Heimskringla - 17.08.1916, Blaðsíða 4

BLS. 4
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 17. ÁGÚST 1916
HEIMSKRINGLA
<Stofnu« 1HS6)
Kemur út á hverjum Fimtudegri.
tttgrefendur og eigendur:
THK VIKING PRESS, LTD.
Vert5 bla?5sins í Canada og Bandaríkjun-
um $2.00 um áriT5 (fyrirfram borgaT5). Sent
til lslands $2.00 (fyrirfram borga?5).
Allar borganir sendist ráTSsmanni bla?5-
sins. Póst e?5a banka ávísanir stýlist til The
Viking Press, Ltd.
M. J. SKAPTASON, Ritstjóri
S. D. B. STEPHANSON, ráósmaóur.
Skrifstofa:
729 SHBRBROOKE STREET., WINNIPEG.
P.O. Box 3171 Talslml Garry 4110
|ÉR SKULUM ALDREI SLIÐRA
SVERÐIÐ fyrri en Belgía í fullum
mæli er búin að fá alt, sem hún
hefir í sölur lagt og meira; ekki
fyrri en Frakkland er trygt og óhult fyrir á-
rásum fjandmannanna; ekki fyrri en rétt-
indum hinna smærri þjóða í Evrópu er áreið-
anlega borgið, og ekki fyrri en hervald Prússa
er brotið og að fullu eyðilagt.—ASQUITH.
Föðurlandsástin.
Inngangsorð.
Vanhygginn er hver sá, sem ekki elskar
heimili sitt, hlúir að því og prýðir það eftir
föngum; — ódrengur er hver sá, sem ekki
elskar sveit sína og sveitunga og styður þá
og styrkir í málum þeim, sem sveitarfélaginu
eru til þrifa og framfara; — ennþá meiri ó-
drengur er hver sá, sem ekki elskar landið,
sem hann dregur líf sitt af og þjóðina eða
mannfélagið, sem hann lifir í; — en mestur
ódrengur er þó maðurinn, þegar hann reynist
þessu föðurlandi illa, þegar það er í nauðum
statt og voða.
Föðurlandsást.
Það væri synd að segja, að við Islending-
ar hér vestra hefðum enga föðurlandsást eft-
ir þenna mikla íslendingadag, sem nú er ný-
afstaðinn. Hver ræðuskörungurinn eftir ann-
an hefir notað tækifærið til þess, að úthella
hjarta sínu til gamla landsins, sem bar hann,
en sem hann flúði frá, af óánægju yfir tíð-
inni og harðindunum og Iögunum, eða ólög-
unum, sem menn þá kölluðu, og tækifæra-
leysinu að bjarga sér; — í stuttu máli: fyrir
sultinn og vandræðin, sem störðu burtfarend-
um í móti af hverri þúfu og mel og rinda,
hverri snoðinni grund og gráum móabörðum,
sem engin mannshönd hafði snert til umbóta,
í þau þúsund ár, sem landið hafði bygt verið.
Fyrsta greinin, sem oss barst, var frá al-
þingismanni Jóni Jónssyni frá Sleðbrjót; vel
samin grein að orðfæri og máli, en andstæð
skoðun vorri. Vér tókum hana samt og ætl-
uðum að svara henni, enda snörist hann móti
oss lítið eitt; en vér gátum ekki komið svari
í blaðið í það skifti, og þá kom Iíka íslend-
ingadagurinn, og með honum svo mikil flóð-
alda af lofgjörðum um gamla landið, að lík-
ast var Jökulflóði, sem steypist úr hájöklum
niður og veltir öllu með sér. Vér vildum sjá,
hvað flóðið færi hátt, og hvort það kæfði
hvern logandi neista annan en ástina til gamla
landsins. Og síðan höfum vér fengið fregnir
um það, að hvar sem íslendingadagur hafi
haldinn verið, hafi hið sama verið uppi.
Ástin til íslands er eftir því orðin svo
sterk, að hún kæfir alt annað. — Af öllum
þeim, sem ræður hafa flutt á Islendingadag-
inn seinasta, höfum vér heyrt getið um eina
tvo ræðumenn, sem verulega hafi hvatt
menn til að elska landið, sem vér lifum í og
mannfélagið, sem vér búum saman við og
frelsið, sem vér njótum, Menn þessir eru:
Dr. B. J. Brandson, sem flutti einhverja feg-
urstu ræðu, sem flutt hefir verið hér vestan
hafs, og hinn er prófessor Thorbergur Thor-
valdsson, er flutti aðra ræðu núna í Wyn-
yard, Sask. — (Síðan þetta var ritað höfum
vér einnig frétt um sams konar ræðu, er Iög-
fræðingur Hjálmar A. Bergmann flutti í Wyn-
yard).
— Það bar ekki alveg eins mikið á þess-
ari föðurlandsást, þegar vér vorum heima.
Það bar ekki eins á henni hjá hinum fornu
forfeðrum vorum. Þeir flúðu föðurland sitt,
Noreg. Löngu þar áður voru þeir komnir
austan úr hálendum Asíu, og fóru hægt og
bítandi yfir löndin og stefndu vestur. Hafa
óefað einlægt barist á þeirri leið, og margar,
mjög margar aldir hefir ferð sú staðið yfir;
og föðurland þeirra var hvar sem þeir voru í
þann og þann svipinn. I Noregi staðnæmdust
þeir, því að þá stöðvaði úthafið mikla för
þeirra um stund. Þar ruddu þeir frá sér og
drápu mður íbúana, sem fyrir voru. Þeim
hefir náttúrlega þétt væn* um bústaði sína,
og þeir börðust fyrir þeim, þegar útlendir ó-
vinir sóttu þá heim, bæði Víkingar, Danir og
Svfar.
En svo komu þeir til Islandö, og af því
Sá eini íslendmgur,
að hafi lífið látið fyrir
höfum vér sögur glöggvar. En þó að þeir
hafi að líkindum elskað hina fyrri bústaði
sína í Noregi, þá heyrum vér ekki um það í
sögum eða ljóðum þeirra. Þeir möttu bú-
staðinn í hinu nýja iandi sínu meira. Þegar
Gunnar varð að flýja land, þá leit hann
upp til hlíðarinnar og þótti hún fögur og vildi
aftur snúa. Vígaglúmi þótti akurinn Vitaz
gjafi góður og fagur.
sem vér munum til,
land sitt, er Jón biskup Arason. Þótti honum
það verst, “að vera dæmdur af danskri slegt j
og deyja svo fyrir kongsins mekt”.
En að ísiendmgar hafi látið lífið beint j
fyrir föðurland sitt, munum vér ekki eftir í j
sögunum. Þeir börðust í víkingu og um öll |
Norðurlönd til forna og voru óhræddir við
sverðaleikinn; en það var ekki fyrir ísland. j
Þeir börðust nokkrir seinast með Dönum til
að verja Kaupmannahöfn árið 1801, og voru
það helzt stúdentar. — En þegar Jörgensen
kom með fáeina menn og tók ísland, þá
hreyfði enginn sig.
Hugmyndin, að elska fósturjörð sína svo
heitt, að menn vildu láta lífið fyrir hana,
hefir ekki verið til hjá þeim. Oteljandi kvæði
hafa verið ort um lesland; en sú hugmynd
er framandi í þeim, að elska landið af því að
það fæði menn og klæði, — af því, að mað-
ur njóti allra gæði úr sjóði landsins. Skáldin
hafa kveðið um fegurðina, fjöllin og jöklana
og fossana og blómin, hið brimsollna haf;
um ísana, hríðarnar, kveldsólina og alt sem
hugsast getur annað en það, sem menn frem-
ur öllu öðru áttu að vera þakklátir fyrir. Af
hverju? Af hverju öðru en því, að þó að
þessar hugmyndir hafi kanske legið djúpt í
vitund þeirra, þá hafa þær verið óljósar, ekki
verið nógu handbærar..
Vér vitum vel, að nú fara menn að moka
yfir oss kvæðum sem “Gunnarshólma” og
“Fjallkonunni”, og hver veit hverju. En segið
mér: Hvenær hefir nokkur tslendingur elsk-
að svo föðurland sitt, að hann hafi lagt lífið
í sölurnar fyrir það?
En nú þegar hingað kemur, í margfalt
betra og auðugra land en gamla ísland, þá
. vaknar föðurlandsástin hjá mönnum þeim,
sem flúðu það. Þeir elska ekki landið, sem
tók þeim tveim höndum, og sem er búið að
gjöra þúsundir af félausum frumbyggjum að
efnuðum eða ríkum mönnum; — landið,
sem býður afkomendum þeirra hina glæsileg-
ustu framtíð í óteljandi liðu fram; heldur
landið, sem þeir flúðu frá og yfirgáfu! Hin
fyrri árin, sem vér vorum hér, bar ekkert á
þessari-' föðurlandsást. Menn elskuðu þá
sveitirnar, sem þeir bygðu, — jafnvel Nýja
Island, þó að fátækt væri. Argyle búar elsk-
uðu Argyle, Norður Dakota búar elskuðu
dalinn sinn breiða og bygðir sínar þar. Og
Minnesota búar elskuðu Minnesota og munu
elska það enn.
í þúsund ár og meira eru Islendingar
búnir að búa á íslandi. Vér vitum, hvernig
það er; vitum, hvaða mannfjölda það hefir
borið og höfum nokkurn veginn hugmynd
um það, við hvaða kjör menn hafa búið þar
öld fram af öld. Vér tökum það fram, að vér
erum ekki að niðra landinu, þó að það sé ó-
frjótt og kalt, eða í neinu að niðra lands-
mönnum.
En hvernig haldið þér, vinir mínir, að
land þetta, sem vér nú byggjum, verði eftir
200 ár, 500 ár, eða eftir 1000 ár? Hvort
ætlið þér, að það muni standa nokkru fram-
ar, að fólksfjölda eða auðæfum eða tækifær-
um fyrir landsins börn til að bjarga sér, að
mentast, að lifa farsælu og gleðiríku lífi —
heldur en Island? Þegar hér búa eins margar
milíónir og nú eru í öllum Bandaríkjum; þeg-
ar Canada verður eitt af stórveldum heimsins,
— svo framarlega sem þessi þjóðabrot, sem
hér eru nú, af flónsku sinni stykkja það ekki
sundur í smáparta, sem hver lifir og starfar
öðrum til bölvunar.
hálsi. Á íslendingadagskvæðin viljum vér
ekki minnast þar getur hver séð fyrir sjálfan
sig. En þar er þó margt gott hjá þeim, sem
yrkja fyrir minni Bretaveldis, svo sem síra
Hirti Leó, og eflaust fleirum.
Loftungur.
Vér höfum lengi verið Ioftungur eða lof-
gjörðarmenn, íslendingar. Áður fyrri var
það siður skáldanna, að fara frá einum kon-
ungi til annars, og flytja þeim drápu eða
kvæði, og voru þau jafnan rekin saman af
lofi, sönnu og Iognu, um höfðingja þann, er
kvæðið var ort um. Þeim þótti lofið gott, og
því betra, sem meira var af því. Var þó
skáldunum ekki æfinlega alvara, svo sem þeg-
ar Egill flutti kvæðið “Höfuðlausn” fyrir Ei-
ríki Blóðöx á Norðimbralandi, — manni, sem
hann hataði meira en nokkurn annan mann.
Er það eitt af því leiðinlega í sögu Egils, að
hugsa sér víkin_ an mikla og hinn óviðjafn-
anlega bardagamann krjúpa berhöfðaðan
frammi fyrir óvin sínum og flytja honum lof-
kvæði. Hitt er annað, að kvæðið er fyrir-
tak. — >
Þ«tta loftungu-eðli hefir fylgt oss einlægt
og þó skáldunum mest. Um það eru vitni
erfiljóðin og ljóðin, sem flutt eru lifandi
mönnum, og sem skáldin, einkum hin Iakari,
gjöra svo mikið af. Ræða alþingismannsins
jjlóir af þessu; það stirair í lofið og dýrðina
í annari hvorri h'nu eins og demanta á meyjar-
Dæmin annara þ'jóð?..
í sögu þjóðanna um allan aldur heims get-
ur hver maður, sem nokkuð þekkir til henn-
ar, séð dæmin skýr og fögur, hvernig þjóð-
irnar hafa elskað föðurland sitt og fúslega
látið lífið fyrir það. Vér sjáum það í sögu
Inda, Egypta, Persa, Hittíta, þó að vér þekkj-
um þá lítið, Gyðinga, Grikkja, Rómverja
Galla, Breta, Svisslendinga, Skota, Ira, Ung-
verja. Vér sjáum það á Mexicó mönnum hin
um fyrri, Perú búum og Indverjum hér
Norður-Ameríku. Þessar frumþjóðir féllu og
urðu upprættar, ein þjóðin eftir aðra, til að
verja landið, sem fæddi þá og klæddi. Það
er eins og allar þjóðir, hversu fáfróðar, htlar
og viltar, sem þær hafa verið, hafi elskað
landið sitt, og Iagt lífið í sölurnar fyrir það
— nema Islendingar.
En þegar hingað er komið, þegar kyn
flokkurinn, sem tók við þeim tveim höndum
er í nauðum, þegar landið, sem þeir búa í, er
komið í stríð, — þá gýs upp föðurlandselsk-
an til gamla landsins margföld við það, sem
nokkru sinni hefir verið áður. Er það til þess,
að sleppa við að sýna elskuna til landsins,
sem vér búum í? Allir vita, að menn geta
ekki elskað tvær konur með jöfnum kærleika,
og þau blíðuatlot, sem annari eru sýnd eru
tekin frá hinni. Eins er það með föðurland-
ið: menn geta ekki haft tvö föðurlönd, frem-
ur en menn geta haft tvær konur. Menn
hljóta að vanrækja annaðhvort, ef ekki í
verkinu, þá í huga og tilfinningum.
Það sézt ekki, að alþingismaðurinn frá
Sleðbrjót hafi nokkra heita og vermandi til
finningu fyrir landinu, sem hann lifir í, sem
hefir veitt honum og öllum hans frændum og
vinum Iífsuppeldi og nýja og blómlega bú-
staði. Er það einskisvirði alt saman? Er ein-
staklingsfrelsið hér einskisvirði? Er fram-
tíðin hér einskisvirði? Er það einskisvirði, að
vaxa upp með nýrri þjóð, njóta allra þeirra
mentanastofnana, sem hún veitir mönnum og
sem telja má með hinum beztu í heimi? Er
það einskisvirði, að koma þreyttur og lúinn
og uppgefinn úr framandi álfu og að segja
má leggjast upp í dúnsæng, sem himr semni
frumbyggjar hafa gjört, í samanburði við
hina fyrri? Leggjast upp í dúnsæng og setj
ast síðan að borðinu, þar sem móðirin nýja
leggur fram óteljandi rétti og gjafir til hins
nýja landnema? Er það sanngjarnt, er það
sómasamlegt og heiðarlegt, að sparka í þessa
móður sína, og segja að hún sé ambátt ein,
að vér eigum aðra eldri móður, sem vér eig-
um og ætlum að virða og elska eína til dauða-
dags?
En svo er annað, sem oss íelsndingum
hættir til fremur en mörgum öðrum, þó að
það eigi all-víða heima. En það er: að
stæra sig af verkum annara, vanalega for-
feðra vorra. Þetta blasir við manni í bókum
og blöðum, menn heyra það á strætum og á
gatnamótum. Ef að einhver forfaðir eins eða
annars, í 10. eða 50. lið, hefir verið hagyrð-
ingur eða bardagamaður eða góður bóndi,
— þá þykir afkomendum hans það hefja sig
langt upp yfir alla aðra, og þeir, sem mest
hæla sér af þessu, eru vanalega mestu ræfl-
arnir, því þeir geta þá ekki stært sig af
neinu öðru. Vér heyrum menn svo iðulega
stæra sig til dæmis af Agli Skallagrímssyni
eða Snorra Sturlusyni eða Njáli og Bergþóru
eða einum eða öðrum hinna fyrri manna, og
geta þó hvorki hnoðað saman skammlausu
erindi eða fært í þolanlegan stíl sögukorn lít-
ið. Þetta er gömul höfðingja-dýrkun, alveg
sömu tegundar og þegar konungarnir stæra
sig af forfeðrum sínum, eða segjast halda
völdum og ríki yfir þjóðunum “af guðs náð”,
og svo gengur tignin og náðin og fullkomn-
unin og ríkið í ættir til afkomenda þeirra,
alveg eins og því er varið með frægðina,
framann og hæfileikana, sem menn þykjast
sækja til forfeðra sinna. Þetta getur komið
fyrir; menn sækja margt í ættir, en vanalega
er gjört tífalt og hundraðfalt úr því, og æfin-
lega er það betra, að maðurinn sýni sjálfur,
hvað hann er, en að hann fari að sækja eina
i eður aðra kosti eður hæfileika til forfeðra
sinna, — það verða oft misgrip úr því.
— Allar þessar greinir, allar þessar ræð-
ur eru sem enskurinn segir: “slap in the face
of the soldiers”. Þær eru kjaftshögg eða sví-
virðing til hermannanna ungu og allra manna,
sem þá styðja, til hinna fyrstu íslendinga,
sem í hundraðatali leggja lífið í sölurnar fyr-
ir móður þessa: Canada, — móðurina, sem
breiddi móti þeim opinn faðminn og bauð
þeim að verða móðir þeirra og allra þeirra
afkomenda um ókomnar tíðir. Aldrei fyrri
hefir nokkur IsJendingur lagt fram líf sitt fyr-
ir föðurland sitt. Nú, þegar þeir gjöra það í
hundraðatali, og ganga út í margfalt voða-
legri styrjöld, en hinir hraustustu forfeður
þeirra nokk-ru sinni litp, — þá gelkir við af
íverjum ræðupalli, að þessi Can-
ada sé ambátt ein, eða púta, en
ekki móðir þeirra; því að ísland
sé þeirra móðir, — og alla þeirra
blíðu og trygð og alt þeirra ástríki
eigi þeir Islandi að sýna. — Ef að
nokkur meining er í öllum þessum
ræðuhöldum, öllu þessu dýrðarlofi,
allri þessari fyrirlitningu, sem þess-
ar heimasætur láta glymja á hverj-
um fundi yfir landið, sem þeir lifa
í, yfir Bretaveldi, sem er viður-
kendur vörður og verndari frelsis-
ins, lítilmagnanna og hinna smærri
þjóða,— þá hlýtur hann að vera á
þessa leið.
Alþingismaðurinn segir, að vér
sökum menn um landráð. Vér segj-
um ekki, að lagalega séu þetta og
annað eins landráð, — en andlega
og siðferðislega eru þeir landráða-
menn, sem hver ærlegur borgari
ætti að hafa augun á og halda niðri
að mmsta kosti, svo að vér ekki
segjum of mikið, því að hugsumn
er nokkuð sterkari.
Minni Manitoba.
(Ræ?a flutt í Winnipeg 2. ág. 1916).
Eftir STEINU J. STEFÁNSSON.
1 tuttugu og sjö ár hafa íslending-
ar í Winnipeg haldið þjóðhátíðar-
dag, en þetta er í fyrsta skifti við
slíkt tækifæri, að mælt er fyrir
minni Manitoba fylkis. Aðallega
liggur ein ástæða til grundvallar
fyrir þessari nýbreytni. Hún er sú,
að í ár hefir stjórn þessa fylkis veitt
konum full pólitísk réttindi. Mani-
toba er fyrsta fylkið í Canada til að
stíga þetta framfaraspor..
íslendingurinn, sem alinn er upp
á fornsögunum, hefir sjálfsagt átt
bágt með að bíða þess með stillingu,
að móðir hans og systir yrðu leystar
af þeim ógöfuga bekk, sem lög
brezka veldisins hafa bundið þær á,
— þann bekk, sem hér í landi er
skipaður að eins vitfirringum,
“treaty” Indíánum, stjórnar ölmusu-
mönnum og sakadólgum! Njáll frá
Bergþórshvoli hefði varla sjálfur
þegið sæti i öndvegi, éf Bergþóru
hefði verið skipaður slíkur sess.
Þrjár aðrar ástæður má til færa
til þess að sýna, að íslendingum sem
þjóðflokk er sérstaklega skylt að
minnast Manitoba í sambandi við
fengið jafnrétti, á aðal þjóðhátíð
sinni.
f fyrsta lagi af því, að íslenzk
kona, Margrét J. Benedictsson, átti
upptökin að jafnréttis hreyfingunni
í Maaitoba, — hún hafði gefið út
jafnréttis-tímarit, myndað jafnrétt-
is-félög og lagt jafnréttis-bænaskrár
fyrir fylkisþing löngu áður en nokk-
urhérlend rödd heyrðist hreyfa máli
þessu í riti eða ræðu. y
í öðru lagi: íslendingur skipar
nú í fyrsta sinni ráðgjafasæti á fylk-
isþingi, — og það ábyrgðarmesta
sætið, og að fyrir hans orðheldni og
samverkamanna hans var jafnrétti
veitt.
Þriðja ástæðan er sú, að frum-
byggja konurnar, sem meö óbiiandi
kjarki, sjálfsafneitun og starfsþreki
upnu langt og erfitt dagsverk, eru
nú óðum að hverfa. Að eins örfáar
em eftir, hvítar fyrir aldur fram.
Áður en þær verða bornar til mold-
ar, mætti ekki minna vera, en að
verk þeirra væri viðurkent, og þeim
vottað þakklæti ])jóðarbrotsins ís-
lenzka, sem nýtur ágóðans af æfi-
starfi þeirra.. Sjálfar báru þær ekk-
ert úr býtum, nema hnýttar hendur
og hæruskotna lokka. Lífið fór ait
fram hjá meðan þær stóðu á verði
yfir vöggu íslenzks þjóðlífs 1 þessu
fylki. Þjóðlífið hefir blómgast, en
þær hafa gefið sína æfi því til nær-
ingar! — “Gömul kona dáin”, segir
fólkið, þegar ein slík fellur frá; —
“hún átti enga að”, fylgir líka oft
með. “Gömul kona!” — það er alt,
sem heimurinn sér, — hárið hvítt og
hrukkurnar rnargar og djúpar.
Það er þessum gömlu frumbyggj-
enda konum að þakka, að jafnrétti
er fengið. Alt þeirra æfistarf er lif-
andi vottur þess, að konum má
treysta jafnt sem körlum til þess að
vinna af dygð, möglunarlaust, end-
urgjaldslaust, fyrir velferðarmáluin
mannfélágsins. Þær voru aldrei
]>ektar að sérhlífni né ómensku.
Aldrei vegnar og léttar fundnar.
— Yæri það ekki fyrir þetta afar
sterka lifandi dæmi, sem æfiferill
fr.umbyggjara konanna hefir veit.t,
væri jafnrétti enl>á ófengið. Það
eina endurgjald, sem hægt er að
veita þeim fáu, sem enn lifa, eftir
41 árs erfiði hér í fylki, er viður-
kenning fyrir vel unnið og mikið
verk!
Manitoba hefir verið vagga Vestur-
íslcndinga. Hingað komu flestir
allslausir. Fyrst var sezt að í skóg-
unum kringum Gimli, þar sem hvít-
ir menn höfðu aldrei áður sett bygð.
Vatnið veitti björg fyrstu árin.
Harðindi, vegieysur og drepsótt
rak marga brott á aðrar slóðir. —
Hvar sem að var sezt, voru heimilin
hreysi, klæðnaðurinn úr striga og
leðurskór á fótum, — skinnsokkar
þar sem blautt var. Fæðan var oft
ónóg og æfinlega léleg. — samt gátu
þessi Manitoba heimili ait af tekið
með risnu á móti lönchim sínum,
sem varu að koma að heiman; spf-
ið bæði klæðnað og mat, faýst heil-
ar fjölskyldur vetraalangt og stund-
um gefið skepnur til að byrja me5
búskapinn.
Svona var byrjunin: efnalegt alls-
leysi, þekkingarskortur á atvinnu-
greinum, — og allir nokkurn veginn
jafnir.
Hingað komnir þurftu “grantar-
ir” að hrista af sér fjalladrungann,
bölsýnið og tortrygnina, sem var
eðlileg afleiðing danskrar kúgunar;
þeir þurftu að venjast loftslagi,
tungu og háttum þessa lands.
Til þess að gjöra samanburð á Is-
iendingum þegar þeir komu fyrst
til þessa fylkis og nú, þyrfti að yfir-
lita hagi manna frá tvennu sjónar-
miði: — frá efnalegu sjónarmiði, og
afstöðu þeirra hér í þjóðlífinu.
Vötnin stóðu full af fiski; en ný-
byggjarinn kunni ekki að nota sér
])á auðlegð. Á sumrum, þcgar eng-
ar enginn var ís, fékk hann nógan
fisk, en afiinn skemdist í hitunúm;
á vetrum, þegar þurfti að veiða upp
um ís, brast landnemann kunnáttu
og aflinn varð lítill. Enginn var
heldur markaðurinn fyrir hann.
En þetta var ekki Manitoba að
kenna! Auðlegðin fólst í vatninu
fyrir þá, sem kunnu að handsama
hana.
íslendingar, sem byrjuðu á jarð-
rækt, fundu hér ágætis jarðveg; en
þeir kunnii ekki i fyrstu með hann
að fara. Þeir ruddu skóga og brutu
jarðveginn og sáðu í, alt á sama ár-
inu, — þeir sáðu sömu korntegúnd
í sama blettinn ár eftir ár, — þeir
hvíldu aldrei sáðland sitt; — þeir
brutu fyrir þekkingarleysi öll jarð-
ræktarlög, og uppskeran varð oft á
fyrstu árunum meira illgresi en
korn!
En þetta var ekki Manitoba öað
kenna! .Tarðvegurinn er auðsupp-
spretta, en við kunnum ekkert að
því að nota okkur han. Landnem-
arnir byrjuðu á griparækt því nóg
voru heylöndin, og hagaganga öll-
um heimil á sumrum. Eyrir ]>ekk-
ingarleysi og íslenzkan skilning á
orðinu “sparsemi”, keyptu þeir sér
búpening til stofns þar sem þeir
fengu hann lægstu verði. Afleiðing-
in varð: Lélagar skepnur , mikið
erfiði og lítið endurgjald!
En þetta var ekki Manitoba að
kenna! Því Manitoba nautgripir
hafa hlotið hæstu verðlaun á al-
heimssýningunni í Chieago.
Landinn réðist á risavaxin furu-
tré og feldi þau til jarðar, þegar
hann ætlaði að sá í landið. Ef hann
þurfti þau ekki til húsabyggingar,
lét hann þau fúna eða hlóð þeim í
kesti til brenslu. Hann kunni ekki
að gjöra sér peninga úr þeim.
En ekki var þetta landinu að
kenna!
fslendingar eru manna hagsýnast-
ir; — samt unnu þeir í mörg ár ein-
göngu fyrir aðra, — oft iön^ illa
borguð dagsverk fyrir harða hús-
bændur, sem urðu ríkir á þeirra
sveita.
En þetta var ekki Manitoba að
kenna! Hvergi segir í lögum fylk-
isinst hver skuli vera húsbóndi og
hver þjónn, — það fer eftir hagsýni,
þekkingu, dugnaði og áræðni.
Hér á fyrri árum byrjuðu nolckrir
á verzlun. íslenzk alþýða skoðaði
alla verzlunarmenn, scm kúgara og
blóðsugur, sem sjálfsagt var að
r>retta, ef tækifæri gafst. Þar sýndi
sig afstaða íslenzkrar alþýðu heima
gagnvart dönsku einokunar verzl-
aninni. íslendingar eru ekki verzl-
unarþjóð og skortir viðskiftaslægð
liérlendra, — og þessir kaupmenn
fóru oftast á höfuðið.
En þetta var ekki Manitoba að
kenna! Verzlun er frjáls.
Svona mætti telja fram alla at-
vinnuvegi fylkisins. Allstaðar var
byrjað með tvær hendur tómar og
kunnáttulaust.
Þrátt fyrir alla vanþekkingu og
öll klaufastrik eru íslendingar nú
að líkindum sjálfstæðasta þjóðar-
bretið, efnalega, sem byggir hér bú.
Og það er awðlegð Manitoba að
þakka!
Allir iandar hér komast af, —
meiri hlutanum líður vql og all>
margir eru við ágat efei.