Heimskringla - 19.08.1915, Blaðsíða 4

BLS. 4.
HEIMSKRINGLA.
WTNNIPEG, 19. ÁGÚST, 1915.
HEIMSKRINGLA.
(Stofnu?5 1880)
Kemur út á hverjum fimtudegi.
Útgefendur og eigendur:
THE VIKING PRESS, LTD.
VertS blatSslns í Canada og Bandaríkjunum $2.00 um árib (fyrirfram
borgab). Sent til íslands $2.00 (fyrirfram borgab).
Allar borganir sendist rábsmanni blabsins. Póst et5a banka ávís-
anir stýlist til The Viking Press, Ltd.
M. J. SKAPTASON, Ritstjóri H. B. SKAPTASON, Rábsmabur.
Skrifstofa:
729 SHERBROOKE STREET,
P. O. Box 3171
WINJIIPEG.
TalMlml Garry 4110
Fáráður er málleysinginn í framandi landi.
Síra Rúnólfur Martc.'nssson rcit(eins haft á tungu þeirra. Þvi eng-
nýlega grein eina um íslenzku- j inn getur verulega orðið fær að tala
kenslu á barnaskólum, sern vér
neyðumst til að skrifa á móti. Grein-
ín kom út í báðum blöðunum, I.ög-
bergi og Heimskringlu. Oss þykir
það því leiðara, sem vér berum virð-
ingu fyrir mannkostum og allri
framkomu síra Rúnólfs, og vildum
ekki í neinu meiða hann persónu-
lega. En vér vorum búnir að hugsa
oss að rita um þetta málefni og láta
i Ijósi skoðanir vorar um það. Vér
þykjumst hafa nokkra heimild til
að rita um það, þar sem vér höfum
verið í álfu þessari síðan árið 1887,
og ættum að vera þvi nokkuð kunn-
ugir.
Til hvers fórum vér hingað frá
íslendi? f hvaða tilgangi og með
hvaða hugmyndum um lífið, sem vér
ætluðum að lifa hér; vér sjálfir,
börn vor og eftirkomendur?
Tilgangurinn var sá, að bæta hag
vorn; — að afla oss og afkomend-
um vorum hagsælda, sem vér ekki
gátum gjört á íslandi; að láta börn-
in vor hafa fleiri og betri tækifæri
til að komast áfram í baráttu lífsins.
Vér vissum, hvað hún var þung og
örðug heima; — vér vissum, að hér
voru tækifærin margföld, að landið
var nýtt, að bygðin var ensk. Vér
vissum, að vér mundum þurfa að
sitja á bekk með enskum mönnum,
að vér myndum þurfa að læra tungu
þeirra. Vér gengum að þessu vísu.
Þegar hingað kom, fundum vér
allir, hve mörg höft það lagði á oss
ao geta ekki talað og því síður skrif-
að landsins tungu. Ungir sem gaml
ir þráðu það mest, að geta skilið og
talað landsins tungumál. Vér stóð-
um sem afglapar meðan vér ekkert
skildum. Enginn, sem reynt hefir,
mun hafa löngun til að lifa þau ár
upp aftur. Vér fórum að berjast fyr-
ir enskum skólum. Það gekk ákaf-
lega erfitt. Rörnin þurftu að læra
inálið; svo að ganga á skóla og ná
men.tun nægilegri til að kenna á ein-
földustu barnaskólum. Smátt og
smátt urðu þeir fleiri, sem lærðu
cnskuna svona nokkurnveginn, og
þeir eða þær þó einkum, sem unnu
lijá enskum. Gamla fólkið hálfhrylti
við þessu, en var svo viti borið, að
það sá, að annað dugði ekki. Ensk-
an var það fyrsta, sem barnið þurfti
að læra. Og eins og hún þá var það
fyrsta eins er hún það enn.
Vér komum ekki hingað í þeim
tilgangi, að mynda neitt íslenzkt
riki með íslenzkri tungu. Vér sá-
um að vér höfðum enga burði til
þess. Það var tvent til: annað-
hvort að verða enskir sem fyrst og
keppa við enska á landsins eigin
máli; læra af Bretum alt hvað vér
gætum, tala þeirra mál og láta börn
vor tala það. Hér áttu þau svo bein-
in að bera og eftirkomendur þeirra.
Sjálfir vorum vér mállausir. Hvað
áttum vér að gjöra á málfundum
innlendra manna, þegar vér skildum
ekki orð? Vér vorum útilokaðir hér-
villingar og vandræðamenn, —- vér
sem ekkert skildum af þvi, sem
frain var að fara. öllu þessu vild-
i'm vér frelsa börnin vor frá.
Vér vildum gefa þeim jafnt tæki
færi og enskum börnum; og hvar
sem þau hafa fengið það, þá hafa
þau ekki staðið þeim á baki, og
hvað eftir annað tekið fyrstu verð-
laun á æðri skólum, sem lægri, bæði
hér í Canada og í Bandaríkjunum.
Marga harða baráttu urðum vér
hinir eldri að heyja fyrir skólunum.
En aldrei nokkurntíma kom oss til
hugar, að fara að kenna íslenzku á
þeim. Börnin lærðu íslenzku heima.
Þau höfðu aldrei neitt gagn af meira
íslenzkunámi en þau lærðu á heim-
ilunum. Þau áttu að lifa og búa hér
i ensku landi og islenzkan var að-
eða rita á nokkru máli, nema liann
hugsi á því. Annars vefst mannin-
um tunga um tönn og setningarnar
koma öfugar, — á afturfótunum,
hnoðuðar i kekki; rcyrðar í rembi■
hnútu, eða slitnar og tuggnar sund-
ur, svo að engin mynd verður á.
Það þarf mikinn lærdóm til þess
að kunna vel eitt máL Vér höfum
engan tíma til, að læra meira en eitt
tungumál.
1 40 ár höfum vér verið hér, og
ennþá höfum vér engan rithöfund
á ensku máli. Vér höfuin nokkra
r enn unga, sem vel eru máli farnir
á enska tungu; en allir hafa þeir
menn látið enskuna sitja í fyrir-
rúmi. Árin eru ekki nóg til þess
ut nema tungur fleiri en þessa einu.
En léleg kunnátta i máii ejnu er lít-
ilsvirði, og bókmentalega einskis-
virði, veldur athlægi. það veit hver
einasti maður, sem um slíkt hefir
fjallað og sannorður vill vera.
Það er alt annað, að geta bjargað
sér, að tala daglegt mál. Það
kemur sér vel; það hefir komið sér
vel fyrir íslendinga hér á fyrri ár-
um, og nú má heita að hver einasti
íslendingur, karl og kona, geti bjarg-
að sér þannig, nema einstöku gamal
menni, sem í útbygðum hafa verið
og komin eru að gröf fram.
En því eigum vér að fara að eyði
leggja þetta, eða að draga úr því?
Þessum mönnum öllum eða ung-
mennum væri miklu meiri jiörf
auka-kenslu í ensku, heldur en ís-
lenzku. Þeir eða þær kunna hana
ekki nógu vel, einkum ef að hún er
ekki töluð á heimilunum.
Ef að vér ætluðum oss að fara
heiin til fslands, og vera þar, þá
væri tilgangur í þessu. Hér getum
vér ekki myndað neitt ísland. Það
hefir verið reynt aftur og aftur. —
Hinir fyrstu landnámsmenn reyndu
það; fengu sér afskektar sveitir, t.
d. Nýja fsland, og ætluðu að halda
fslendingum þar út af fyrir sig. En
aldrei fór nú eins illa og þá. Það
var þó ekki mönnunum að kenna;
þeir voru eins miklir eða meiri hæfi
leikamenn og nokkrir þeir, sem
sem hingað hafa komið. Það kom
alt af því, að þeir voru að halda sér
út úr: töluðu útlent mál, sem eng-
inn skildi. Þeir voru utan við þenna
hinn ameríkanska heim. Allir aðrir
litu niður á þá af því, að þeir skildu
þá ekki. Vér erum ekki að segja, að
þeir hafi staðið neitt neðar en aðrir.
þeir fá það álit hjá þeim, sem
ekki skilja þá. Og stórmikill fjöldi
fslendinga finna þetta, finna það og
skilja, að oss ríður stórmikið á því,
að verða enskir sem allra fyrst.
Lítið þér, vinir, til Galizíumann-
anna; litið þér til Frakkanna, lítið
lítið þér til kynblendinganna hinna
indversku. Fyrir hvað standa flokk-
ar þessir öðrum á baki? Þeir halda
við sina gömlu feðratungu. Fyrir
það er litið niður á þá; fyrir það
eru þeir olbogabörn, reknir horn
úr horni, og þó að eg segi ekki að á
þeim sé troðið, því að það er stefna
landsstjórnarinnar, að veita öllum
jafnan rétt— þá hljóta þeir að verða
útundan, — vera hundurinn, sem
undir liggur. Þeir fá ekki þá ment-
un, sem hinir hafa, og þeir geta ekki
komið málum sínum fram.
— hvað haldið þér, vinir, að úr því
yrði? Frakkar kenna það eða hafa
gjört það, og menn vita það vel, að
skólar Jieirra eru svo lélegir að úr
hófi keyrir; og svo eru kynblend-
ingar og Þjóðverjar og Gallar og
flalir og Serbar og Tyrklr og Grikk-
ir og Gyðingar og Svíar og Danir
og Spáiwerjar og Rússar. — Þetta
væri að sundra ríkinu í ótal þjóð-
í'lokka, og hvar sem margar þjóðir
eru sarnan í einu riki, þá eru Jiar
sífeldar deilur á milli. Einn flokk-
urinn rís upp á móti öðrum, hatar
liann og fyrirlítur. Það er ekki til
nokkurs hlutar, að bera á móti
þessu. Vér Jjekkjum það af mann-
kynssögunni og getum komið með
langar lestir af dæmum til að sanna
þetta, — öld fram af öld. — Þetta er
tin ástæðan til þess, að þjóðirnar
• eru nú að drepa hver aðra niður í
millíónatali. Viljum vér vera þeir
fáráðlingar, að leggja hornstein til
þeirrar baráttu, til þeirrur bólvun
ar og foráttu fyrir eftirkomendur
vora á ókomnum tímum.
Og það þyrfti kansekt ekki lengi
að bíða. Því víða er það af eðlileg-
um og skiljanlegum ástæðum, að
hver þjóð hefir sina trú. Fyrri eða
síðar kæmu trúmálin inn í skólana,
og það þarf enginn að efast um, að
það yrði kynt undir kötlunum þá.
Ofan á þjóðarhatrið legðist trúar-
hatrið, og þar væru reistar kastala-
horgir, þar sem barist væri dag og
uótt. Að sjá þetta ekki, er að vera
blindur! — íslendingar ættu að
þekkja þetta.
Þess vegna hafa t. d. Coldwell-
Iögin af skynugum mönnum verið
kölluð fleygurinn, eða hinn þunni
tndi fleygsins, sem klyfi þjóðina hér
í sundur og yrði upphaf til sundur-
lyndis og illinda, sem enginn maður
gæti séð fyrir endann á.
Og vér tökum það skýrt og greini-
lega fram: — þér sem eruð að halda
fram íslenzku-kenslu í skólum ríkis-
ins, alþýðuskólunum, þér sjáið ekki
fvrir endann, — þér sjáið ekki af-
ieiðingarnar, engu fremur en Jiér
sáuð fyrir stríð þetta og voruð trú-
lausir og steinblindir á að það gæti
komið fyrir. Vér viljum ekki spilla
atvinnu yðar, en þér ættuð heldur
að höggva skóg eða ganga út í al
menna vinnu, en að reyna að lifa á
þessu.
Alla þá íslenzku, sem vér þurfum,
getur hver faðir eða móðir kent á
heimilum sínum, ef menn vilja. En
ef að þér viljið lsland og íslenzka
menningu styðja, þá . er eina og
trygga og vitlega ráðið, að styðja
háskóla Islands í Reykjavík. Þar
getið þér verið vissir um, að ís-
lenzkan verði kend rétt og óbjagað,
-— þá getið þér verið vissir um, að
ísland gamla getur haft eitthvað gott
af því.
J0N VIGFÚSSON DALMANN.
“Og takið nú eftir, eg veit, að
enginn yðar ullra, sem eg hefi
gengið á meðal, muni framar
sjá auglit mitt”.—Pgb. 20-25.
Kæru vinir: —
Er eg frétti lát þessa vinar vors,
sem nú er til hvíldar genginn, komu
inér til hugar þessi orð úr skilnað
arræðu Páls postula til öldunganna
i Ephesus: “Og takið nú eftir, eg
veit, að enginn yðar allra, sem eg
hefi gengið á meðal, muni framar
sjá auglit mitt. Einskis manns silf-
ur eða gull eða klæði hefi eg girnst.
Sjálfir vitið þér, að þessar hendur
hafa fyrir mér unnið; en nú fel eg
yður, bræður, Guði og orði hans
náðar”. Það er einsog orð þessi
séu æfi-kveðja, og Jjað er einsog þau
lýsi æfi og dagfari vinar vors og
séu siðasta röddin, sem talar nú til
vor frá líkbeðnum. f þeim sér maður
liinn aldna og í dauðann gengna
n.ann; þau eru mynd hans, einsog
vér kvntust honum og flestir munu
hafa þekt hann, er annars kyntust
honum nokkuð, ------ Hógvær í um-
gengni, orðvar, vinfastur og þýður í
viðmóti, vandur til allra verka, djúp-
hugsandi, mannúðlegur i öllum
skoðunum; en þungur í lund og ekki
laust við, að maður fyndi, að lund
in væri stundum angurblandin.
Hreinskilinn og fölskvalaus, --- á
stundum glaður og hreyfur, á stund-
um þögull og hugsandi, einsog hug
urinn hvarflaði burt frá mannheim-
inum til annara og æðri staða.
vig hér í borg bar ekki mikið á honum.
JÓN VIGFÚSSON IJALMANN.
sanns geta, og er reynslan farin að
leiða það í ljós.
Og við burtför drengskaparmanns-
ins, verður ávalt autt sæti, sem
nauðulega verður fylt. Og með Jóni
Dalmann hefir vikið drengskapar-
inaður og góður drengur.
Úti í félagslifinu og mannlífinu
Og því síður ættum vér að hindra
það, eða tefja fyrir því að vér getum
fyllilega staðið jafnfætis hverjum
sem er, að það er sýnt og sannað,
að vér höfum hæfileikana, — hæfi-
leikana til að læra málið enska, og
hæfileikana til að beita oss, þegar
vér erum búnir að því.
Ef að hver þjóðflokkur færi nú
að kenna mál sitt á skólum landsins,
Vér fórum ekki hingað til þess,
að mynda íslenzkt ríki. Vér fórum
til þess, að berjast fyrir tilverunni
undir væng hinnar brezku þjóðar,
hins brezka veldis, — berjast með
Bretum í bróðurlegri samkepni við
þá. Vér urðum brezkir borgarar og
sórum þann eið, að lifa sem brezkir
þegnar. Vér treystum Bretum bezt
allra, því vér vissum, að þeir uin
langa hríð hafa verið athvarf allra
nauðleitarmanna, og vörður mann-
frelsisins. Mikill fjöldi þeirra eru
frændur vorir, þó að langt sé fram.
Vér komum til þeirra sem bræður,
og þeir tóku oss opnum örmum. —
Vér vildum vera bræður þeirr, láta
tungu vora og taka þeirra, verða
Bretar með Bretum, vér og börn vor
eins fljótt og hægt var. Hver dagur-
inn er oss tapaður, sem þessu er
frestað, og mannslif þau meira eða
minna eyðilögð, sem á eftir verða
og utan standa hins enska þjóðfé-
lags og menningar. — Þó að vér
hefðum verið 100 eða 200 þúsund
talsins, þá hefðum vér ekki rönd
reist við hinum enska straumi; og
þó að vér hefðum saman verið í ein-
um hóp, þá hefðum vér ekki getað
það. En nú erum vér tvístraðir í
smáflokkum, sem einlægt eru að
tvistrast og blandast meira og meira.
—- Vér getum það ekkil
Það er því ætlan vor og sannfær-
ing, að vér gjörum börnum vorum
og afkomendum meira ilt en gott
með því að halda fram íslenzku-
kenslu á alþjjðuskólum landsins.
Þannig kom hann mér fyrir
fyrstu kynningu, og Jjess lengur,
scm eg kyntist honum, þess oftar
sem við sáumst, fanst mér meir til
um, hve þessir eiginlegleikar áttu
fastar rætur í fari hans.
Fyrir sér vann hann frá því
fyrsta til þess að heilsuna þraut
ineð ÖIlu og hann gat ekki lengur
lyft hönd frá siðu, ---- einsog sá,
scm sár er til ólífis. Þá féll honum
starfið niður, en þá var eftir verkið
sjálft, þrekraunin mikla, að kveðja
lífið. En það verk leysti hann vel
af hendi, með sömu hógværðinni og
hann hafði að starfinu gengið uin
dagana, og lét sér ekki bregða und-
ii banadægrið. Enda var sál hans og
samvizka sátt, við alla, og í friði við
Eöður ljósanna, Guð lífsins og dauð-
ans.
“Hann vissi ekki að biði við bana-
rúm hans,
nein bræði eða hatur eins cinasta
manns,
og þvi gat hann farið i friði”.
---- Vissulega og sannlega. -------
“Sælir eru hreinhjartaðir, því þeir
munu Guð sjá”.
Og að ósk hans er eg hingað kom-
inn, til Jjess að mæla nokkur orð
við likistu hans, við burtför hans
héðan úr frændahúsum, við burtför
hans héðan úr heimi. Og er mér
Ijúft að verða við þcirri bón og
finn í því vinarþelið og góðvildina,
við æfilokin, einsog hann sýndi
mér i byrjun, er vegir okkar fyrst
komu saman. Mér er ljúft að taka í
hönd þína í anda og kveðja þig, vin-
ur, er þú nú ferð frá oss yfir til
hins mikla og friðsæla lands handan
En það gjörði hans látlausa fas og
falslausa hyggja. En við sögu vorra
andlegu inála og framkvæmda kom
hann þó meira, en menn alment
vita.
Hann fluttist hingað sneinma a
áruin, og í hugá hans var rik rækt-
artilfinningin og sjálfsafneitunin
fyrir því, er hann áleit að verða
mætti þjóð vorri til heilla. En þögn
inni einni hefir verið falið að
geyma þeirra gjörða, ------ og svo
vcit enginn neitt.
Er svo með margt, sem létt hefir
sporið vorri islenzku menningu hér
vestra og þeir yntu af hendi, er nú
eru horfnir eða eru á förum. Ein
stökum mönnum eru fléttaðir að-
dáunar-kransar og þeim smeygt á
höfuð þeirra og þeirra er getið lifs
eða liðinna fyrir einhverjar sýni-
legar gjörðir. En blómin i þá kransa
eru slitin úr þyrnikrönsunum af
höfðum Jjeirra, er verið hafa písl-
arvottar fýrítækjanna og frainfar-
annal
Jón Dalmann kom hingað rúmt
þritugur til lands, árið 1882, og varð
þá samferða hingað bróður sínum,
er Sigurður heitir, og frænda sínum,
Bergsveini Matthíassyni Long.
Jón er fæddur að Kleif í Fljóts-
dal 12. júlí 1850. Voru foreldrar
hans Vigfús Þorsteinsson og Arn-
leif Jónsdóttir, er þar bjuggu. Bar
hann nafn móðurföður síns.
Meðan hann dvaldi heima á ætt-
jörðinni, yfir öll uppvaxtar- og
og þroska-árin, mun hann hafa
stundað hina algengu vinnu, er þá
tíðkaðist til sveita. Mentunar mun
hann ekki hafa notið, nema þeirrar.
, , *. ... ^ i er hann gat sjálfur aflað sér með
grafar og dauða. Mer er Ijuft að lestrj bóka> ,JVÍ bókhncigður maður
árna þér helgrar heimferðar undir
liðinn daginn og þakka samfylgdina
op. samferðina hér, þenna áfanga
hrautarinnar, er við höfum farið.
Eg hefði gjarnan viljað að hann
hefði orðið lengri, en þú ert þreytt-
ur og þarfnaðist hvíldarinnar og
hcfir því valið þér þenna næturstað
við þessi tímans lok.
Oss, sem kveðjum þig hér við
þín vökulok, virðist enn nokkuð
lcyfi dags og búumst við að halda
til næsta bæjar, næsta áfangastaðar.
Að þú getur ekki orðið oss sam-
fcrða, er oss sársauka efni, nú verða
færri á veginum, ------ en sizt sök-
um við þig, því vér vitum,
var hann alla æfi og silesandi, enda
síðari ár fjölfróður og vel fróð-
ur um margt.
Snemma mun hafa borið á þeim
einkennum í fari hans, að gjöra sér
mikinn mun á því, sem hann las, og
mat hann það alt mest, er kendi
j bezts vits og skýrleika, einkum ef
1 þá var vel að orði komist. Varð Jjað
og lika þess ráðandi, að hugur hans
heimtaði ávalt frelsi til að rann-
saka, og leyfi til að hafna því, er
honum fanst kenna öfga i hverju
sem var. Varð hann því aldrei lagð-
ur neinuin flokksviðjum hér vestra,
svo S* cn®u sí®ur ósamkvæmnina á
, .... ‘ meðferð talsmanna á ýmsum stefn
ir.ikið Jjekkjum ver til þessa lifs, —
-— hve þeim er ervið leiðin, er
livíldarinnar verða að leita í friðn-
um þögula og kyrra, ----frið dauð-
ans.
1897, að blaðið var felt og sagt
gjaldþrota. Átti hann þá mest í fé-
iaginu af öllum, er að blaðinu stóðu,
uik Eggerts Jóhannssonar. En hann
var aldrei tortrygginn maður og sízt
eftirgangsharður; tapaði hann því
öllu, er hann átti, en þeir skiftu
með sér eignum, er minna höfðu
i;ð missa, en meira höfðu hag félags-
ins i sinni hendi.
Urðu það honum vonbrigði mest,
tr fyrir hann koinu hér í landi, að
cg hygg. Því í óeigingjörnum ,til-
gangi hafði hann að fyrirtæki þessu
hlúð, og mest af fróðleikslöngun og
þeirri hvöt, að fslendingar ættu rit
á sinni tungu, er hjálpaði þeim til
að fylgjast með í því, sem hér væri
: ð gjörast. Mun það stundum hafa
verið honum óánægjuefni, er hann
sa, hve mjög tilgangi blaðanna var
snúið upp í annað en liað, sem upp-
haflega vakti fyrir stofnendunum.
En bæði um það.'sem annað, sagði
hann fátt, nema við sína heimugleg-
ustu vini, að slikt mátti merkja.
I'ann var ekki maður sem kvartaði,
og ásakanr voru sjaldnast á vörum
hans.
f þann þriðjung aldar, sem hann
liefir dvalið hér, var aðalstarfið
það, að fylgja þeirri iðn, er hann
hafði fyrir sig lagt, eftir hingað-
komuna —- prentun, og það var ekki
fyrr en undir æfilokin, að heilsan
var farin að bila og sá skerfur, er
hann lagði til þess að halda úti riti
á lifandi máli, var að engu metinn
—- eða gleymdur, að hann lagði það
starf niður með öllu.
Fyrirtæki hans í lífinu höfðu
Jmnnig orðið meir öðrum til arðs
og metorða en honum sjálfum. Á
annara sveita græddi hann aldrei;
rikulegum launum var hann aldrei
sæmdur; fé fyrir óunnið starf tók
hann aldrci.------“Þessar hendur
hafa fyrir mér unnið”.------Hendur
hans unnu fyrir honum, fram undir
það að hann tók bana-sóttina; eftir
það voru Jjað vina-hendur frænda
lians og skyldmenna, er hjúkruðu
honum og linuðu dauðastríðið.
Og nú er æfin öll og enduð “æfi-
langa glíman”.
Á laugardagskvöldið var (17.
júlí), klukkan hálfgengin 9, lauk
lífi hans, og var hann Jjá 5 dögum
betur en hálfsjötugur.
Ein stutt likræða og sögð er öll
a'fin, --- ein stutt líkræða, er
gleymist um leið og líkið er ausið
moldu. ----- En er það ekki hlut-
skifti flestra meðal þjóðar vorrar,
og hver getur sagt Jiað, ef til vill
ljjóðarinnar sjálfrar, hér á landi?
Ein stutt líkræða,----já, en æfin
cr ekki öll sögð. Aðeins hið ytra.
Þögnin hjúpar hitt, helgar tilfinn-
Thfir 'Ög ViugtSnÍrfsem etti WífS
fram á leiksviði mannlífstorgsins.
Og þær hugsanir og tilfinningar eru
æfin, — sú virkilega og sanna æfi,
persónan sjálf, sem fjöldinn
Mér er Ijúft að leggja hönd yfir
þitt hærða og hnigna höfuð og
blessa yfir myndina þína köldu. En
mér er tregt um mál og kveðjur, þeg-
ar burtu fer vinur og bróðir, sann-
ur Islendingur og hinn bezti dreng-
ur. Eg sakna þeirra af veginum;
eg sakna þess, að sjá mynd þeirra
hverfa á burt og sjá hér aldrei
þeirra alkunnu ásjónur framar. Vér
megum svo tæpt við því, að missa
Jjá héðan úr hópi vorum. Því í
hvert sinn, sem vér gröfum góðan
og heilhuga íslenzkan mann, gröf-
um vér svo mikið af drengskap og
mannkostum, er vér eignumst ekki
aftur.
En það verður drengskapurinn,
sem verður þjóð vorri varanlegast-
ur til sigurs og sæmdar, en hvorki
augnabliks upphefð eða auður ein-
stakra manna. Slikt er ekki spá, en
um þeim, er hann þó aðhyltist, en
öfgarnar í þvi, sem hann fráfældist.
Mun hann hafa átt Jjað sammerkt
með fleiri djúphugsandi Austfirð-
ingum, að Jjví aðeins var honum
kenning í landsmálum, trú eða ljóð-
um hugnæm, að hún væri sann-
gjörn, mannlegu viti samkvæm og
réttsýn gagnvart ástandi æðri sem
lægri. Með þessum skoðunum koin
hann hingað vestur, og munu jjær
hafa þroskast því meir, sem dvölin
óx og hann reyndi meira. Hann var
skynsemis- og mannréttinda-trúar í
sem æðstum og beztum skilningi. á
alla vísu.
Vorið eftir að hann kom hingað
byrjaði blaðið “Leifur”, fyrsta is-
lenzka blaðið, er gefið hefir verið
út hér í bæ, að koma út. Lagði Jón
fyrirtæki þessu eitthvert fé og varð
prentari við blaðið. En blaðafyrir-
tæki þetta varð að hætta vegna fá-
tæktar. En árið 1886 var blaðið
‘ Heimskringla” stofnað og var Jón
einn af stofnendum hennar. Við
hana vann hann stöðugt, unz vorið
fær aldrei að sjá eða skilja. En æfi-
dagarnir eyðast í strit og erviði,--
Jjeir eyðast i strit og erviði meðal
allflestra,--- en hjá Jjeim, sem yf-
ir hugsjónum búa og drengskapinn
liafa til að bera, er erviðið og strit-
ið þrungið helgum ásetningi, er oft-
ar kemst þó ekki i ljós, ---- kraft-
inn þrýtur við erviðið. Hugsjónirn-
ar hverfa, æfin endar, og hún er
sögð öll, er talinn er dagurinn sem
maðurinn fæddist og dagurinn sem
hann dó. f hina miklu eyðu, sem
liggur þar á milli, er litið sett --
dálkurinn er auður, ----- það er ó-
prentuð síða.
“Meinleg örlög margan hrjá
mann og ræna dögum;
sá er tíðnm endir á
Islcndinga sögum”. -----
Og svo endar þá saga þín hér i
dag, gamli góði vinur. Um þenna
glaða og bjarta júlí dag kveður þú,
það er hið síðasta, og þú ert fluttur
heim. I Guðs friði og sátt gekkstu,
þá í Guðs friði héðan.
Vér söknum þess, að þú ert frá
oss kvaddur, að mynd þína fáum
vér ekki lengur að líta hér á vega-
mótum, né horfa á hið skýra, djúpa
og mannúðlega augnaráð þitt Vér
söknum gáfnanna góðu, er þú áttir,
cg hugsananna hreinu og skýru, þótt
vér vitum að alt hið varanlega, sem
bjó þér í sál, lifi, enda þótt gröf þín
gleymist og orðum vorum slái i
þögn.
En, kæru vinir, þér, sem þektuð
hann, munið ekki gleyma honum
strax, þessum einkennilega en lát-
lausa og hógláta manni. Mér finst
mynd hans, einsog eg sá hann fyrst,
slanda mér skýr fyrir augum: Lág-
ur og þrekvaxinn, ofurlítið lotinn í
herðum, bjartur á hár og mjög ljós
yfirlitum. Andlitið vellagað, augun
blá, fremur smá, en einkar djúp og
lirein. Allur var svipurinn stillilegur
en góðlátlegur.
Hvað innra fyrir bjó, varð ekki
sagt, nema það eitt, að þar áttu
er.gar ófagrar hugsanir bústað, þess
bar augnatillitið vott. En þó var
einsog augun horfðu eitthvað lengra,
en meön vanalega horfa, dveldu við
einhverjar sýnir. Voru það draum-
sýnir, eða var það mynd frá liðn-
um árum, er trygðrofin höfðu svift