Heimskringla - 09.07.1919, Qupperneq 5

WINNIFLG, 9. JULI 1919
HEIMSKRINCI.A
5. BLAÐSIÐA
The Dominion
Bank
HORNI NOTRE DAME AVE.
SUERBROOKE ST.
oo
HöfuttatóII uppb..........$ C,000,000
VaraMjÓbur ...............$ 7,000,000
Allar elftnlr ............$78,000,000
Vér óskum eftir vióskiftum verzl-
unarmanna og ábyrgjumst atS gefa
þeim fullnægju._Sparisjó?Ssdeild vor
er sú stærsta, sem nokkur bankl
hefir í borginni.
íbúendur þessa hluta borgarlnnar
óska ab skifta vib stofnun, sem þeir
vita atS er algerlega trygg. Nafn
vort er full trygging fyrir sjálfa
ytSur, konur y?5ar og börn.
W. M. HAMILTON, Ráðsraaður
PHOSE G.ARRV 3450
á sjó, og þeir segja að eg niundi
geta haft ofan af fyrir mér hérna, ef
eg vildi gerast sjómaður. — Hann
mintist á föður sinn og aumkaði
hann, bæði vegna þess, hvað hann
er veikur, og eins vegna hins, að
hann væri höfuðsetinn. Við hverjar
dyr f höllinni Amerongen væri
njósnari.
— Þá iíður mér þó betur, mælti
hann, því að þótt eyjan sé lítil og
h'tið frjálsræði hér, get eg samt far-
ið alirn minna ferða, án þess að
hafa njósnara í hælunum.—Morg.bl.
”Lítið súrdeig sýrir alt
deigið“.
í 7. tölubl. isafoldar, frá 15. febr
þe-Svsa árs, er smágrein með fyrir-
sögnini: “íslendingar vestan hafs
og austan.” Eg veit nú ekki, hvort
þessari grein hefir'mokkur gaumur
verið gefinn heima, eða hvort lienni
iiefir verið svarað. En þó að svo
hafi verið, get eg ekki stilt mig um
að gera nokkrar athugasemdir við
hana.
Þó að þéssi grein sýniSt meinlaus
og eigi sé neitt mark tekið á henn
heima fyrir, þá vekur hún samt tölu
verða gremju og athygli hjá þeim
Islendingum, sem dvelja erlendis;
þegaú það er næstum því borið upp
á þá, af löndum þeirra heima, að
þeir séu sú;rdeig í íslenzku þjóð-
inni.
Að halda því fram, að bezt sé að
slíta öllu sambandi við þá, sem eru
nokkurs konar útverðir íslenzkrar
þjóðar og íslenzkrar menningar,
virðist mér mjög vanhugsað. Held
ur höfundur virkilega, að enn þá sé
það einagrun og fjarlægð ættlands
vors, sem á að vera oss vöm gegn
litlendum áhrifum og hjálpa oss til
að vernda þjóðemi vort, anda og
hugsunarhátt?
Nú erum vér komnir í tölu frjálsra
þjóða, og verðum að gera alt sem
hægt er, til þess að leysa af hendi
þær skyldur, sem hvíla á sjálfstæðri
þjóð. Enginn getur víst látið sér
til hugar koma, að leiðin til þess sé
einangrun frá umheiminum, heldur
þvert.á móti, lifandi samband við
hann, bæði á hinu andlega og verk-
lega sviði. Með því einu móti get-
tim vér vænst að dragast eigi aftur
úr tímanum, og að geta leyst af
hendi skyldur frjálsrar menningar-
þjóðar. Er þá eigi sjálfsagt, að
fyrsta samband vort við umheim-
inn sé við landa vora, sem dvelja ut-
an rfkisins? Að vilja byrja sem
sjálfstæð þjóð á því að segja skilið
við næstum einn þriðja hluta ís-
lenzku þjóðarinnar, virðist óðs
mannB æði, en eigi hugsun hins
unga og komanda íslands.
Eg held einnig, að þeir íslending-
ar, sem verða að dvelja fjarri ætt-
landi sínu, ef til vili alla sína æfi,
og búa saman við þjóð, sem þeir
finna alt af að er öðru vísi hugsandi
«n þeir sjálfir, séu enn þá sannari
íslendingar, bæði í húð og hár, en
þeír, sem eigi vita hvað það er, að
geyma ættjörð sfna sem eins konar
nndraland í huga sér Mín reynsla
er að mintsa kosti sú. Eg hefi hitt
miklu sannari lslendinga hér ytra
en heima. Hessir menn eru sem
fulltrúar þjóðarinnar, hvem ein-
asta dag, í allri sinni umgengni við
erlendar þjóðir og því milliliðir
milli ættlandsins. og umheímsins.
það sjálfsagðasta af öllu er því, að
gera sambandið við þá sem örugg-
ask
Eitt er það líka enn, sem mætti
athuga í þessu sambandi. Hversu
hráðnauðsynlegt er eigi hinu unga
°g Mtt þekta íslenzka rfki, að
hreidd sé út þeking á því meðal
annara þjóða., — l>að hefir komið
f'l tals, bæði hjá Dönum og Norð-
mönnum, að veita stórfé til þess
að breiða út þekkingu á löndum
afnum erlendis, og er þó eigi saman
herandi, hve þær þjóðir eru miklu
þektari en hi nunga íslenzka þjóð.
Engir eru betur fallnir til að leysa
þetta starf af hendi fyrir fslands
hönd en einmitt þeir íslendingar,
aem dvelja utan rfkisins. Á því
aviði hafa Vestur-lslendingar áreið-
anlega hjálpað töluvert tU, og þó
enn þá meiri þörf á, að þeir geri
það f framtíðinni.
í>að dæmi, sem höfundur tekur til
þess að sýna, hve Vostur-íslending-
ar séu oss ótrúir, hafa í raun og
veru ekkert gildi því viðvíkjandi.
Þó að piltur af íslenzku bergi brot-
inn komi fram með ,þá skoðun, að
gagnslaust sé að reyna að halda fi
nokkurt samband við ísland, þá er
það víst, að það eru fáir Vest.ur-
íslendingar, sem eru á þeirri skoð-
un, enda þótt það væri eigi furða,
þótt þeir yæru ]>að, ef þeir læsu
rnargar grelnar frá íslandi í líkum
anda, sem þessi grein var skrifuð í.
l>ó að á íslendingafundinum í
Winnipeg hafi verið töiuð eintóm
enska, þá er það'^‘1 skiljanlegt,
sökum þess, að þegar íslendingar
koma fram opinberlega í framandi
landi, þá eru ávalt margir gestir
þar á meðal, sem eigi skilja íslenzka
tungu, og því sjálfsögð kurteisis-
skylda að tala það mál, sem þeir
skilja, iþegar það er íslendingum
jafn skiljanlegt og eigi neitt til
baga.
Annars finst mér höfundur mót-
mæla sér sjálfur, þar sem hann skýr-
ir frá, að Vestur-íslendingar séu að
stofna félag, til þess að varðveita
íslenzka tungu og þjóðerni. Það
sýnir ljóst, ásamt mörgu öðru, hver
andinn f þeim er til ættjarðarinnar.
Höfundur segir, að nauðsynlegt
sé að gera alt til þess að varðveita
þjóðerni vort. Er það þá leiðin til
þess, að skilja stóran hluta þess al-
gerlega frá ættlandinu? Nei, vér
eigum einmitt að gera sem mest að
því, að efla samvinnu milli þeirra
og íslendinga heima. Eigi er hægt
að neita því, að Vestur-íslendingar
iiafa á ýmsum svjðum, t. d. með
hluttöku þeirra í Eimskipafélaginu,
og víðar, verið íslenzku þjóðinni
töluverð stoð, og ðnn þá eru meiri
líkindi til, að þeir verði það í fram-
tíðinni, ef samvinna getur ]>rifist.
l>að er víst rétt, að oss getur ver-
ið hætta búíh af enskum áhrilum á
ýméum sviðum, sem vel þarf að var-
ast, og það einmitt af því, að vér
verðum að eiga svo mikil mök við
þá í framtíðinni. En að ætla svo að
forðast að eiga nokkur mök við
Vestur-íslendinga, sem alls ekki get-
ur haft neina þess háttar hættu í
för með sér, virðist hálfgerður
bamaskapur.
Eg verð því helzt að halda, að
höfúnduf hafi valið þau orð, sem
hann otar í niðurlagi greinar sinn-
ar sinnar: “Lítið súrdeig sýrir alt
deigið,’ á sjálfan sig. í>ví að víst er
það, að eigi er það til að bæta, þeg-
ar greinar í þessum anda koma út
heima, á þeim tfma, þegar Vestur-
íslendingar eru >að stofna félag til
þess að varðveita móðurmál sitt og
þjóðemi. “Sameinaðir stöndum vér,
en sundraðir föllum vér.” Reynum
því alt til þess að halda saman ís-
lenzku þjóðerni og brúa fjarlægð-
irnar, feem aðskilja það.
K.höfn, 6. aprfl 1919.
Sveinbjörn Högnason.
• Aths.—Ofanskráð grein herra S. H.
birtist í ísafold 26. apríl síðastl., og
hefir ritstjórinn, hr.-ólafur Björns-
son, sem um þær mundir dvaldi i
Kaupmannahöfn, lýst-yfir því með
ákveðnum orðum, að grein sú, sem
hr. S. H. eT að svara, hafí að sér fjar-
verandi og fornspurðum birst í rit-
stjómardálkum ísafoldar. Eins og
vænta mátti kveðst ritsj. á alt ann-
ari skoðun um samband Austur- og
Vestur-íslendinga, og segir sem er.
að ísafold hafi blaða fyrst stutt að
því að samúðarþel mætti haldast á
milli þjóðarbrotanna beggja megin
við hafið, og sé það eindregin
stefna blaðsins enn þann dag f dag.
Þótrt hann hefði að líkindum lánað
téðri grein rúm I blaði sínu, ef hann
hefðí verið nærstaddur, þá kveðst
hann mundu um leið hafa gert við
hana rækilegar atþugasemdir í sam-
ræmi við stefnu blaðs síns,—Ritst.
Ummæii Anders Hovden
UM ÍSLAND.
[Hér fer á eftir þýðíng á grein,
er nýlega stótS í norska blaSinu
‘Gule Tidende ’, eftÍT prestinn og
skáldið Anders Hovden. Harnn er
slandsvinur mikill. Kannast óef-
að margir viS kann hér, meSal
annars af ljóðmælum þeim, sem
Vlatth. Joch. hefir þýtt eftir hann:
Bóndmn”. I þessari grein er
ýmislegt, sem viS hefSum gott af
aS leggja okkur á hjarta, þó þar
sé aftur á móti sumt, sem viS get-
Peoples
Specialties Co.,
P. O. Box 1836, Winnipeg
Úrval af afklippum fyrir ssengur-
ver o.s.frv.—"Witchcraft” Wash-
ing Tablets. BiSjáS um verSIista.
um e k k i fallist á, t.d. ummæli
hans um fæSingarréttinn.)
“Island hefir hlotiS nafniS:
sjálfstætt ríki. Mér finst, aS þaS
hafi keypt þaS nafn of dýru verSi
meS því aS heimila Dönum rétt
innborinna manna. ÞaS er bæSi
andleg og efnaleg hætta fyrir Is-
lendinga.
— — Islendingar eru fátækir
af fjármunum, en auSugir af anda
og hugsjónum. Sögueyjan hefir
enn ekki þyrlast inn í hvirfilbyl
þeningaleitarinnar, sem hamlar
andlegum vexti annara landa.
SagnfræSi og skáldskapur lifa jafn
fersku lífi og fyrrum á íslandi.
En séu Islendingar efnalitlir, þá
er landiS auSugt. Og þjóSin get-
ur orSiS auSug á óbrotinn hátt,
fái hún aS eiga land sitt sjálf.
ÞaS er fossafliS og rafmagniS,
sem geyma auSinn. ÞaS er gull
framtíSarinnar. Þes@ vegna er
fæSingarréttur Dana svo hættu-
legur Islandi. Danir geta laumað
öllum gullnámum náttúrunnar í
vasa sinn — fyrir lítiS eSa ekki
neitt, eins og komiS var á daginn
hér í Noregi. ÁSur en viS áttuS-
um okkur aS fullu, var mikiS af
verSmætasta fossafli okkar komiS
í erlendar hendur. NorSmaSurinn
var á leiSinni til þess aS verSa
verksmiSjuþræll er lendra auS-
manna.--------
Sama hættan, og jafnvel í enn
stærri stíl, er þarna fyrir ísland.
Sjálft á þaS ekki auSmagn til þess
aS notfæra sér fossafliS strax. En
Danir hafa peninga.
En eiga afkomendur norsku
höíSingjanna, afkomendur Egils,
og Gunnars, aS verSa verksmiSju
lýSur í sínu eigin landi, og þræla
fyrir útlenda auSmenn? Þegar
verksmiSjurnar taka aS svarra og
surga, þegar Islendingar eru vinnu
lýSurinn, þá er norska andanum
greitt banahöggiS.
Mér dettúr Geysir í hug! Ef
þetta heimsundur hefSi veriS selt
einhverjum Englendingi fyrir fáar
þúsundir króna! Bara aS ekki
beri aS sama brunni meS fossana.
Eg gisti eina nótt í Reykholti,
bæ Snorra Sturlusonar. Mér var
varnaS rfvefns. Lg hugsaSi um
hve mikiS viS NorSmenn höfum
Snorra og lslendingum aS þakka.
ÞaS var einsog Sivle (norskt skáld
d. 1904) kvaS umSnorra:
"Me hadde glöymt haade far
og mor” o.s.frv.
—Þá dreymdi mig, aS norskur
æskulýSur reisti Snorra Sturlu-
syni minnismerki í Reykjavík, og
héldi afhjúpunarhátíS þar meS
SeskulýS Islands. Þetta er nokk-
urs um vert aS muna í JramtíS-
inni! En steinninn er mállaus.
ÞaS þarfnast einhvers meira til aS
stifla hinn erlenda straum. Bezta
stiflan mundí vera lýSháskóli, sem
haldiS gæti íslenzkum æskulýS
vakandi fyrir þjóSerni sínu.
LýSháskólinn hefir gert danska
bóndann fremstan allra bænda
NorSurálfunnar. Hér í Noregi hef-
ir hann og unniS ágætt verk; bezti
æskulýSur vor kerrrur úr þeám
skóla. ísland verSur aS eignast
lýfSiháskóla. Og æskulýSurinn
noráti verSur aS stySja þaS til
þess. ÞaS er fyrst og fremst þaS-
an, sem hjálpin á aS koma. Vitan-
lega er mörgu bjarginu aS lyfta
hér herma. En slíkt Grettistak er
biblían á norsku. Og margt fleira.
Ejn hvaS um þaS — norskur
æskulýSur verSur einhvem tíma
aS þakka íslandi fyrír öll andlegu
auSaefin, sem viS höfum fengiS
þaSan. En þau verSmæti borg-
ast ekki í peníngum. Ejn þeir geta
sýnt hjartalagíS.
Skólastjóra íslenzks cilþýSuskóla
höfum vér þar sem er Helgi Val-
týsson. Mjög mikill haefileika-
maSur bæSi í ræSu og riti.—ísaf.

F
' 1,1
ORD Touring Cars og
Roadsters, fást nú meS hinum nýja sjálf-
hreyfi og rafljósaútbúnaSi ef menn svo vilja.
Þessi IjósaútbúnaSur er framleiddur hjá Ford
félaginu í þess eigin verksmiSju, og samanstendur af
Generator, Starting Motor og Storage Battery.
Þessi útbúnaSur er eins góSur og hinn vanalegi
Ford Motor, sem hann er settur inn í.
The Ford Standard Magneto kveikir einnig
Ijós án áhrifa frá batteríinu.
Ford Runabout, $660. Touring, $690.
Á opnum biíreiðum kostar sjálfhreyfirirm og ljósgjaf-
inn $100 að auki...................
Coupe, $975. (Luktar bifreíðar innihaldi sjálfhreyfi og
• ljósgjafa).
Verðið er sett f. o. b. Eoi;d, Ont., og innifelur ekki
stríðsskatt.
Eíectric Starting and Lighting.
Ford Motor Company of Canada, Iimlted, Ford, OnL
aS Álandseyjamálinu yrSi ráSiS
til lykta á friSarfundinum í sam-
ræmi viS sjálfsákvörSunarrétt
þjóSanna. Em áSur höfSu þeir
meS atkvæSagreiSslu óskaS þess,
aS fá aS komast undir SvíþjóS.
ekki í krinfe um í þessu máli, og
þaS er, aS af hinum sænskumæl-
andi eyjaskeggjurh, sem eru um
20 þús. talsins, hefir komíS fram
nær einróma ósk um þaS, aS fá
aS sameinast Svíum. Og þegar
Skömmu síSar hófst sænska litiS er á máliS frá þeirri hliS,
stjórnin handa og lét umboSs- verSur þaS nokkuS út í loftiS aS
mann sinn í Helsingfors bera fram tala um þaS, aS eyjarskeggjar
þá ósk sína, aS úr framtíS Álands- heyri til öSrum af tveimur þjóS-
eyja yrSi skoriS í eitt skifti fyrir flokkum Finnlands.
öll og yrSu úrslitin bindandi bæSi En auk þess virSist annaS hafa
fyrir Finna og Svía.
I janúarmánuSi sendh Álend- ofe verSi þaS mjög ýtctndi undir! mánaða ábyrgð).
ingar sjálfir þriggja manna nefnd ; aS Svíar fái eyjarnar. En þaS er
til Parísar til þess aS árétta betur | sá vilji friSarráSstefnunnar, aS
beiSni sina til friSarfundarins. I í SvíþjóS VerSi ósærandi” eins og
þeirri nefnd voru Sundholm rit-j “Le Temps" kemst aS orSi — en
stjóri og bændumir Johannes Er-; meS því er auSvitaS átt viS þaS,
ikson og Johan Janson. Tókst a$ Svíar verSi svo sterkir í Eystra-
nefnd þessari aS ná sambandi viS i salti, aS ÞjóSverjar eSa Rússar
friSarráSstefnuna, en fyrií tiltæk-, geti aldrei neytt þá til neins. Og
iS æda Finnar aS kæra þá fyrir | fyrsta skilyrSiS til þessa — segir
LandraS. VarS nú grunt a þvi blaSiS — er þaS, aS Svíar fái
góSa millí þeirra nágraxmanna, ! Álandseyjar. SöguFgur réttur,
þjóSernismáliS, og friSaráhuginn
máske þarf hennar með einhvern-
tíma, en get ekki fengið neitt þess-
konar 4iér.
Yðar einl.
v James Bruce.
Þessi vél var látin á landið þann
6. og hafði því aðeins verið þar í 17
virka daga þe’gar ofanritað bréf er
skri'að.
Það væri fróðlegt að vita, hvað
margar véiar — stjórnað af viðvan-
ing — hafa hrotið 100 ekrur af nýu
i landi í Rauðarárdalnum, eða jaín-
. . vel í Vestur-Canada, á hálfum mán-
: komiS til greina á friSarfundinum,! uði (a'hugið verðið, $815.00, með 12
| Þó eg samgleðjist hr. Bruce, ]>á er
bréf hans rétt einn af þeim vanalegu
| vitnisburðum, sem eg fæ um víiina
i úr öllum át:um.' *> ,
T. G. Peterson.
umþoðsmaður fyrir alt Canada.
961!Sherbrooke St. — Winnipeg.
Svía og Finna.
En Gustav konungur, sem hefir j — alt krefst þess.
einlægan vilja á því aS norrænu Yfirleitt má víst húast viS því,
þjóSirnar búi saman í sátt og sam-; aS Álandseyjar verSi sameinaSar
Alandseyjar.
ÁlandseyjamáliS hefir orSiS
meira viSsjármál heldur en menn
höifSu húist viS.
Eins og kunnugt er, sneru Álend-
ingar sér til Wilsons forseta og
stjóma bandamanna í desem'ber
1918, meS þá þeiSni og áakorun,
lyndi, tók þaS þá til bragSs, aS
bjóSa Mannerheim ríkisstjóra
Finna, heim til sín. VonuSu
margir aS þaS mundi verSa til
þess, aS úr rættist — en nú virSist
svo sem sú von ætli ekki aS ræt-
ast.
Finnar hafa enn eigi gefiS Sví-
um nein svör viS ávarpi þeirra í
desem'ber. Og finsku blöSin halda
því fram, aS Svíair hafi engan
sögulegan rétt til eyjanna, frekar
SvíþjóS,——Morg.bl.
Útdráttur
úr bréfi frá herra Jaraes Bruce.
Sögueaín
L
r
Fannysteli, Manitoba,
2. júlf 1919.
T. G. Peterson, Winnipeg.
Kæri herra. —
Eg er nú búinn að-Jörjóta hundr-
að ekrur af landinu mínu og líkar
dráttarvélin aðdáanlega vei, og held
v., ,. , r-. , , ! áfram með fullum hraða; ef eg hefði
en tii hm. gamla Fmnlands, sem kkj tapað tfma vjð j)essar tyær ^
■ irvni Ullllia
þeir seldu í hendur Rússum áriS skapa rigningar, isem komu, þá væri
1809. Og frá landfræSis sjónar-
miSi telja Finnar þaS auSsætt, aS
eyjamar eigi aS fylgja Finnlandi,
vélin þvi nær búin að borga sig. Eg
óska að þér vilduð gera svo vel að
senda son yðar vestur til að líta yfir
vélina með mér, þvi eg skil hana nú
þvr aS þær seu tengdar viS þaS j ekki til hlýtar errnþ4 einnig gepa
meS skerjagarSi, en opiS haf j svo vel og senda mér Spark piug, eg
milli þeirra og SvíþjóSar. Um í-
u Heimskriuglu.
Listi yfir sögur, sem fást
keyptar á skrifstofu Heims-
kringlu.—BurSargjald borg-
aS af oss. t.
Viltur vegar........... 75c.
Spellvirkjarnir .,...... 50c.
MórauSa músin........... 5 Oc.
LjósvörSurinn........... 50c.
Kynjagull............... 45c
Jón og Lára............. 40c.
Dolores................ 35c.
SyJvia ............... 35c.
BróSurdóttir amtmannains.... 30c.
ÆttareinkenniS.......... 30c.
Æfintýri Jeffs Clayton.. 35c.
The Viking Press,
Limited,
P. O. Box 3171
Wlmnlpes, Mm*
húana halda Finnar því fram, aS
þeir tilheyri öSrum þjóSflokkin-
um í landinu—þeim sænska.
Eni’feitt ér þaS þó, sém þjóS-
ræknismennimir finsku komast
Meirí ánœgja
iB borgaö þaö fyrirfram
Þér haflB meiri ánægju
af blaCiuu yðar, ef þér vitiB,
meö sjálfum yöar.aö þér haf-
Hvernig standiO þér vjö Heimskringlu ?