Heimskringla - 17.08.1916, Blaðsíða 2

BLS. 2.
HEIMSKP.INGLA.
WINNIPEG, 17. ÁGÚST 1916
:xx
HERBERT QUICK
MORAUÐA MÚSIN.
SVEITA-SAGA.
OOC
Næsta dag kom símamatSur á skólann og varði
tveimur klukkustundum til að fræða krakkana í
8Ímfræði og aðgjörðum símanna. Ungfrú Woodruff
var auðvitað þar til staðar; en hvort hún hafði
komið þangað til að fræðast af símamanninnum,
eða til að sjá með eigin augum, hvernig sambandinu
milli kennarans og uppáhalds nemandans Bettínu
væri varið — látum vér ósagt. En hvorttveggja
heyrði undir embættisskyldur hennar að sjálfsögðu.
Jenný veitti því fljótlega eftirtekt, að augu Bettínu
fylgdu kennaranum hvert sem hann fór og, og að
úr þeim skein bæði aðdáun og ást. En svo var og
með Klöru Simms og hinar aðrar stálpuðu skóla-
meyjar. Og það var auðvitað ágætt, að samband-
ið milli nemendanna og kennarans skyldi vera svona
gott. Jenný Woodruff lét sér því lynda þessa rann-
sókn sína.
Samt sem áður hittust þau Jim og hún miklu
oftar en áður, eftir þessa síðustu viðburði, og hann
fékk meiri og meiri ítök í huga Jennýar en áður.
Fyrir ári síðan hafði hún gjört gys að því, að hon-
um skyldi (íetta í hug að kvænast. Nú skoðaði hún
Jim sem álitlegasta mannsefni. Þannig breytist margt
á einu ári.
Nú var komið fram undir haust og farið að líða
að þeim tíma, að Jim skyldi fara til Ames að halda
fyrirlestur sinn. Ekki vissi Jenný annað, en að hann
ætlaði sér að vera í gömlu óásjálegu sunnudaga-
fötunum, sem nú voru hálfu verri en þau höfðu ver-
ið á þjóðminningardeginum. Henni var það um og
ó, að fara eftir tilmælum eða bendingu föður síns
og gjörast ráðunautur Jims í klæðaburði. Fyrir
ári síðan hefði henni ekki orðið mikið fyrir því, að
segja við hann; ‘‘Jim, þú getur ómögulega farið í
þessum fötum til Ames!” En nú fanst henni, sem
hún gæti það ómögulega. Þó varð eitthvað að
gjöra; það var vansi fyrir Woodruff héraðið, ef
skólakennarinn þaðan kæmi á mannamót í öðru
héraði sem flökkumaður.
Næst þegar þau hittust hafði Jenný tekið sam-
an ráð sín, og nú átti svo sem að opna augun á
Jim fyrir því, hvað kennara sómdi, — en auðvitað
upp á hárfínan máta.
“Eg ætla að fara til Ames til að hlusta á fyrir-
lestur þinn”, byrjaði hún, er þau höfðu heilsast.
“Það gleður mig", sagði Jim. “Fleiri af ná-
grönnunum ætla að koma en nokkru sinni áður. Þú
getur naumast getið þér til, hversu það gleður mig,
að sjá þar svo marga kunningja. Það eykur mér
þor og mér mun finnast sem eg væri heima”.
‘‘Hverjir ætla?” spurði Jenný.
“Hákon Pétursson, Bronsons fólkið, Kornelíus
Bonnar, Hansen og Bettína", svaraði Jim; alt inn-
anhéraðs fólk. Og svo Kolúmbus Brown og líklega
nokrir aðrir úr nágrannabygðunum”.
“Eg verð að fá mér eitthvað sæmilegt til að
vera í”, sagði Jenný.
Jim gaf þeim orðum hennar engan gaum, eins
og klæðaburður hennar væri honum alveg óvið-
komandi, sem líka var. Fór í þess stað að tala um
búfjársýningu, sem hann hafði nýlega verið á. Þeg-
ar hann hafði lokið máli sínu, tók Jenný upp þráð-
inn að nýju.
“Og pabbi ætlar að fá sér ný föt líka fyrir Ames
förina. Hér eru nokkur sýnishorn af fataefnum,
sem eg fékk frá Atkins klæðskera. Hvað mundi þér
líka bezt?”
Jim skoðaði sýnishornin, en fátt hafði hann um
þau að segja annað, en að hann bæri lítið skyn-
bragð á svoleiðis sakir. Jenný lagði áherslu á, að
tvö fataefni væru sér í lagi smekkleg og mundu fara
honum—Jim—vel: sagði honum, hvað fötin ættu
að kosta, og að fá mætti þau með vildarkjörum.
En Jim virtist ekki skilja, hvert hún stefndi. Og
Jenný gjörði því nýja tilraun, sem átti að duga.
“Það hlýtur að vera erfitt fyrir þig, að fá þér
föt í búðunum, svona háan tnann, sem þú ert?”
“Eg býst við því, ef eg léti mér nokkuru varða,
hvernig þau færu. En svo við snúum okkur aftur að
búfjársýningunni, þá virtist mér að hún hefði getað
verið betri. Það, sem á vantaði, var —”. En Jenný
beið ekki boðanna, kvaddi í flýti og fór heim.
“Eg get það ekki, pabbi”, sagði hún við föður
sinn um kveldið.
“Getur hvað ekki?"
“Komið vitinu. fyrir Jim. Eg á við, komið hon-
um í skilning um, að hann þurfi nauðsynlega að fá
sér föt”.
“Svo þú hefir þá ekki heyrt tíðindin. Jim hef-
ir þega'r gjört ráðstafanir til að fá ný fö t saumuð
eftir máíi, fyrir Ames förina".
“Hver saumar þau?” spurði Jenný.
“Gústaf Paulsen, danski klæðskerinn, sem er
nýbyrjaður í kaupstaðnum”.
“Dani? Er hann ekki í ætt við einhvern af ná-
grönnunum?" spurði Jenný.
“Bróðir frú Hansen”, svaraði offurstinn.
“Frændi Bettínu?”
‘Líklega, úr því Bettína er dóttir frú Hansen”,
sagði offurstinn og glotti einkennilega.
Föt geta verið þýðiagarmikil; en hvort þau eru
saumuð af Atkins eða Paulsen virðist skifta minstu,
að minsta kosti ætti það ekki að hafa verið orsök-
in, sem sendi Jenný með hraða til herbergis síns,
þar sem hún fleygði sér ofan á rúmið og grét. Vit-
anlega var Jim kunningi hennar — naumast meir.
Hvers vegna þá að gráta yfir fötunum. Og svo var
ekki séð, nema að Paulsen myndi leysa verk sitt
eins ve! af hendi og þó Atkins hefði saumað fötin.
Nei, það var eitthvað annað, sem tárunum var oll-
andi. Hvers vegna sagði hún við sjálfa sig, að Han-
sens fólkið væri sómafólk og vel stætt, og það væri
lán fyrir Jim og móðir hans, að hann fengi Bettínu?
Og svo grét hún aftur og mikið ákafar en áður.
Offurstinn virtist ekki taka eftir hinu skyndilega
hvarfi dóttur sinnar úr stofunni, eða að hún hélt
sig á herbergi sínu það sem eftir var kveldsins. Ef
hann hefði séð hana liggja ofan á rúminu sínu með
augun fljótandi í tárum, hefði hann farið að gruna,
að einhver þremillinn mundi baga stúlkunni.
Sama gruninn höfum vér.
XVIII. KAFLI.
Jim fer til Ames.
Og Jim fór til Ames og flutti þar fyrirlestui;
sinn, eins og umsamið hafði verið. Hann var í nýju
fötunum sínum, með hvítt um hálsinn og linan
flókahatt á höfði, og Jenný fanst hann nærri því
fallegur, þar sem hann stóð á ræðupallinum, þó að
auðséð væri, að honum liði illa í skrúðanum.
Og fyrirlesturinn? Hvernig var hann?
Jim hafði lært fyrirlesturinn heima og hafði
hann þess utan með sér á blöðum, svo ekki skyldi
verða vandræði, ef minnið bilaði. Hann áleit sig
því færan í flestan sjó. Hann kom því öruggur fram
á ræðupallinn. En hvað var þetta? Hann varð alt
í einu fölur sem nár; Jenn veitti því eftirtekt og
skildi, hvað um var að vera. Hann hafði gleymt
því, sem hann ætlaði að segja. Hún sá hann taka
blöðin upp úr vasa sínum, og heyrði hann byrja
Orðin komu hægt og hikandi, og Jim leit út sem
maður sem lá við druknun. Og Jenný leið litlu bet
ur. Hversu heitt óskaði hún ekki eftir því, að hún
gæti orðið honum að liði! Hún bjóst við, að hann
mundi tapa sér algjörlega — farast. En, hvað var
nú? Hann fleygði frá sér blöuunum og byrjaði að
tala upp úr sér, og röddin varð stöðugri og stöðugri
og orðin féllu af vörum hans sem árstraumur! —
Jenný sá, að hann hafði náð sér að nýju og var nú
hólpinn; en hún var sér þess fyllilega meðvitandi,
að fyrirlesturinn, sem hann nú flutti, var ekki sá,
sem hann hafði undirbúið sig með heiman að, held-
ur talaði hann hér eins og honum lá á hjarta og efst
var íhuga han. ^
Enginn nema Jenný virtit hafa tekið eftir því
hversu nærri lá, að hann yrði að strandi. Bettípa
Hansen hafði ekki séð það, og ekki heldur Kornel-
íus Bonnar. . Bæði voru þau hrifin af fyrirlestrii:
um og svo voru allir aðrir, að því er virtist, og máttí
svo vera, því að fyrirlesturinn var “fram úr máía
góður”, eins og-offurstinn komst að orði. Jim var
nú samt sem áður sannfærður um, að hann hefði
orðið sér til ævarandi hneysu. Eina hugsvölunin
var hið hýra augnatillit, sem Jenný sendi honum.
“Ungi maður”, sagði gamall bóndi með stS
spangagleraugu, og sem Iíktist meir hollenzkum
borgarstjóra frá fyri öldum en nútíma ameriskum
bónda, — “ungi maður, mér þætti vænt um, að fá
að tala við yður nokkur orð”.
“Þetta er hr. Hofmeyer frá Pottawatomie”, sagði
skólastjórinn við Jim.
"Gleður mig að kynnast yður”, sagði Jim. “Eg
get talað við yður núna”.
“Nei”, sagði Jenný; “Mr. Hofmeyer verður að
bíða þangað til eftir dögurð. Við höfum dálítið
samsæti fyrir Mr. Irvin, sem bíður eftir honum, og
vona eg því, Mr. Hofmeyer, að þér afsakið hann í
bráð”.
Auðvitað”, sagði Mr. Hofmeýer. “En hvar
get eg séð yður í kveld?”
Þeir komu sér saman um það.
Það var Jenný sjálf, sem hélt samsætið fyrir
Jim. Voru þar auk hennar og hans: faðir hennar,
prófessor Withers, búnaðarskólastjórinn og einir
tveir eða þrír aðrir. Veitingar voru góðar, og Jim
fanst sem hann væri í óvenjulega fínum félagsskap
og það að óverðugu.
Þegar tækifæri gafst, sagði Jenný við Jim: “Þú
stóðst þig ágætlega; fyrirlesturinn var prýðisgóð-
ur. um það eru allir sammála”.
Eg tapaði mér gjörsamlega”', sagði Jim; eg
gleymdi því, sem eg hafði ætlað mér að segja og
varð mer til skammar. Eg get ekki setið hér að
veizlu; eg vil fara út í myrkrið og snjóinn".
Þú fluttir bezta fyrirlesturinn, sem haldinn var,
og það einmitt af því, að þú gleymdir tilbúnu ræð-
unni”, sagði Jenný.
Er nokkur annar á þinni skoðun?”
“Auðvitað. Jafnvel Bonnar fullyrðir, að þú
hafir haldið bezta fyrirlesturinn, og þegar hann seg-
ir það, þá hefir þú að minsta kosti gjört vel”.
“Hvað segir prófessor Withers?” spurði Jim.
“Hann er mjög ánægður og svo er pabbi”.
"Eg hefði ekki gleymt ræðunni hefði eg ekki
haft þetta rækals hálslín, — það ætlar mig lifandi
að drepa”, sagði Jim.
“Þú hefðir átt að venja þig við að brúka það
vikutíma áður eða svo. Eða því Ieitaðirðu ekki
ráða hjá mér?”
Eg skal gjöra það næst, Jeoný mín góð; eg
sé að þess þarf með”.
Jenný brosti og var nú auðsjáanlega hin ánægð-
asta; og er hún sá Bettínu tilsýndar, hljóp hún til
hennar og bað hana með blíðu-atlotum að koma
yfir til þeirra og fá sér bita, og það þáði Bettína;
fékk húrt sæti hjá skólastóranum, því við hlið ung-
frú Woodruff sat auðvitað heiðursgesturinn sjálfur
— hann Jim.
XIX. KAFLI.
Heimur Jims víkkar.
Mr. Hofmeyer beið eftir Jim að veizlunni lok-
inni til að færa honum heim fullnaðar-sönnunina
fyrir því, að fyrirlestur hans hefði verið nytsamur
og góður.
“Kennið þér í skólanum það sem þér boðuðuð
í fyrirlestrinum?”, sagði Hofmeyer.
“Já, eftir því sem eg get bezt”, svaraði Jim. —
“Þannig löguð uppfræðsla er eftir mínu geði”,
sagði Hofmeyer. “Eg var skólakennari fyrir fimtíu
árum síðan í Pennsylvaníu, og eg reyndi að koma
þar að verklegri fræðslu eftir því sem bezt eg gat”.
“Allir góðir kennarar hafa gjört það á öllum
tímum að heita má”, sagði Jim. “Skoðun flestra
þeirra hefir verið hin sama og eg byggi kenslu mína
á: ‘Lærðu verkið með því að vinna það og haltu
skólann í sambandi við lífið’.”
“Ekki hefi eg nú getað séð, hvernig latínan get-
ur tengt stúdentinn við nútíðarlífið. Nema ef að
hann gæti fundið latneska bygð einhversstaðar og
orðið þar búðarpiltiír”, sagði Hofmeyer.
“En þeir voru þó tímarnir, að latína stóð í sam-
bandi við mannlífið; latína og gríska voru heims-
málin, og bókmenta fjársjóður þeirra er esnn þann
dag í dag ótæmandi. En þó er nú svo komið, að
fjársjóður sá, sem liggur samanhrúgaður í vísinda-
og fræðslu-ritum vorrar eigin tungu yfir þriggja
alda skeið, er ennþá dýrmætari, ef hann væ-i not-
aður sem skyldi”.
“Kunnið þér latínu?” spurði Hofmeyer.
Jim setti dreyrrauðan, eins og þann sem er að
fordæma það, sem hann ber ekkert skynbragð á.
“tg hefi lært málfræðina og lesið Cæsar; en
það er líka alt og sumt. Eg hafði engan kennara,
og átti því örðugt með námið, þó eg legði all-hart
að mér".
“Eg hefi lært alla þá latínu, sem kend var í
mentaskólunum á mínum skólaárum, og mér er
hún ennþá kær; en eg verð samt að vera yður sam-
dóma, að það hefði verið glæpur af mér, að van-
rækja hennar vegna efnafræði, eðlisfræði, gerla-
fræði, vélafræði og aðrar fræðslugreinar, sem að
búnaði lúta, hefðu þessar greinar verið kendar á
mínum skólaárum”.
“Og samt er það nú þannig”, sagði Jim, “ að
margir vilja, að við högum allri kenslu eftir gömlu
venjunum, sem í gildi voru sður en þessar fræðslu-
greinar voru þektar”.
“Ekki eg”, sagði Mr. Hofmeyer. “Þér hafið gjör-
samlega rétt fyrir yður. Eg hefði ekki sagt það áð-
ur en eg hlustaði á fyrirlestur yðar, en eg segi það
nú”.
Andlitið á Jim ljómaði af ánægju við þessi orð
gamla mannsins. Honum mátti trúa.
“Eg er þess fullviss, að sveitungum mínum mun
geðjast að kensluaðferð þinni og skoðunum. Mér
hefir verið falið, að útvega fyrsta kennara fyrir skól-
ann okkar, og býð eg yður hér með þann starfa;
launin eru raunar ekki há, því við erum ekki ríkir,
þau eru 75 dalir um mánuðinn. Hvernig geðjast
yður að því tilboði?”
Líítaug íslenzks þjóðernis.
Minni íslands flutt á íslendingadag-inn í Winnipeg, 2. ág. 1916.
AF GOÐMUNDI KAMBAN.
Háttvirtú vestrænu landar!
Á skarlatsrauðuin grunni þess
hernaðarhroðs, sein öll Evrópa að
heita má hefir goldið nú uin
tveggjá ára skeið, og hefir afmáð
mismun þess að ríkja og merja
og liaft nafnavíxl á valdi lýðsins
og bolmagni ^krottans, — á þessu
blóðuga tjaldi í aftursýn sjámn
vér skýfara nú en nokkru sinni fyr,
livert markmið vorrar litlu þjóðar
er, og hvað það markmið er hvítt
og flekklaust. Það er hvítt og
flekklaust af því, að ekkert ofbeldi
þarf til að ná því.
Hvert er þá þetta markmið?
Það liggur, eins og inarkmið ailra
þjóða, við endann á þvf svæði, þar
sem við geturn^ bezt jafnast á við
aðrar Jijóðir, eða skarað frain úr
þeim. Hugsið um þetta með mér
eina litla stund, og í krystallshnetti
framtíðarinnar munum vér sjá
marka fyrir forlögum íslands í blá-
um og rauðum æðum.
Það ætti að vera liverjum inanni
Ijóst, að þar scm framförin er bund-
in skilyrðum liöfðatölunnar, þar
getum vér ekki staðið öðrum þjóð-
um á sporði. Vér getum átt efni í
hraustustu hermenn heimsins, en
vér getum aldrei ætlast til að verða
hernaðarjijóð. Vér getuin reist eins
margar verksmiðjur og vill; stór-
iðnaðurinn getur aldrei gjört oss
fræga. Vér getum smfðað eins stór-
an verzlunarflota og þörf er á, og
hann getur.fært oss alla þá blessun,
sein því fyigir að sigla sinn eigin
sjó, en vér getum aldrei hamlað því,
að stærri og fegri skeiðum verði
siglt annarsstaðar. Alt þetta getur
miðað að því, að auka þjóðmetnað
vorn, getur miðað a því, að hefja
oss.sjálfa í augum var sjálfra og í
augum annara; en það getur ekki
iniðað að því að þeir, sem skipa
öndvegi, þoki fyrir oss úr öndveginu
og þoki mcð lotningu.
Vér gætum haidið áfram í ailan
dag, að telja upp þau svæði, þar
sem os er varnað þess að gjörast
forvfgisþjóð, vegna þess, hve vér er-
um fámennir. Vér getum sparað
oss það ómak og tekið strax'stökk-
ið yfir á það svið, og fyrst um sinn
hið eina svið, þar sem VOR fáni
getur blaktað eins hár og hreinn
yfir veðhlaupapaili menningarinn-
ar, eins og fáni nnkkurrar annarar
þjóðar. Eg skai flýta mér að segja,
hvað eg á hér við. Eg á við li«tir
vorar og bókmentir. Og til þess er
eg kominn hingað í dag, að ef ein-
hver á ineðal yðar skyidi efast uin
þennann sannleika, þá vildi eg slíta
vantrú hans upp með rótum og
græða sár hans með trú.
Eyrir list sina er það þá, fyrir
list sína og bókmentir er það, að
þjóð vor á að verða að stórþjóð.
Því að það er um þjóðlífið eins og
um ljstina, að það, sem ríður bagga-
muninn, er tápið, ekki flæmið, er sen
innþenslan, ekki útþenslan, — svo
eg leyfi mér að marka þessum orð-
um í ísienzku nýjan og ákveðinn
bás. Þetta á að verða krafa hinnar
íslenzku þjóðar, og þessari kröfu
skal verða sint Því að meðan heims-
menningin er að gróa sára sinna,
þá verður það söngur næturgalans,
og ekki öskur nautsins, sem dillar
henni í eyrum og færir henni fró.
Saga íslenzkrar listar á engan sinn
líka. Meðal annara þjóða hefir það
verið svo, að velmegun, iðnaður,
verzlun, vfsindi og list hefir alt
komist tiltölulega á jafnhátt stig,
og þegar veldi þessara þjóða hefir
skrælnað niður í sand og listin var
hið eina af öllu, sem liföi, l>á er það
ekki af því, að hún hafi komist á
svo miklu hærra stig en alt annað,
heldur af því, að hún ein af öllu er
ódauðlegs eðlis. En íslenzk list stóð
einn góðan veðurdag eins og eld-
stólpi á miðri eyðimörk, með nakið
hjaunið alt í kring um sig, og hún
stendur þar enn í dag og varpar
bjarma yfir löndin. Ef þetta er ekki
að hafa svo að segja frumburðar-
rétt listarinnar, hvar er hann þá?
Ef þetta er ekki að vera hin útvalda
þjóð listarinnar, hvar er hún þá?
Ef þetta er ekki hið dásamlega
leyndarmál, sem öðinn hvíslaði í
eyra Baidri áður hanrT var á bál
borinn, hvað var það þá?
Það er vel, að vér íslendingar höf-
um hugfast, að engin þjóð hefir
skapað fegri né þróttmeiri bók-
mentalega gullaldarlist heidur en
vér. Það er ekki Hómer, heldur
höfundur Njálu, sem hefir mótað,
í Skarphéðni, eitt skifti fyrir öll,
frumtákn hinnar óbugandi karl-
mannslundar, sem alt af “glottir
við tönn”. Það er ekki Sófókles,
heldur höfundur Laxdælu, sem hef-
ir mótað, í Guðrúnu ósvífursdótt-
ur, eitt skifti fyrir öll, frumtákn
hins margbrotna kvenlega ástríðu-
rðiis, sem “spinnur tólf álna
garn” meðan hún lætur mann sinn
fara til vígs móti elskhuga sínum. I að sameina
um að hugsa um það”, segir hann,
“að það muni ekki vera nema á-
kveðinn kafli af eilífðinni, sem
vorri þjóð er ætlaður fyrir vanþakk-
læti hennar”. Það er ekki hégóma-
skapur, sem kemur hinu norska
skáidi til að vera svo napur í garð
landa sinna, Það er hættan, sem
hann sér á því, að með þessu fari
þjóð hans á mis við það, sem hún
hér átti að framleiða og ein gat
framleitt. Það er sú óhaggaða rcgla,
sem gildir um listina, að það sem
kemur ekki á réttum tíma, kemur
aldrei. En ef það var nauðsynlegt
fyrir Norðmenn að gjöra sér ljóst,
að þeir ÆTTU listamenn, ef þeir
áttu að geta hlotnast verk þeirra,
þá er þetta enn nauðsynlegra fyrir
oss íslendinga, sem eigum hvorki
þjóðfélag nógu stórt né tungu nógu
útbreidda til þess að það sé ein-
hlítt nútíðar listamönnum vorum.
Þetta er sorgarhliðin á því, að vera
íslenzkur rithöfundur. Og enginn
finnur tii þéss betur en eg. Því
ekki var eg einungis fæddur lofð-
ungur málsins, lieldur hafði tign
íslenzkrar tungu gefið mér hinn
ástralska boga, svo að hvenær sem
eg snaraði honum frá mér, hrökk
liann aftur til míns sjáns og hæfði
mig í lijartað.
Munið þér eftir, hvernig það at-
vikaðist, að Brynjólfur biskup
rakst á Hallgrím Pétursson í Kaup-
mannahöfn og fékk hann til að
hætta við járnsmíðina og fara að
læra til prests? Biskup var á gangi
eftir fátæjíiegri götu í borginni, og
hafði ekki hitt íslending í langa
hríð. Alt í einu gengur hann fyrir
smiðju, heyrir hamarshöggin dynja
á steðjanum og þrumað yfir: “Bölv-
aður andskotans hamarinn!” Bisk-
up víkur sér að manninum og seg-
ir við hann: “ósköp er að vita,
hvernig þú bölvar, maður!” — það
var Hallgrímur Pétursson sem bölv-
aði — “en fallega talarðu”. Það var
Hallgrfmur Pétursson, sem talaði.
Það er þetta mál, sem gjörði jafnvel
samtviiinaða formæling hljómfagra
í eyruni hins stranga og siðavanda
biskups; það er þetta mál, sem
safnar oss hér saman í dag. En þó
að það sé tungan, sem hingað til
liefir varðveitt alt, sem vér getum
verið hróðugir af, þá getum vér
verið enn hróðugri, of að tungan er
ekki iengur EIN um það að skapa
íslenzka list. Því að LISTIN er
| það, listin á öllum svæðum, sem á
allar greinar íslenzks
Það er vel að vér munum þetta alt. lijóðernis, hvar um iönd sem þrer
En betra væri oss að vér gieymd-1 iiggja. Og sanna'loga segi eg yður,
um því öllu, heldur en að vér loK-j landar mínir, að íslenzk iist er það,
uðum NÚ augunum fyrir vorum
eigin tíma og köllun vors eigin
eigin tíma. Betra væri oss, að vér
gleymdum vorri eigin fortfð, lieid-
ur en að vér stæðum blindir fyrir
hinni íslenzku iist, sem NÚ er að
renna upp af rótum þessarar for-
tíðar. Þvf hún er það, sem á næstu
áratugum á að skijia krystalshljóm-
inn í nafni ísiands. Það er að
skilja. Ef þjóðin þekkir sinn vitj-
unartíma.
Þegar eg renni huganum í dag
yfir kjör þeirra íslenzku listamanna,
sem það er að þakka, að listdóm-
arar í ýmsum löndum eru farnir að
benda norður til fslands og segja:
Þaðan væntum vér þess!—þá minn-
ist eg kafla úr bréfi frá Henrik Ib-
sem lengst mun halda við þjóðerni
voru á moðal yðar og yðar niðja.
Þetta liggur í augum uppi. Þér
sjálfir hafið svo föst tök á þjóð-
erni voru, af því að endurminning-
ar yðar sjálfra hafa liamrað íslenzkt
þjóðerni eins og gullið inn í sál
yðar. En trúið mér til þess, að
börn yðar og barnabörn finni hjá
sér hvöt til þess að lialda við þjóð'-
erni feðra sinna í landi, sem er orð-
iS þeirra ættjörð, þurfa þau að hafa
eitthvað fyrir augum, sem getur
gjört þá hróðuga af þessu þjóðerni,
Þeir þurfa að heyra aðrar þjóðir
taia með lotningu og aðdáun um
slenzk afrek í einhverjum greinum,
Og ekki á fornum tímum, því þeir
vita, að það hefir gagnað lítið, t. d.
til vinar hans: “Eg er stund- Egyptum nútímans, heldur á þeirra.