Heimskringla - 06.08.1919, Side 7

WINNIPEG, 6. ÁGÚST, 1919.
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSIÐA
Dvöl mín meðal
Eskimóa
skjóta eiryddum örfum af þessum
sterklegu bogum, sem þar voru í
hvers manns eigu. Því sagSi eg
þeim, aS mig langaSi til þess aS
sjá, hvernig þeir bæru sig aS meS
aS veiSa hreindýr, og skyldi eg
svo í staSinn sýna þeim vopn þau
og aSferSir, er viS notuSum. Sex
menn sendu þegar heim eftir bog-
um sínum, en snjóvarSa, sem
höíS var aS skotmarki, var hlaSin
gegnt húsinu. FæriS, sem unt var
aS hitta í mark, er var fet aS um-
máli, nokkurnveginn réglulega á,
var frá 40—50 álnir, og þaS, sem
bogarnir drógu lengst, voru liSug-
ar 150 álnir, en færiS, sem hrein-
dýrin venjulegast voru skotin á,
voru liSugar 100 álnir eSa 33
faSmar. Þegar þeir voru búnir
aS sýna mér þetta, setti eg upp
stöng í hér um bil I 00 faSma fjar-
lægS og skaut á hana. FólkiS,
sem stóS alt í kringum mig, karlar,
konur og börn, hafSi ekki hug-
mynd um, hvaS eg ætlaSi mér, en
þegar þaS heyrSi hvellinn, flýSu
konur og börn inn í húsin, en karl-
mennirnir hörfuSu aftur á bak um
40—50 fet og töluSu meS mikl-
um æsingi hver viS annan aS baki
snjógarSi einum. Eg fór strax til
þeirra og baS þá um aS koma meS
mér aS stönginni og sjá, hvaS orS-
iS hefSi. Eftir nokkrar málaleng-
ingar fékk eg þrjá til aS koma meS
mér, en því miSur hafSi eg ekki
hæft. ViS þetta létti þeim; en
þegar eg sagSi þeim, aS eg ætlaSi
aS reyna aftur, voru þeir því mjög
mót'fallnir og sögSu, aS eg mundi
fæla sellinn burt frá veiSstöSvum
þeirra og þá tæki fólkiS aS svelta.
En mér virtist óhjákvæmilegt
aS sýna þeim og sanna, aS eg gæti
þaS sem eg segSi, gæti skotiS
gegnum stöngina á 100 faSma
færi, og þrátt fyrir öll andmæli
þeirra bjó eg mig til aS skjóta aft-
ur um leiS og eg sagSi þeim, eins
og satt var, aS viS notuSum þessi
vopn til selveiSa vestur í landi og
aS skothvellirnir fældu ekki selinn
burt. Eg hitti nú í öSru skoti.
en þeir virtust ekki verSa svo mjög
hissa á farinu eftir kúluna í stöng-
inni eins og á hvellinum. Og yf-
irleitt virtust þeir alls ekki undrast
þetta. Þegar eg sagSi þeim, aS
eg gæti skotiS hvítabjörn eSa
hreindýr á jafnvel helmingi lengra
færi, þótti þeim þaS ekkert mikiS,
en spurSu mig, hvort eg meS rifli
mínum mundi geta skotiS hrqin-
dýr, sem væri hinum megin viS
fjalliS. Þegar eg sagSi þeim, aS
þaS gæti eg ekki, fóru þeir aS
segja mér frá töframanni miklum
(shamana) hjá einum nágranna-
flokkinum; hann ætti kynja-ör, er
gæti hæft hreindýr handan yfir
fjöll, og þaS hversu há sem fjöll-
in væru. Þeim þótti meS öSrum
orSum ekkert til skotlagni minnar
meS riflinum koma, og kom mér
þaS þó mjög á óvart.
Nú skil eg betur en þá, hvernig
í öllu þessu lá. En þaS er í stuttu
máli þannig: ef þú hefSi sýnt Eski-
móa boga, sem hefSi dregiS þessa
50 faSma lengra en hver venju-
legur bogi, þá hefSi hann aldrei
getaS hætt aS dáSst aS því og
rómaS þaS alt sitt líf; því aS bog-
ann skilur hann út og inn og veit,
aS hann starfar á alveg eSlilegan
hátt, og því myndi hann ekki finna
neitt kynlegt viS hann, En sýniS
honum verkiS á riflinum, serií
hann botnar ekkert í, þá finst hon-
um sem hann standi þegar augliti
til auglitis viS eitthvert kraftaverk,
og þá dæmir hann eftir því. MeS
kraftaverkum má gera hvaS sem
vera skal, eins og honum hefir ver-
iS sagt og honum jafnvel hefir
sjálfum sýnst, og því er fátt, sem
þar fær honum undrunar; og satt
aS segja blikna alveg öll furSuverk
vísindanna og jafnvel vorar kyn-
legustu töfrasagnir viS hliSina á
öllu því, sem Elskimóarnir trúa, aS
töframenn þeirra geri dags dag-
lega í kringum þá.
Ef ^il vill mætti eg hvarfla svo-
lítiS frá rás viSburSanna til þess
aS sýna þaS meS öSru dæmi, aS
þaS er alls ekki neitt einstakt, þó
Eskimóarnir vildu ekki undrast
þaS, aS maSur gæti drepiS björn
eSa hrein á svo löngu færi meS ó-
sýnilegri og óskeikulli riffilkúlu.
Þegar eg einu sinni síSar sýndi
þeim kíki minn og hversu hann
dró fjarlæga hluti aS sér og gerSi
þá skýra 'og greinilega, þá fanst
þeim auSvitaS til um þaS. Og
þegar eg sýndi þeim hreindýr,,
sem þeim voru ósýnileg, meS því
aS kíkja bæSi í suSur og austur,
gerSu þeir aS því góSan róm, en
sögSu svo aS vörmu spori: — "Úr
því þú hefir svipast eftir hreindýr-
unum, sem hér eru dag, og fund-
iS þau, getur þú þá ekki líka svip-
ast eftir hreindýrunum, sem koma
hingaS á morgun, svo viS getum
vitaS, hvar viS eigum aS liggja í
launsátri fyrir þeim?” — Þegar
þeir heyrSu aS sjóngler mín gætu
ekki skygnst inn í framtíSina, var
eins og þeir yrSu fyrir vonbrigS-
um og létu sér fátt um finnast
kyngi voral'' þar sem þeir þóttust
vissir um, aS þeirra eigin töfra-
menn kynnu ráS til þess aS sjá,
hvaS morgundagurinn bæri í
skauti sér.
I annaS sinn var eg aS lýsa snilli
skurSlækna vorra. Þeir gætu
svæft mann og meSan maSur
svæfi, gætu þeir tekiS úr manni
nokkuS af innyflunum eSa annaS
nýraS, og vissi maSur ekki einu
sinni, þegar maSur vaknaSi, hvaS
viS mann hefSi veriS gert, nema
þaS sem aSrir segSu manni, og
svo sæi maSur auSvitaS saman-
saumaSan skurSinn. Læknar vor-
ir gætu meira aS segja tekiS líf-
færi úr einum manni og sett þaS í
annan. AS vísu hefSi eg aldrei
séS þetta gert, en þaS væri á al-
manna vitorSi í mínu landi, aS
þaS ætti sér staS. — Nú, svipaS
ætti sér staS í þeirra landi, sagSí
einn áheyrenda minna. Sjálfur
hafi hann átt vin, sem þjáSist af
bakverk, þangaS til einn af töfra-
læknum þeirra tókst á hendur aS
lækna hann. Næstu nótt, á meS-
an hann svaf, tók hann úr honum
endilangan hrygginn, sem var all-
ur sýktur, setti nýjan hrygg í staS-
inn og — þaS sem var merkilegast
af öllu — ekki var neitt saumfar j
aS sjá á hörundi sjúklingsins og
engin verksummerki þess, sem gert
hafSi veriS. AS vísu hefSi sögu-
maSur ekki séS þetta sjálfur, en
þetta væri á allra vitorSi meSal
landa hans. Úr öSrum hafSi
veriS tekiS hjartaS, og hafSi hann
fengiS nýtt í staSinn. MeS öSr-
um orSum, Eskimóinn trúSi jafn-
fastlega því, sem hann sagSi, og
eg því sem eg sagSi; hvorugur
okkar hafSi séS þetta gert, en því
var alment trúaS meS báSum
þjóSum, og þaS sem hann sagSi
af sínum töfralæknum var undra-
verSara en þaS, sem eg gat sagt af
mínum. Eg varS meira aS segja
aS kannast viS aS okkar læknar
gætu ekki tekiS hrygg og hjarta úr
manni; og þar eS þeir voru svo
hæverskir aS rengja ekki, þaS sem j
eg sagSi, þá hefSi veriS óhæverskt j
af mér aS rengja þá. Og þótt egj
hefSi fariS aS spyrjast nánar fyrir,
hefSi þaS ekki stoSaS; eg hefSi
ekki getaS breytt neinu í hinni
bjargföstu trú þeirra á töfra-lækn-
aná og andasæringar þeirra. Og
þrátt fyrir allar röksemdir, sem eg
hefSi getaS fært gegn þessu,
hefSi árangurinn orSiS nákvæm-
lega sá sami, sem sé sá — aS eg
hefSi meS eigín vörum mínum
orSiS aS kannast viS, aS vorir
læknar væru ekki jafnokar þeirra.
ÞaS var nær hádegi, þegar ein-
hver spurSi mig, hvort gestum
væri ekki tekiS meS einhverjum
sérstökum hátíSabrigSum meSal
hinna vestlægari þjóSa. Eg svar-
aSi því svo, aS venjulegast kæmu
þá allir þorpsbúar saman í miklu
dansmóti. Þetta væri líka tízka
hjá þeim, sagSi gistivinur minn
mér, og úr því siSirnir væru nú
eins hjá báSum, ætluSu þeir .aS
reisa dansskála svo stóran, aS hann
hefSi getaS hýst tvo kynþætti; viS
skyldum fá aS ajá,, hversu þeir
dönsuSu, og ef til vill stigum viS
pa aans fyrir þá líka. t-kki var
fyr stungiS upp á þessu en tylft
ungra manna hljóp hver heim til
sín til þess aS ná í snjóstakka sína,
vetlinga og snjóhnífa. Og um
miSaftan var dansskálinn kominn
upp, snjóhvelfing 9 feta há, og
svo stór aS hann gat rúmaS 40
standandi áhorfendur hringinn í
kring meS 5 feta breiSu svæSi í
miSi handa dansendunum.
ÞaS hafSÍ veriS harSæri í mörg
ár hjá þessum kynþætti og því lít-
íS um SKemtanir síSari árin og ekki
eftir nema ein bumba; aftur á
móti höfSu dansleikir veriS tíSir
hjá eldra fólkinu og þá til margar
bumbur, — en bumban er einasta
hljóSfæri Eskimóa. Nú var heitt
í veSri og sólskin, og á meSan
karlmennirnir voru aS reisa dans-
skálann, fóru einhverjir og sóttu
bumbuna, og svo tók ung stúlka
aS syngja fyrir okkur og barSi um
leiS bumbuna. Hún fór meS haiia
líkt og tambúrínu, en lék þó alt
öSruvísi á hana en vestlægari Eski-
móar. Söngvarnir voru líka aSr-
ir og þeir fóru einkar vel meS þá.
KveSandinn í einum söngnum
svipaSi til hljóSfallsins í norrænu
skáldkvæSunum. Stúlkan, sem
söng var og mjög fögur af Eski-
móa aS vera og hafSi þessa löngu
mjóu fingur, sem eg hefi aS eins
séS hjá kynblendingum í Alaska.
Og hér var þaS, sem mér flaug
fyrst ákveSiS í hug, aS sá svipur,
sem þessi kynþáttur bar af hvítum
mönnum, þótt hann væri ekki á
jafn háu stigi og hjá kynþáttunum,
sem viS síSar komum til, ætti á
einhvem hátt rót sína aS rekja til
þeirra NorSurlandabúa (scandina-
vian colonists), sem settust aS til
forna á Grænlandi.
Dansinn, sem hófst undir eins
og dansskálinn var fullger, stóS yf-
ir þaS sem eftir var dagsins. Eng-
inn dansanna voru alveg eins og
dansar þeir, sem tíSkuSust hjá fé-
lögum mínum í Alaska og Mack-
enzie, en þeim svipaSi þó til
þeirra. Og meira aS segja voru
dansarnir mjög frábrugSnir hver
öSrum sín á milli; einkum stakk
dans þeirra, er sagSir voru frá
meginlandinu aS vestan, mjög í
stúf viS dems hinna. Margir dans-
arnir voru á þá leiS, aS menn
hreyfSu ekki fæturnai, en sveigSu
kroppinn fram og aftur og hreyfSu
til handleggjunum. Stundum söngj
dansandinn, sagSi fram kvæSi eSa
hrópaSi í sífellu, en stundum
þagSi hann, en altaf sungu allir
þeir, sem viSstaddir voru, undir,
ef þeir á annaS borS kunnu dans-
lagiS. Suma dansa, sem einstak-
ir menn kunnu, var þó ekki hægt
aS sýna af því, aS enginn k.unni
danslagiS.
Á þessum tíma árs — um miSj-
an maí, var bjart alla nóttina, því
aS sumariS var í nánd. Samt
sem áSur mötuSust menn nokk-
urnveginn reglulega þrisvar sinn-
um á dag, og nú hætti dansinn um
kl. 8 aS kvöldi, þegar konumar til-
kyntu aS kvöldverSurinn væri
framreiddur. Eftir kvöldverSinn
sat eg nokkra stund og skrafaSi
viS húsbændur mína og einn eSa
tvo gesti aSra og síSan gengum
viS öll heim til mín, en þar var þá
helmingur allra þorpsbúa saman
kominn líkt og kvöldiS áSur. En
þeir dvöldust þaS aS eins stutta
stund og um kl. 1 1 hafSi síSásti
gesturinn boSiS okkur vingjarn-
lega góSa nótt. Og þannig lauk
fyrsta degi okkar meSal Eskimóa
á Victoríu-eyju.
< ■ 'K (Framh.)
ÞJÓÐRÆKNISFÉLAG ÍSLENDINGA I VESTURHEIMI
P.O. Box 923, Winnipegr, Manitoba.
1 tstjórnarnefnd félagsins eru: Séra Rdgnvaldur Pétaraaon. forseti.
650 Maryland str., Winnipeg; Jón J. Ilildfell, vara-forseti, 2106 Portage
ave., Wpg.; Sijr. Jfil. JóhnnneMaon, skrifari, 957 Ingersoll str., Wpg.; ÁMg. I.
Rlundahl, vara-skrifari, Wynyard, Sask.; S. D. U. Stephannon, fjármála-
ritari, 729 Sherbrooke str., Wpg.; Steffin 1-Iinnryson. vara-fjármálaritari,
Arborg, Man.; Ánm. I*. JóhannNKon, gjaldkeri, 796 Victor str., Wpg.; séra
Albert Ivrlstjíi asNon. vara-gjaldk., Lundar, Man.; og Slgurbjðru Sigvr-
jón.Hsou, skjaíavöríSur, 724 Beverley str., Wpg.
Fastafundi heflr nefndln fjórba fóMtudagNkv. hverN mfinabar.
— gera nú hinum ýmsu ríkjum.
Það tramferÖi varS síður en svo
til þess aS afla kvenréttindahreyf- j
ingunni fylgis. Miklu fremur mun !
þaS hafa orSiS til ills.
En svo kom stríSiS meS öllum
sínum miklu breytingum og bylt-1
ingum. Um þaS leyti var einmitt!
fariS aS veita konum aukin rétt-
indi í ýmsum löndum. Jafnvel í
Englandi fengu konur jafnrétti viS
karlmenn. Auk þess hafa konur
fengiS jafnrétti viS karlmenn á
NorSurlöndum og í Þýzkalandi,
og nú síSast á Frakklandi. Og
þessi mikla bylting hefir komiS svo
aS segja hljóSalaust. JafnréttiS
hefir konunum veriS fengiS svo aS
segja baráttulaust.
Og þetta er eflaust heppilegasta.
lausnin í því máli. ÞaS hefSi ver-
iS hættulegt, ef kvenfrelsiS hefSi
veriS bariS í gegn meS ofstopa og j
ofbeldi og þótt slíkt framferSi eigi
óvíSa viS, hefSi þaS þó átt allra
•verst viS þar sem kvenþjóSin átti
í hlut. AfleiSingin hefSi auSvit-
aS orSiS sú, aS þrátt fyrir fenginn
iS af þeim aftur. Þær geta því í
næSi notiS ávaxtanna af því.
Því var haldiS fram víSa fyrir j
nokkrum árum, aS kvenréttinda-1
máliS væri ótímabært, vegna þess
aS kvenþjóSin væri ekki undir
þaS búin aS taka viS jafnrétti. Þá
héldu konur því fram, aS þaS væri
vegna þess, aS þeim hefSi aldrei
veriS gefinn kostur á aS taka þátt
í opinberum málum. Nú er þeim
gefinn kostur á því í flestum
menningarlöndum álfunnar. Og
ætla má, aS fyrst þaS hefir gengiS
svo friSsamlega, þá noti þær
fyrstu árin til þess aS læra aS fara
meS frelsiS og keppa aS því aS
verSa jafnokar karlmanna, aS svo
miklu leyti sem þeim er unt. Og
á þann hátt er bezt leyst úr þessu
máli og betur en nokkurn hefir ór-
aS fyrir, fyrir svo sem tíu árum.
(Morgunbl.)
KENNARA VANTAR.
fyrir Vídir skóla nr. 1460. í tfu
mánuSi, frá 1. sept. 1919 til júní-
loka 1920. V'erSur aS h'*a
minsta kosti third ciass professi 3-
nal mentastig. Umsækjendur íil-
taki kaup og æfingu og sendi til-
boS til undirritaSs fyrir 22. ágúst
1919.
J. SigurSsson,
\ Sec. Treas.
Vídir P. O., Man.
45—46
sigur, hefSu “kvenvargarnir” hald-
iS uppi samskonar baráttu fram-
vegis, til þess aS vernda fengin
réttindi. KvenþjóSin hefSi tran-
aS fram sfnum fulltrúum hvar-
vetna, án alls tillits til þess, hvort
þeir væru vandanum vaxnir. En
nú geta konurnar veriS rólegar.
þeim hefir veriS fengiS frelsiS í
hendurnar og engum lifandi manni
kemur til hugar aS þaS verSi tek-
staðar, þar sem er róleg framþróun.
Því að það sem á að vera fest og
neðst, hátt og lágt, framför og aft-
urför, — er öllu ruglað saman og-
leitt út í óvissu. Og sé efinn mog-
p.ð yfirburðir gangi giænum næ t
in lireyfiafl einlivers þjóðfélags, ■■ ro
— jæja, þá fetum við í fó‘=po.
ur-Ameríku. Eða þá að við sc..
um niður í hið grófgerða kærule; -i
fslendinga og “ómórölsku” ka'd-
hæðni: að verála með síld og timb-
ur og iáta heiminn eiga sig--------
(Morgunbl.)
Björnson og ísland.
Á 100 ára afmæli norsku skáldkon-
unnar, Magdalene Thoresen, hinn 3.
þ. m., birtir “Tidens Tegn” þrjú bréf
frá Björnstjerne Björnson til henn-
ar. Hafa þau bréf eigi verið prent-
uð áður.
Eitt af þessum bréfum er ritað í
Bergen 1. júlí 186’. Var Björnson þá
nýiega kominn heim til Jíoregs eftir
þriggja ára dvöl erlendis. f þvi
bréfi talar hann um það hvernig
Norðmenn koma honum fyrir sjónir,
og er lýsingin ekkert glæsileg. Og
svo segir hann;
— Hæætan, sem af þessu stafar, er
sú, að hér mótist eigi yfirmenn ogj
undirgefnir, eins og alstaðar annars-*
Krónuseðlar og járn-
penningar
Fyrstu dönsku krónuseSlarnir
voru rauSir og úr mjög óvönducSu
efni og slitnuðu fljótt í umferS.
Var því tekin upp önnur gerS á
krónuseSlum, en viS þaS hækk-
uSu hinir rauSu í verSi og tóku
margir aS safna þeim. Nú er hætt
aS prenta krónuseSla í Danmörku
og sömuleiSis er hætt aS slá járn-
peninga þar. Er nú mikil eftir-
spurn eftir hvorutveggja, krónu-
seSlum og járnpeningum, og er
jafnvel búist viS aS þeir komist í
afarhátt verS, er stundir líSa. .

Heimskringla
til næsta áramóta fyrir
25 cení.
Nýtt kostaboð.
Nýir áskrifcndur, er senda oss 75 cts.
fyrir söguna ”Viltur Yegaru og 25
cts. aukreitis, fá blaðið sent sér til næstu
áramóta. Þetta kostaboð stendur aðeins
stuttan tíma.
Kaupendur blaðsins gerðu oss mikinn
greiða, ef þeir vildu*góðfúslega benda ná-
grönnum sínum/sem ekki eru áskrifendur,
á þetta kostaboð-

Kvenfrelsið,
_____ n
ÞaS eru ekki mörg ár síSan, aS
kvenréttindahreyfingin var eitt af
aSal-umræSuefnunum í flestum
löndum NorSurálfunnar. Mest bar
þó á þessu í Englandi, því aS þar
óSu forsprakkar kvenréttinda- J |
hreyfingarinnar uppi meS álíka
gauragangi eins og Bolshevikar,
syndikalistar, spartakistar, kom-
unistar, - og hvaS þeir nú heita
allir þessir miklu byltingaflokkar j
The Viking Press Ltd.