samband við
Dani, svo þeir fengi algjörlega að
ráða lögum og lofum í landi sínu
sjálfir. Því þetta stríð hefir sýnt og
sannað, svo ekki verður móti mælt,
að þegar nokkuð reynir á, er sam-
band þeirra við Dani algjörlega |
gagnslaust. Þeir standa jafn-varnar- j
lausir uppi eftir sem áður. Stríðið
Þá skyldum við öll þakkal-
MAIL C0NTRACT.
'IL.BOD í lokut5um umslögum, Arft'
/ uí til Postmaster General, vert5«L
met5tekin í Ottawa til hádegis í.
föstudaginn þann 11. desember, 1914
um póstflutning um fjögra ára tíma,
sex sinnum á viku, hvorra leit5, millt
Oak l'oint og .iArnhrautar Mtöttlnnar.
sem byrjar þegar Postmaster Generat
svo ákvet5ur.
Prentut5 eyt5ublöt5, sem innifela frek-
ari upplýsingar um samnings skilyrt5im
vertia til sýnis, og samnlngsform fást á.
pósthúsinu í Oak Point og á skrifstofm
Post Office Inspectors, Winnipeg.
Post Office Inspectors Office.
Winnipeg, Man., 30. október, 1914
H.H PHINNEY,
8-29 Post Office Inspector
ing hyrfi úr sögu. Og það yrði frem-1 nú geisar, orðið til þess, að koll-
ur óvislegt i veröld bes:«ari, ef brezk j varpa militarismanum, með öllu því
menning væri þurkuð út.
Eitt er samt ótalið, se i Þjóðverj-
ar standa óefað fremstir í. Það er
I böli, sem honum fylgir, væri ekki
til engis barist.
Það er barist um völdin, sagði eg
er mjög mikið vafamál, hvort hún er j áður finst mér sem óhætt muni að
nokkurt keppikefli. Miklu fremurjtelja þá þar á undan. Þeir leggja
mun fléstum finnast það stór-mikið I sjálfsagt meiri rækt við þá tegund
heimspekin. Reyndar er nú samt sá } í byrjan. Og eg vona, að þér kannist
spekingurinn, sem einna mest er les-
inn og víðtækust áhrif hefir, frakk-
neskur: Hcnri Bergson. Sámt sem
við það sem sannmæli. En valda-
fýknin er léleg hugsjón. Sá fær
sjaldan mikla samúð, sem ekki hefir:
annað sæmilegfa að berjast fyrir en j
völdin. Stærri heimsku en þá, að }
unt sé að þrýsta einni tegund menn-!
Stofnsett 1882
Löggilt 1914
D. D. Wood & Sons.
Limited
verzla með beztu tegund af
KOLUM
ANTRAC/TE OG B/TUM/NCUS.
Flutt heim til yðar hvar sem er í bænum.
VÉR ÆSKJUM VIÐSKIFTA YÐAR.
SKRIFSTOFA:
Cor. R0SS & ARLINGTON ST.