Heimskringla - 09.09.1915, Síða 3

WINNIPEG, 9. SEPTEMBER, 1915
HEIMSKRINGLA.
BLS. 3
Mennirnir á undan Adam.
EFTIR J AC K LON DON.
(Höfundur að ‘The Call of the Wild’
og ‘The Sea Wolf’ osfrv.).
Framkoma Kans gjörði geltina ennþá reiSari.
Hann braut af trjánum kvistu og smágreinar, og
kastaÖi þeim niður á óvini okkar. Hann hekk á
annari hendinni, rétt svo að þeir naÖu ekki í hann,
og kvaldi þá með því og hæddi þá og stríddi þeim,
en þeir skeltu saman skoltum af magnlausri reiði.
En hann var ekki ánægður með það, og braut af
einu trénu digra grein, hékk svo á öðrum fæti og
annari hendi og rak lurkinn í síðurnar á hinum
reiðu og æstu villidýrum og sló honum um nasir
þeim. Eg þarf ekki að geta þess, að við glöddumst
stórlega yfir þessu, móðir mín og eg.
En það er ekkert svo gott, að menn verði ekki
leiðir á því á endanum, og loksins lagði faðir minn
á stað á undan okkur um trjátoppana og hiakkaði
ilskan í honum. Þá var það, að metnaðurinn og
sjálfstraustið hjá mér fór að minka. Eg fór að
verða hræddur; hélt mér fast við móður mína, þeg-
ar hún var að klifra og sveifla sér um eikartoppana.
Eg man eftir því, þegar greinin brotnaði undir
þunga hennar. Hún hafði gjört stökk mikið; en
þegar eg heyrði greinina bresta, tók mig hrollur og
skelfing, er eg fann okkur falla um loftið bæði tvö.
Skógurinn, sólskinið og hin suðandi laufblöð hurfu
sjónum mínum. Eg sá myndinni af föður mínum
bregða snöggvast fyrir, er hann stansaði og leit til
okkar; — en svo varð myrkt.
Á næsta augnabliki var eg vakandi í rúmi mínu
undir rekkjuvoðunum, löðursveittur, skjálfandi, og
með ógleði, svo mér lág við uppsölu. Glugginn var
opinn og vindblærinn svalur stóð inn um gluggann.
Næturlampinn logaði ósköp rólega. Og eg veit það
að það er einmitt fyrir það, að við hröpuðum ekki
alla leið niður til jarðar, að viltu svínin náðu okkur
ekki. Því að hefði svo verið, þá mundi þessi hin
önnur persóna mín ekki vera hér nú, að muna og
skrásetja atburð þenna hundrað þúsund árum eftir
að hann skeði.
IV. KAPÍTULI.
ITT er það við þessar fortíðar endurminninga
mínar, sem eg gat ekki skilið í. En það er
þessi þoka, sem hvílir yfir tímaspursmálinu. Það er
svo oft, sem eg man ekki röð viðburðanna, hvernig
þeir komu hver á eftir öðrum. Og ekki get eg held-
ur sagt, hvort eitt eða tvö, eða fjögur eða fimm ár
hafa liðið milli einhverra tveggja viðburða. Eg get
aðeins farið nærri um tímann, með því að álykta
af breytingum á útliti og störfum kunningja minna.
En eg get líka beitt hugsunarfræðislegum regl-
um við hina ýmsu atburði. Það er t. d. enginn efi á
því, að við, móðir mín og eg, urðum að flýja und-
an hinum viltu göltum upp í trén, og hröpuðum þeg-
ar greinin brast, — áður en eg kyntist honum “Laf-
eyra”, sem varð félagi og leikbróðir minn í bernsku
minni. Og það er eins víst, að á millibilinu milli
þessara tveggja viðburða, þá hlýt eg að hafa yfir-
gefið móður mína.
Eg man ekkert frekara eftir föður mínum, en
eg hefi þegar frá skýrt. Árin næstu á eftir bar hann
aldrei fyrir augu mér. Og eftir þekkingu minni á
tímunum þeim, er sú eina útskýring hugsanleg, að
hann hafi látist stuttu eftir þetta galla-æfintýri. En
á því er lítill efi, að hann hefir látist fyrir tíma fram.
Hann var í fullu fjöri og hlaut því að hafa dáið
hastarlega og voveiflega. En eg veit ekkert um,
hvernig það atvikaðist, — hvort hann druknaði í
fljótinu, eða slöngurnar gleyptu hann, eða þá að
hann fór í kviðinn á gamla “Sverð-tanna”, — tígr-
isdýrinu.
Því að þér skuluð vita það, að eg man aðeins
eftir hlutum þeim, sem eg sá sjálfur með mínum
eigin augum, á þessum fortíðar dögum. Hafi móð-
ir mín vitað nokkuð um endalok föður míns, þá
sagði hún mér ekki frá því. Og hvað það snertir,
þá efast eg um, að hún hafi haft næga þekkingu á
orðum eða hljóðum til að segja mér frá því. — Á
þeim árum var alt tungumál fólksins *) þrjá-
tíu eða fjörutíu hljóð.
Eg kalla það h 1 j ó ð, en ekki orð, af því að
upprunalega voru það aðeins hljóð. Þau höfðu
enga ákveðna þýðingu, og ekki var hægt að breyta
þýðingunni með lýsingarorðum eða atviksorðum.
Þetta hvorutveggja voru málspartar, sem þá voru
ekki uppfundnir. í staðinn fyrir að breyta nafnorð-
um eða sögnum með lýsingarorðum eða atviksorð-
um, þá breyttum við hljóðunum með- raddbreyt
ingu, með því að gjöra hljóðin fyllri og hærri, með
því að draga þau eða hlaupa á þeim. Hljóðin tákn-
uðu eitt eða annað, eftir því, hvað þau voru löng
eða stutt.
Við höfðum engar beygingar sagna. Tíminn fói
eftir textanum, sem fylgdi með hljóðinu. Við töl-
uðum ætíð um einfalda, óskipta hluti eða hugmynd-
ir, af því að vér hugsuðum ætíð um hlutina á þenna
veg. Og evo treystum vér hvað mest á bendingar.
Að taka hugmyndirnar út af fyrir sig, aðgreindar
frá hlutunum, var oss ómögulegt, og þó að ein-
hverjum hefði hugsasí það, þá var honum ómögu-
legt að gjöra öðrum það skiljanlegt. Vér áttum
*) “Fólk” nefnir hann þann flokk manna, sem hann
sjálfur og knnningjar lians tilheyrðu.
engin þess konar hljóð. Hver sem það gjörði, hann
hugsaði lengra, en málið náði, og ef að hann hefði
fundið upp hljóð til að tákna þetta, þá hefði eng-
inn frænda hans getað skilið hann. En þá var það,
að vér tókurn til bendinganna og útskýrðum hug-
myndina með látbragði og bendingum, eins og
hægt var, og höfðum upp þessi nýju hljóð aftur og
aftur.
Þannig fór málið að myndast. Með hinum
fáu hljóðum, sem við áttum, gátum við hugsað dá-
lítið lengra en þessi hljóð náðu. Og þá kom þörfin
fyrir ný hljóð, til þess að tákna hinar nýju hugsanir.
Stundum var það og, að vér hugsuðum oflangt fram
yfir gömlu hljóðin og urðum svo miklir menn, að
búa til hugmyndir aðgreindar frá hlutunum (ab-
stract) ; reyndar mjög óljósar. En vér gátum þá
ekki látið hitt í'fólkið” skilja þær. — Já, málið óx
ekki hraðara í þá daga.
Ó-ó, við vorum svo undursamlega einfaldir og
óbrotnir. En við gátum gjört margt, sem menn geta
ekki gjört nú á dögum. Við gátum kipt eyrunum til
allavega, spert þau upp og Iagt þau flöt með höfð-
inu. Við gátum svo hæglega klórað okkur á milli
herðarblaðanna. Við gátum kastað steinum með
fótunum, og hefi eg svo oft gjört það sjálfur. Og úr
því eg fór að minnast á þetta, þá vil eg geta þess, að
eg gat beygt mig í mjöðmunum, án þess að beygja
hnén áfram og niður og snert jörðina, — ekki með
fingurbroddunum, heldur með olnbogunum. — Á
klifrið eftir fuglahreiðrunum vil eg ekki minnast;
eg vildi gjarnan, að einhver tuttugustu aldar dreng-
urinn hefði séð okkur. En við söfnuðum þeim ald-
rei saman eggjunum; við átum þau.
Eg man það. En eg hleyp nú á undan sögunni!
Fyrst ætla eg að minnast á Laf-eyra og vináttu okk-
ar. Mjög snemma æfi minnar skildist eg frá móður
minni. Hefir það ef til vill orsakast af því, að eftir
dauða föður míns fékk hún sér annan bónda. Eg
man lítið eftir honum, en það litla er alt ilt eitt.
Hann var væskill mesti. Það var ekkert hraustlegt
við hann. Hann var mesti kjaftaskúmur. Óhræsis
bullið hans ergir mig nú undireins og mér kemur
það til hugar. Sálin hans var of ómerkileg til þess
að hafa nokkuð fast í huga. Sjái eg apa í búri, þá
minna þeir mig undireins á hann. Hann var apa-
skrípi. Það verður bezta lýsingin á honum.
Hann hataði mig frá fyrstu. Og eg varð fljótt
hræddur við hann og hin illgjörnu hrekkjabrögð
hans. Hvenær, sem eg sá hann, þá skreið eg til
móður minnar og hélt mér föstum við hana. En eg
varð einlægt að verða eldri og það var óhjákvæmi-
legt, að eg færi við og við í burtu frá henni og reik-
aði þá lengra og lengra burtu. En eftir þessu var
hann “Bullari” að bíða. (Eg má eins vel geta þess,
að í þá daga höfðu menn engin nöfn. En til hægð-
arauka hefi eg sjálfur gefið nöfn ýmsum af "fólk-
inu”, sem eg helzt átti eitthvað saman að sælda við,
og “Bullari” er hið bezta lýsingarnafn, sem eg get
gefið þessum elskulega stjúpföður mínum! En hvað
sjálfan mig snertir, þá hefi eg kallað mig “Stóru-
tönn”, því að augnatennurnar á mér voru einkenni-
lega stórar.
En svo að eg snúi mér að honum “Bullara”, þá
var hann sí og æ að kvelja mig og hræða. Hann
var einlægt að klípa mig og kjaftshöggva og stund-
um beit hann mig líka. Oft var það að móðir mín
tók málstað minn, og sannarlega var það gleðileg
sjón,, að sjá, hvernig hún barði á honum. En niður-
staðan á því öllu var ljómandi og endalaus “famil-
íu”-rimma, og sjálfur eg var hnútan, sem barist var
um.
Nei! heimilislíf mitt var sannarlega ekki á-
nægjulegt! Eg verð að brosa með sjálfum mér, er
eg rita orðtæki þetta: Heimilislíf! heimili! Eg átti
ekkert heimili, eftir því sem nútíðarmenn kalla því
nafni. Heimili mitt var félagsskapur, en ekki hús
neitt. Eg lifði undir umsjá móður minnar, en ekki í
húsi neinu. Og móðir mín átti alstaðar heimili.
Undir eins og náttaði var hún komin upp í trén.
Hún var gamaldags, hún móðir mín. Hún hélt
mest upp á trén sín. Reyndar bjuggu hinir framfara-
mestu af ættbálki vorum í hellrum upp af fljótinu.
En hún móðir mín var grunsöm og afturhaldandi.
Trén voru nógu góð handa henni. Eins og segir að
sjálfsögðu, var þar eitt sérstakt tré, sem við vana-
lega höfðum bústað okkar í, þó að við svæfum oft
í öðrum trjám, þegar okkur náttaði uppi. í þægi-
legum eikarklofa einum var pallur einn lítt vand-
aður úr kvistum, greinum og vínviðarteinungum.
Var það líkara fuglshreiðri stóru, en nokkru öðru,
þó að vefnaðurinn á því væri þúsund sinnum gróf-
ari en á nokkru fuglshreiðri. En það var eitt ein-
kennilegt við það, sem eg hefi aldrei séð á neinu
fuglshreiðri: Það var'þak yfir því.
Ó! Það var ekki þak eins og þau gjörast nú á
dögum. Ekki einu sinni eins og hinir lægstu frum-
byggjar gjöra þök sín. Það var óendanlega miklu
klunnalegra, en hin grófustu handaverk manna, —
þeirra, er vér þekkjum nú. Það var sett saman eða
hrófað upp af handahófi. Uppi yfir klofningnum
á trénu, sem við höfðum aðsetur okkar í, var hrúga
af dauðum greinum og smáviði. Fjórir eða fimm
næstu klofningar héldu uppi mænirásunum, ef eg
má svo kalla þá. Voru það viðarteinungar um einn
þumlung hver í þvermál. Á þeim hvíldu greinarn-
ar og smáviðurinn, sem virtist hafa verið kastað þar
upp af handahófi. Þar var engin þakmynd. Og eg
verð að játa það, að þak þetta lak miskunnarlaust,
þegar mikil rigning var. .
En hann Bullari! Hann gjörði okkur heimilis-
lífið leitt, henni móður minni og mér; og þegar eg
nefni heimilislíf, þá á eg ekki við leka-hreiðrið uppi
í trénu, heldur við félagslífið okkar þriggja. Hann
ofsótti mig stöðugt af megnustu illgirni, hann Bullari.
Það var hið eina áform, sem hann gat haldið stöð-
ugt við, lengur en fimm mínútur. Og svo var ann-
að; en það var það, að þegar tímar liðu, þá varð
móðir mín linari að taka málstað minn. Eg held
hún hafi verið farin að verða leið á mér, út úr öll-
um þessum illinda-hreðum hans Bullara. Að minsta
sosti fór samkomulagið versnandi, og það svo fljót-
lega, að eg hefði af frjálsum vilja farið að hypja
mig burtu frá þeim. En eg fékk ekki ánægjuna af
því að vera sjálfráður um að fara burtu. Eg var
rekinn burtu, áður en eg ætlaði mér. Og þetta er
bókstaflega satt.
Tækifærið til þessa kom Bullara í hendur einu
sinni, þegar eg var einn í hreiðrinu. Móðir mín og
Bullari höfðu farið bæði saman út í bláberjamýr-
ina. Hann hefir verið búinn að hugsa sér það alt
áður, því að eg heyrði hann koma einan heim í gegn
um skóginn, og grenjaði hann af reiði á leiðinni.
Var hann líkur öllum öðrum mönnum af ættflokki
vorum í því, að hann stansaði við og’ við og barði
brjóstið með hnefanum. Þetta voru þeir vanir að
gjöra, þegar þeir voru reiðir, eða þegar þeir voru
að reyna að gjöra sig reiða. •
Eg sá mér ekkert undanfæri og hnipraði mig
saman skjálfandi í hreiðrinu. Bullari kom fast að
trénu, — eg man það var eikartré —, og fór að
ílifrast upp eftir því. Og aldrei linti hann þessum
argvítugu ólátum sínum og óhljóðum. Mál okkar
var ákaflega fátækt; en hann teygði furðanlega úr
því með hinum margvíslegu mátum, sem hann lét
mér í ljósi hið óslökkvandi hatur sitt og ásetning
sinn, að nú skyldi þó skríða til skarar milli okkar.
Á meðan hann klifraðist upp í klofann á eik-
inni, þá flúði eg út á grein eina, er stóð þvert út frá
eikinni. Hann kom á eftir og eg flúði lengra og
lengra út á greinina. Loks var eg kominn út að
smáu kvistunum og laufblöðunum. Bullari var æf-
inlega raggeit mesta og varasemi hans var æfinlega
meiri en reiði hans. Hann þorði' ekki að koma á eft-
ir mér út á milli kvistanna og laufblaðanna. Enda
hefði þyngd hans steypt honum niður um laufblöð-
in, áður en hann hefði getað komist til mín.
En það var ekki nauðsynlegt fyrir hann að ná
mér; og hann vissi það vel, þrjóturinn sá! Með
illgirnissvipinn á andlitinu og þorskaaugun starandi
af grimdarhug, fór hann að skaka greinina. Skaka
greinina! — Eg var þarna úti á blá-endanum, og
var að grípa í smágreinarnar, sem einlægt brotn-
uðu af þunga mínum. En tuttugu fetum fyrir neðan
mig var jörðin!
Hann skók og hristi greinina meira og meira og
skældi sig allan, hlakkandi af hatri. Svo var það
búið. Fjórir kvistirnir, sem eg hélt mér í, brotnuðu
allir í einu; og eg hrapaði niður, aftur á bak, horf-
andi upp til hans með brotnu kvistina í höndum og
fótum. Til allrar hamingju voru engir viltir geltir
undir mér, og fjaðraflið í hinum seigu smáhríslum
dró úr falli mínu.
taugahristingurinn er nægilegur til þess, að brúa yfir
þessar þúsund aldir á einu augnabliki og kasta mér
alvakandi í rúm mit, og ligg eg þar svo löðursveitt-
ur og skjálfandi og hlusta á klukkuna slá stundirnar.
En þenna draum, að eg færi burtu frá móður minni,
hefir mig margsinnis dreymt, og hefi eg þó aldrei
vaknað við hann. En eg hrapa þó æfinlega hljóð-
andi niður um smáhríslurnar og skell svo niður á
jörðina. •
Eg var allur rifinn og marinn, og lá þarna
snöktandi, þar sem eg hafði niður komið. Eg gægð-
ist upp um smáhríslurnar og sá þar Bullara. Hann
var að reka upp djöfullegan gleðisöng og sló takt-
inn með því að skaka greinina. Eg hætti þá fljót-
lega að snökta. Eg var ekki lengur óhultur uppi í
trjátoppunum, og eg þekti gjörla hættuna, sem eg
gæti stofnað mér í, ef að eg drægi til mín veiðidýr-
in með háværum gráti.
Þegar eg hætti að gráta, man eg það, að eg fór
að gefa gaum að áhrifum ljóssins, þegar eg opnaði
til hálfs hin tárvotu augu mín og lokaði þeim svo
aftur. Svo fór eg að skoða sjálfan mig og sá að eg
var þá ekki neitt fjarska meiddur eftir biltuna. Það
hafði rifist af mér hárið og skinnið hér og hvar.
Hvassi endinn á brotinni grein hafði stungist fullan
þumlung inn í framhandlegginn á mér, og eg hafði
sáran verk í hægri mjöðminni; en hún kom fyrst
niður og tók við allri biltunni. En svo voru þetta
alt smámeiðsli. Ekkert bein var brotið, og á þeim
dögum greri hold manna fljótara en það nú gjörir.
En það var samt býsna mikið fall þetta, og eg var
haltur í mjöðminni á eftir fulla viku eða meira.
Svo lá eg þarna í hrísrunnanum og var leiður
mjög á lífinu, og fann sárt til þess, að eg skyldi nú
vera heimilislaus. Eg ásetti mér, að aldrei skyldi eg
hverfa aftur til Bullara og móður minnar. Eg ætl-
aði að fara langt í burtu um hinn voðalega skóg og
leita að tré einhverju, sem eg gæti búið í. En hvað
fæðu snerti, þá vissi eg, hvar eg skyldi leita hennar.
Seinasta árið hafði eg ekki verið upp á móður mína
kominn, hvað fæðu snerti. Hún hafði aðeins vernd-
að mig og leiðbeint mér.
Eg skreið varlega um hrísrunnana. Einu sinni
leit eg aftur og sá Bullara, ennþá vera að syngja og
skaka greinina. Var það langt frá því að vera mér
geðfeld sjón..
Eg hafði vit á því, að vera varkár, og var ákaf-
lega varasamur á þessari hinni fyrstu ferð minni út
í veröldina.
Eg hugsaði ekkert um það, hvert eg væri að
fara. Eg hafði aðeins eitt áform; en það var, að
komast svo langt í burtu, að hann Bullari næði ekki
í mig. Eg klifraðist upp í trén og ferðaðist um þau
stundum saman. Stökk eg tré úr tré og kom 'aldrei
til jarðar niður. En eg fór ekki í neina vissa stefnu
og ekki hélt eg stöðugt áfram. Það var eðli mitt,
eins og allra af sama kyni, að vera óstöðugur í rás-
inni. Og svo var eg aðeins barn og var að stansa
Vanalega enda föllin drauma mína, því að
við og við á leiðinni að leika mér.
Heimta að Eystrasalti
sé lokað.
Nú eru blöðin í Parísarborg farin
að heimta, að Bandamenn gjöri nú
bið sama Þjóðverjum i Eystrasalti,
sem þeir gjöra Breturn í Norður-
sjónum og írlandshafi, með öðrum
orðum: að þeir sendi nú hópa
þangað af neðansjávarbátum og
sökkvi hverri fleytu, sem um sjóinn
fer við norðurstrendur Þýzkalands.
Þykir mönnum að Bretum hafi ve!
gengið í Eystrasalti. Þeir hafi hjálp-
að Rússum og sökt stórum og smá-
um herskipum Þjóðverja, alt með
neðansjávarbátum. Fá þá þýzkir að
kenna á sínu eigin bragði. Og þá
myndu allir flutningar hætta bæði
frá Noregi, Svíþjóð og Danmörku.
Væri þá fljótlega hægt að sjá, hvort
Þýzka munaði ekki um það, sem
þeir hafa fengið frá þessum lönd-
um. Þeir gætu að visu flutt skot-
færi og kopar og ull frá Svíþjóð og
Danmörku á Zeppelinum, eins og
þeir fluttu vopnin til Tyrkja yfir
allan Banlkanskagann. En það yrði
þó miklu minna en nú er.
Nýgiftur maður við konuna sína:
‘Hefurðu, elskan min, talað við
mjólkursalann um það, að enginn
rjómi er ofan á mjólkinni?’ >
Ilún: ‘Já. og liann sannfærði mig
um, hvernig á þessu stendur. Hann
sagðist hella könnuna okkar svo
fulla af mjólk, að ekkcrt borð væri
sldfið eftir fyrir rjómann’.
Járnbrautarræsi (pipe) til aS skýla fallbyssum Serba.
Serbar hafa barist af hreysti mikilli, og má pakka þab hólum og hœtium
landsins. Fyrir þatS eiga þeir svo létt meb ab fela fallbyssur sínar, svo aS
óvinirnir varast þær ekki og sjá ekki fyrri en þeir eru at5 þeim komnir.
Ein persóna (fyrlr daginn), íl.50
Herbergi, kveld og morgunveríur,
$1.25. MáltítSir, 35o. Herbergi, ein
persóna, 50c. Fyrirtak i alla statil,
ágæt vínsölustofa í sambandi.
Talsfml Garry 2252
ROYAL OAK HOTEL
Chas. Gustafsson, eigrandi
Sérstakur sunnudags mit5dagsverti-
ur. Vín og: vindlar á bor?5um frá
klukkan eitt til þrjú e.h. og frá sex
til átta ab kveldinu.
2S3 MARKET STREET, WINNIPEO
Rafmagns — heimilis — áhöld.
Hughes Rafmagns Eldavélar
Thor Rafmagns í>vottavélar
Red Rafmagns í>vottavélar
Harley Vaeum Gólf Hreinsarar
“Laco” Nitrogen og Tungsten Lamp-
ar.
Rafmagns “Fixtures”
“Universal” Appliances.
J. F. McKENZIE ELECTRIC
CO.
283 Kennedy Street
I’hone Maln 4004 WIXMPEG
Vit5gjörtSir af öllu tagi fljótt og vel
hendi leistar.
CARBON PAPER
for
TYPEWRITER—PENCIL—PEN
Typewrlter Ribbon for every
make of Typewriter.
G. R. Bradley
& Co.
304 CANADA BLDG.
Phone Garry 2899. Winnipeg
f...... *...... ^ ^
Hospital Pharmacy
Ly f jabúðin
sem ber af öllum öðrum. —
: Komið oy sl.oðið okkar um-
I ferðar bókusafn; mjög ódýrt.
— Einnig seljum við peninga-
| ávisanir, seljum frimerki og
gegnum öðrum pósthússtörf-
um.
818 NOTRE DAME AVENUE
Phone G. 5670-4474