Heimskringla - 28.09.1916, Blaðsíða 4

»
I BLS. 4.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. SEPTEMBER 1916
HEIMSKRINGLA
(Stoínuð 18S6)
Kemur út á hverjum Fimtudegl.
tJtgefendur og eigendur:
THE VIKING PKESS, LTD.
Verti blatisins í Canada og Bandaríkjun-
um $2.00 um árib (fyrirfram borgab). Sent
til Islands $2.00 (fyrirfram borgab).
Allar borganir sendist rábsmannl blab-
sins. Póst eba banka ávísanir stýlist til The
Viking Press, Ltd.
M. J. SKAPTASON, Ritstjóri
S. D. B. STEPHANSON, rábsmabur.
Skrifstofa:
729 9HERBROOKE STREET., WINNIPEG.
P.O. Box 3171 Tnlslml Gnrry 4110
um, a5 ráðið er að eins eitt: nefnilega, að
berja Þjóðverjana heim í land sitt. Þá munu
þeirra eigin menn gjöra uppreist og steypa
þeim, sem að þessu eru valdir, og mynda nýtt
þjoðfélag, — konungslaust og riddaralaust.
Og þann sama dag er stríðið búið.
Það er ómögulegt, að launa þeim til fulls,
sem fara, eða ástvinum þeirra, sem eftir sitja,
en enginn heiður ætti þeim að vera of góður,
er þeir kcma heim, eða svo var það syðra, er
Þrælastríðinu linti; — en mestan heiðurinn
taka þeir hjá sjálfum sér: meðvitundina um,
a.ð hafa gjört skyldu sína.
|ÉR SKULUM ALDREI SLIÐRA
SVERÐIÐ fyrri en Belgía í fullum
mæli er búin að fá alt, sem hún
hefir í sölur lagt og meira; ekki
fyrri.en Frakkland er trygt og óhult fyrir á-
rásum fjandmannanna; ekki fyrri en rétt-
indum hinna smærri þjóða í Evrópu er áreið-
anlega borgið, og ekki fyrri en hervald Prússa
er brotið og að fullu eyðilagt.—ASQUITH.
Liðsöfnuður.
Mr. Jóhann St. Thorarensen, hermaður í
223. herdeildinni, er nú að fara að safna liði
til þeirrar deildar. Fer hann þessa dagana
út um bygðir íslendinga og Skandinava norð-
ur með Manitoba vatni. Er hann vel til þess
kjörinn, því að fyrst og fremst er maðurinn
gjörvulegur, einarður og býður af sér góðan
þokka, og svo getur hann talað við hvern
Skandinava á hans móðurmáli, hvort heldur
það er Islendingur, Dani eða Svíi.
Herdeildin þessi, sem hann er að safna
liði fyrir, er nú rúm 700 manna að tölu, en
þarf að vera 1 100 manna í hennni svo að full-
skipað sé. I henni eru eitthvað á annað
hundrað íslenzkra manna. Segja aliir, að
það sé fríð sveit. En ókostur er einn á þessu
en hann er sá, að nái deildin ekki að hafa
upp fulla tölu hermannanna, þá verður henni
skift upp og einn hópurinn eftir annan send-
ur í einhverja aðra herdeild á vígvöllunum, í
skörðin þeirra, sem falla, og skiftist því her-
deildin upp á milli margra annara deilda. —
Þetta þykir flestum eða öllum leiðinlegt, sem
í herdeildinni eru. Hermennirnir eru farnir að
kynnast hver öðrum. Deildin er heimili þeirra
og þegar í háskann kemur vilja þeir standa
saman hver með öðrum. Þeim er því stór-
kostlega ant um, að fylla deildina, svo að þeir
geti verið allir saman. Islenzki hermaðurinn
vill fá sem flesta landa sína með sér, eða þá
Skandinava, menn af sama frændastofni og
þeir eru sjálfir. Til þess að fá þessu fram-
gengt, eru menn nú sendir út um allar ný-
lendur Skandinava. Það væri mjög leiðin-
legt til afspurnar, ef að íslendingar með Dön-
um og Svíum og Norðmönnum, gætu ekki
fylt upp eina deild. Það er fjarri oss að ásaka
landa um það, að þeir hafi ekki lagt fram
sinn skerf í stríð þetta. Vér erum einmitt
glaðir yfir því, að þeir hafa reynst mörgum
betur. Og það er því meira virði, sem þeir í
mörg hundruð ár hafa ekki við herskap feng-
ist.
En nú er oss sagt, að. herskyldan mum
koma á hér í öllu Canada í haust, og er þá
ljúfara að fara af frjálsum vilja en til neydd-
ur. Ef að nógu margir menn fást í deildina,
er oss sagt, að hún muni ekki Iengi sitja hér
heima, heldur fara skjótlega yfir hafið. —
Stríðið er nú snúið á einn veg, því að lengi
hafa Þýzkir nú hvergi unnið á, og sjálfir eru
þeir orðnir úrkula vonar um að sigra, og er
þess vegna einmitt núna um allan heim verið
að herða á að safna mönnum og vopnum, sem
mögulegt er, til að gjöra út um það, — reka
Þjóðverja heim, klippa af þeim halann til
Miklagarðs; taka fyrir flutninga m^nna, mat-
væla og vopna að sunnan, því að þegar það
er gjört, þá er skamt eftir.
Þetta verður seinasta tilraunin til þess, að
fá menn til að ganga í herinn sem sjálfboða-
liðar. Á eftir kemur kallið og þá verður hver
tekinn eftir aldri. Mönnum verður skift í
vissa flokka og hver flokkur kallaður, þegar
að honum kemur. — Margir ætla, að það
hefði verið betra, að gjöra það þegar í fyrstu
og ódýrara fyrir landið. Vér viljum ekkert
um það segja; það má mæla með því og
móti. En af reynslunni verðum vér jafnan
fróðari, og nú eru málin þessi, sem hér hefir
verið frá skýrt. Það verður náttúrlega hver
að gjöra eftir því, sem honum finst réttast.
En drengskap og dug sýnir það og hlýjan hug
til landa sinna, að fara af frjálsum vilja; —
þó að vér aldeilis ekki viljum ámæla hinum,
sem heima vilja sitja meðan sætt er. Það geta
komið svo mörg atriði til greina.
Oss er illa við þetta stríð og oss blæðir
hugur við hvern vin vorn, sem fer; en vér
hötum mennina, sem að þessu eru valdir, sem
eru orsök til allra þessara strauma blóðs og
tára. En það er sannfæring vor, bygð á meira
en 40 ára reynslu og þekkingu á málavöxt-
Vakandi áhugi ómissandi
—o
1. Hvað veldur því, að Þjóðverjum hepn-
ast svo vel verzlun þeirra í öllum löndum
heimsins?
2. Er það ekki samvinna verksmiðjueig-
enda og íðnaðarmanna á Þýzkalandi við'
þýzka bankamenn erlendis, stofnun þýzkra
banka víðsvegar um heim og peningalán afar
greið og til langs tíma?
3. Getið þér gjört yður grein fyrir hagn-
aði þeim, sem þér hefðuð af því, að geta
ráðgast við canadiska bankamenn í öðrum
löndum, í stað þess, að verða að treysta út-
lendum bankamönnum, sem fulltrúum yðar?
Ætiið þér að útlendum sé mjög ant um, að
selja vöj-ur úr Canada með háu verði? Eða
ætlið þér að treysta útlendum mönnum í öðr-
um löndum til þess, að segja Canadamönnum,
útlendingunum, rétt til um fjárhag og ástæð-
ur landa sinna, þar sem þér eruð allir útlend-
ingar í þeirra augum?
Sir George Foster hefir kallað til fundar
verzlunar-, peninga- og iðnaðarmenn í Can-
ada. Tilgangur fundar þess er sá, að þeir láti
í Ijósi skoðanir sínar um það, hvernig bezt sé
að efla verzlun og iðnað landsins. Það er
ætlast til, að menn þurfi ekki síðar að segja,
að Canada hafi verið sofandi. Og Canada
getur ekki verið í svefni og doða, ef að þeir,
sem mikilfengleg störf hafa á hendi grípa nú
tækifærin, sem að höndum berast. En þeir
þurfa allir alvarlega að hugsa um þessa hluti
og búa sig undir áður, en þeir mæta á þessum
þýðingarmikla verzlunarfundi þjóðarinnar.—
Menn þurfa að hafa áhuga fyrir þessu; menn
þurfa að afla sér upplýsinga í ótal greinum,
sem þetta snerta, svo að þeir komi ekki með
tómar hendur á fund þenna.
Aldrei hafa jafn Þýðingarmiklir tímar
farið í hönd, sem þeir, er nú liggja fyrir.
Aldrei hafa menn eins þurft á góðum félags-
skap að halda, eða eins mikið verið í aðra
hönd eins og nú, ef að menn verulega stæðu
nú saman og legðust á eitt og legðu sig í líma
að vinna allir að eíhu og sama marki. — Nú
meira en nokkru sinni áður, er þörfin brýn að
standa saman og kasta fordómum öllum og
persónulegum deilum, og vinna að velferð
þjóðarinnar í heild sinni. Sem dæmi þess, að
aðrir menn sjá þetta, setjum vér hér stutta
grein, eftir Colonel George Pope, forseta Na-
tional Association of Manufacturers í Banda-
ríkjunum.
Honum farast orð á þessa leið:
“Iðnaðarmennirnir geta ekki kastað frá
sér ábyrgðinni og skyldunni, að kynna sér all-
ar ástæður, sem að þessum málum lúta, út í
yztu æsar. Sannarlega er það skylda iðnaðar-
manna í Bandaríkjunum, sem með hverjum
deginum verður ákveðnari og ákveðnari, að
sinna og starfa að málum þessum opinber-
lega, en ekki Iáta sér nægja, að bauka hver
fyrir sig með launung út í horpi. Vér höfum
fylsta rétt til þess, að láta til vor heyra. En
vér verðum að vera vissir um, að það sé alt
áreiðanlegt og víst, sem vér höldum fram og
þess virði, að því sé gaumur gefinn. Ef að
iðnaðarfræðingarnir, félagsfræðingarnir og
þeir, er stunda pólitisk vísindi, leggja sig fram
til að kýnna iér þessi mál og bæta úr þeim, en
vér sitjum hjá og gjörum ekkert, þá höfum
vér engan rétt til að finna að, eða setja út á
tillögur eða endurbætur þeirra, nema vér get-
um sýnt, hvar þeir hafa rangt gjört og villir
farið. Með öðrum orðum: Vér verðurn að
kynna oss alt það, sem mögulegt er að geti
orðið þjóðinni til þrifa og velferðar, og þar
koma til iðnaðarmál, verzlunarmál og banka-
mál.
-----o------
Ðómari Galt þunghentur á
ritstjórunum.
Það var á fimtudaginn 21. sept., að Mr.
Rogers, ráðgjafi opinberá’verka í Dominion
stjórmnni, kom fyrir rannsóknardómarann
Mr. Galt til þess að svara spurningum ýmsum,
er snertu embætti hans, sem ráðgjafa ppin-
berra verka þegar skóllnn var bygður.
Þegar yfirheyrslan er langt á leið komin
eða nær búin,. dregur Hon. Robert Rogers
upp skjal eitt og eru það lagaboð um stöðu
dómaranna (Judges’ Act), og segist vilja
benda dómaranum á, að samkvæmt lögum
þessum sé hann og ailir aðrir dómarar, sem
sitji í rahnsóknarnefndum líkri þessari og taki
borgun fyrir, — sekir um “graft”, því að
lögin hafi ætlast til að dómararnir fengju svo
há árslaun, að þeir hefðu nægilegt til lífsupp-
eldis fyrir sig og sína. Og þegar dómannn fór
svo að spyrja Hon. Robert Rogers, hvað hann
meinti með “graft”, þá segir hann, að eftir
orðabókum tákni það : “payment for unlaw-
ful prposes”.
Áttu þeir svo nokkurt orðakast um þetta,
Mr. Rogers og Judge Galt. Sagði dómarinn,
að Rogers væri flæktur inní Búnaðarskóla-
málin (invo'ived; eða eftir Free Press “heavi-
ly involved”).
Svo fara biöðin að koma út með ítarlegar
frásagnir af öllu þessu og verður blaðið Tele-
gram harðort í garð dómaranna og beimst að
Judge Galt, og segir að hann taki þarna 100
dollara á dag og brenni það vasa hans, og
fer um hann mörgum fleiri óvirðulegum orð-
um, sbr. Telegram 22. sept. — Knox Magee,
! útgefandi blaðsins Saturday Post, skrifaði
| einnig um þetta í blaði sínu og segja margir,
að hann hafi verið harðorðastur allra.
Fregnin um þetta flaug sem eldur í sinu
um alla borgina, og var ekki um annað talað
á strætum og gatnamótum, og ekki minkaði
það daginn eftir, þegar 4 blaðamenn voru
teknir fastir og leiddir fram fyrir Judge Galt
og sakaðir um óvirðuleg ummæli sín í blöð-
unum, er lýstu fyrirlitningu fyrir hinni kon-
unglegu rannsóknarnefnd í akuryrkjuskóla-
málunum.
Mennirnir, sem teknir voru og leiddir fyr-
ir dómara Galt, voru þessir: Managing Editor
Edward Beck, News Editor Benjamin R. W.
Deacon, Reporter Stanley Beck, allir við Tele-
gram, og svo Knox Magee, útgefandi Winni-
peg Saturday Post.
Sektir urðu þessar:
Edward Beck fékk eins mánaðar fengels-
isvist og $300 fjársekt.
Benjamín R. W. Deacon fékk tveggja
vikna fangelsi og $100 dollara sekt.
Stanley Beck fékk eins mánaðar fangelsi.
Knox Magee fékk eins mánaðar fangelsi
og $500 fjársekt.
Þegar dómur var upplesinn, voru þeir all-
ir teknir og fluttir í fangelsi.
Reynt hafði verið, að ná ráðgjafa opin-
berra verka, Hon. Robert Rogers, en hann
var þá kominn á Iestina á leið austur til Ot-
tawa. En áður en hann fór setti hann yfir-
lýsingu í Telegram og afsakaði, — ekki að
hafa borið sakir á dómarann, heldur hitt, að
hann hafði mælt fram með honum til að
verða skipuðum sem dómara. Og var sú grein
einna þyngst af ummælum Rogers.
Mr. Beck neitaði að bera vitni fyrir nefnd-
inni, eða að svara nokkru við próf þetta, af
þeirri ástæðu, að nefndin væri ólögleg og
gæti ekki haft neitt réttarhald og sæti þvert
1 á móti lands lögum og væri notuð í pólitisk-
| um tilgangi, til að hefna sín á manni einum.
Knox Magee hélt því fram við dómarann,
að hann hefði ekki rétt til að hegna sér af
þeirri ástæðu, að dómnefnd þessi hefði enga
myndugleika, samkvæmt lögum, til að hegna
sér eða öðrum fyrir óvirðingu sýnda téðum
‘ dómstól.
Mr. Deacon áleit gerinina í Telegram
sanngjarna.
" Mr. Stanley Beck viðurkendi, að hann
hefði borið blaðinu fregnina, en tajdi grein-
ina ekki sanngjarna og sagðist ekki hafa lesið
i hana fyrri en hún var komin út á prent.
•
Blöðin, sem fjalla um þetta eru: Free
Press 22., 23. og 25. sept.; Telegram, gefið
út sömu dagana, og svo Saturdey Post fyrir
umliðna viku.
Fjórum klukkustundum að bl.menn-
irnir voru settir í fangelsið, náðu vinir þeirra
þeim út, skutu málunum til Haggart dómara
og voru þeir lausir látnir án veðs, — eftir
“Habeas Corpus ’ lögunum, og við það situr.
Hvað frásögu þessa snertir, þá er hún
mjög ófullkomin og viljum vér vísa mönnum
til dagblaðanna í Winnipeg, sem áður er á
minst.
•
Málið er kanske eitthvert hið mikilsverð-
asta, sem fram hefir komið í fylki þessu, ef
ekki í öllu Canada, og blöðin, t. d. Free Press,
segja, að úr þessu verði stórmikill mála-
rekstur.
Síðari fregnir segja, að mál blaðamann-
anna komi fyrir rétt hér á laugardaginn. ,
Margar fregnir hafa verið að koma síðan
hið ofangreinda var ritað um álit dómara í
öðrum fylkjum á málinu, bæði frá Ontario
og Saskatchewan, og eru á móti dómara Galt.
Haultain dómari í Saskatchewan segir að
dómarinn hafi ekkert vald til að dæma blaða-
mennifia fyrir “contempt of court”, og Wet-
more dómari segir hið sama.
Á laugardaginn verður frekar farið út í
þetta, og fá menn þá meira að heyra.
VÍSUR 0G VIÐLÖG
Til rafmagnfrœðings
Eiríks Hjartarsonar
Frá
Þorsteini Þ. Þorsteinssyni.
I.
Austan blaktar laufið á þann linda.
Líður hann hægan austanað
andvarinn frá þeim helga stað
unz hann snertir augað það,
sem eygði þá bláu tinda.
Síðan það þekkir eina átt:
árnæturdagsins sólarmátt,
himinn síns lands og hafið blátt,
sem heiðríkju lífsins mynda.
Alt er óhægra að leysa en binda.
Austan blaktar Iaufið á þann linda.
II.
Grænt og fagurt aldin undir hlíða.
Heim vill þangað hugurinn,
sem hreyfðist vængur fyrsta sinn,
þótt máske það væri frá mosabing,
er myndin söm, hin fríða.
Svo verður þeim Svarfdæling,
sem sér sig um kring:
ein verður perlan í öllum þeim hring.
Muntu seint úr mínum huganum líða.
III.
Fuglarnir syngja fagurt á aldinkvist.
Ef hjartað eignast þá hreinu raust,
heilbígt og einfalt lífsins traust,
þá eiga sumur hlýrri haust
og hugfró ei er mist.
Lukkan ber mann langt í burt frá angist.
IV.
Orð og starf þitt ætíð lá
eftir beinni línu.
Drengskapur aldrei lá á liði sínu.
Hvergi fann eg hrufu á
hreinlyndinu þínu. /
Þygðu fyrir það þökk í hjarta mínu.
Láttu mannskaps afl þitt alt
út í verk þín streyma
— eldinn, vitið, — alla sálarheima.
Leiddu rafmagn regin-falt
rökkurs inn í geima.
Það er líka í ljósi hægt að dreyma.
Verklegt afl, ef andleg list
æðstu ráðin hlýtur,
ófærurnar að eins niðurbrýtur.
Þörfin bæði inst og yzt
eftir vogun lítur.
I Forsælugili fossipn ennþá hrýtur.
Hjörtur letrar ljóssins rún
á Leifturskinnu sína.
Á hana lærðirðu’ undirstöðu þína.
Hinar geyma in grónu tún,
en galdrar aldrei dvína.
— Bráðum fer eg að bera mig til við mína.
V.
Loftkastali er hornsteinn allra halla.
Þú hefir byrjað þína bók,
þrítugur sigrað gildan hrók. •
Framtíð lands vors kallar alla, alla.
Næðir þú í Hjartar hönd
eg held þið gætuð sprengt þau bönd,
sem loka Sesam Islands undra fjalla.
— Framför leitt úr frumkraft þeim,
sem falinn enn er reyndarheim.
Drottinn lát ei deginum bjarta halla.
Forngöfgin tengd við framsókn þá,
er fegrar það land, sem þjóðin á,
er guðspjall þess dags, sem draumurinn sá
í dýrðinm skýjahalla.
Dagur fagur prýðir veröld alla.
VI.
Hugurinn á sér hreiður;
hjartað samastað,
en fæturnir finna eigi
friðarins veg í hlað.
Heiðar sem haustsins nætur,
heitar sem júlísól,
eru þær þöglu þakkir,
sem þekkja ei varahól.
Heilsan til ykkar frá okkur.
— Endahnútinn þú sér. —
Sem sól sícín á sumartíðum
sæmdin fylgi þér.
KENNARA VANTAR
fyrir Mary Hill skóla No. 987, byrjaT
1. október til 1. desember 1916. Ef
einhver vill sinna því, tilgreini kaup
og æfingu sem kennari og sendi til-
boð sín hið bráðasta til undirrit-
aðs. íft'
S. SigurSsson, Sec’y-Treas.
Mary Hill P.O., Maa.
Þurfið þið á prentun að halda?
I>ér, sem þurfið að láta prenta
eitthvað, skrifið til Jóns Hannes-
sonar, 660 Home St., Winnipeg, og
þá gengur saman. Prenta alla bækl-
inga, sem yður langar svo mikið til
að gefa út; — þér borgið við hent-
ugleika.
»
J