Heimskringla - 10.03.1920, Blaðsíða 1

XXXIV. AR.
WINNIPEG, WANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 10. MARZ1920.
NOMER 24
CANADA
SambandsþingiÍS.
'UinræSurnar um KásætisræSuna
eru nú í algleymingi og gengur þaS
íjörugt til í þingsöiunum. Stjóm-
arandstæSingar halda þrumandi
ræSur um syndir stjórnarinnar og
yfirsjónir, og stjórnarsinnar verja
stjórnina af engu minna kappi.
Hebtu ræSurnar, sem haldnar hafa
veriS þessa dagana, héldu þeir
Dr. Clark frá Red Deer og Sir
Tlhomas White. TalaSi doktorinn
a'f háifu bændaflokksins og vildi fá [
kesningar sem allra fyrst. Hann j
vildi einnig algert tolla afnám af,
öliusm vörum og öll verzlunarhöft
afnumin. Sir Thomas White hélt
tveggja tíma ræSu og varSi stjórn',
ma af miklum dugnaSi. KvíwS
kosningar ótímabærar, en bætti,
því viS, aS ef hinir sameinuSu con-
se^vativar og liberalar gengu til
kosninga sem einn flok'kur undir
forustu Sir Roberts L. Borden,
*n,yndu þeir gersópa landiS.
Bændaflokknum spáSi hann ekki
langra lífdaga, og kvaS sér þykja
þao aitt aS jalfn nýtur maSur og
Hon. Mr. Crerar skyldi vera aS
slíta sér út á annari eins vonleysis-
baráttu. -
stjórninni
vildi aS hún fengi farmgjald á
vöruflutningi lesta lækkaS, og sér-
staka tollmálanefnd skipaSa, sem
ein hefSi meS þau mál aS sýsla.-
Tillaga MtfKenzie King um aS
gengiS yrSi til kosninga á næsta
sumri, var borin upp til atkvæSal
seint í gærkvöldi og feld meS 1 1 2
, atkv. gegn 78. MeS tillögunni
Voru liberalar, bændaflokksmenn
og MiS-Winnipeg-Andrews, móti
stjórnarflokknum, og gefa úrslitin
til kynna ábyggilegt fylgi stjórnar-1
innar í þináínu. Hún er því eigi
í hættu. — I sambandi viS kosn-
ingalögin nýju gat Hon. Arthui
Meighen )ress, aS svo væri til ætl-
ast, aS Indíánum yrSi veittur kosn-
ingaréttur og þeir gerSir aS borg-
tirum UþjóSfélagmu í staS þess aS
Vera skjólstæðingar stjórnarinnar
®vo sem veriS hefir.
- R. Lj. Richardson hét
ósikiftu fyligi sínu, en
LaridbúnaSarskýrslur Canada1
fyrrr áriS sem leiS eru nýútkomnar
og kennir þar margra grasa. MeS-
alverS jarSeigna er taliS 52 doll-
arar ekrant en þar í eru taldar
byggingar og aSrar umbætur.
MeSalverS jarSeigna var áriS
1918 8 doillurum lægra hver ekra,
°g 1914 var meSalverS ekrunnar
38 dollarar. Hæst eru jarSeignir
'ártar í British Columbia $174.00
ekran, þá í Quebec $72.00, Ont-
ar>o $66.00, Manitoba $35.00,
baskatchewan $32.00 og Alberta
$29.00.
MeSalkaup vinmlhjúa í Canada
ariS 1919 ýfir suimartímann er tal-
iÓ hafa veriS 78 dalir um mánuS-
tnn fyrir karlmenn og 43 dalir fyrir
kvenmenn, en mikill munur er á
kaupgreiSsIunni í Austur- og Vest-
nrfylkjunum. I British Columbia
var , vinnumannskaupiS 96 dalir
fyrir mánuSinn og 64 dalir vinnu-
feonukaupiS. I Alberta 95 og 58,
Saskatchewan $94 og $55, Mani-
toba $89 og $52. Quebec $76 og
$37, Ontario $70 og $40 og
Strandfylkjunuim $79/og $35.
VerS á búpeningi hefir staSiS
a^ mestu í staS. Hross hafa
I®kkaS í verSi en kýr hækkaS aft-
Ur aS sama skapi, svo jafnvægiS
heldur sér. MeSalverS trippa
ekki ársgamalla $55 í staS $57 ár-
1917; trippi frá eins árs til
^rtggja ára $ I 08 í staS $ 11 6 1 9 1 7
• meSalverS ifullorSinna hesta
Var hví nær hiS sama og árin þay
á “adan, $162.00.
Vegna þess aS allar mjólkur'
afurSir hafa hækkaS í verSi á ár-
' inu, þá hafa kýrnar einnig hækkaS
í verSi. MeSalverS $92 í staS
I $87 áriS þar á undan. Kálfar
ársgamlir kostuSu $25.00 og er
þaS sama og áriS 1918. Aftur
lælkkuSu eldri gripir úr $88, sem
var meSalverS 1918, niSur í $82. j
SauSfénaSur lækkaSi nokkuS.
MeSalverS sauSkindar 1919 er
relknaS $ 1 5 n $ 1 6 1 9 1 8. Svín
hækkuSu f-,m einn dollar^ voru
$25 1918 en $26 1919. Ull
lækkaSi í verSi úr 62 centum pd.
niSur í 55c óþvegin; þvegin ull úr
80 ccntum niSur 70 cent.
Allur búp^ningur Canada 1919
er virtur $1,296,602.000. ÁriS
1918 var hann $1,326,766,000
og 19 I 7 $ 1,102,261,000. Skepnu-
fjildinn Var í janúarmánuSi síSast-
liSnum 3,667,369 hross, 3,548^-
437 mjólkurkýr, 6,536,574 annar
nautpeningur, 3,421,958 sauS-
kindur og 4,0^0,070 svín. Hross-
in virt á $435,070,000, allur naut-
peningur $708^821,000, sauSfé
$50,402,000 og svín $109,309,-
000.
ÞingiS í Nova Scotia kom sam- j
an á föstudaginn. Er þetta síS-
asta þing kjörtímabilBÍns. Stjórn-
arformaSurinn, Geo. H. Murray,
er ekki á þinginu sökum veikinda.
og er búist viS aS hann muni j
leggja niSur stjórnariformenskuna.
Hann hefir veriS stjórnarformaSur I
Nova Scotia síSan 1896.
Sir J. A. M. Aikins, fylkisstjór?
Manitolba, sem og er iforseti lög-
mannafélags Canada, fór nýlega
til Ottawa ásamt helztu lögmönn- J
um allra fy'kjanna, til þess aS
'skora á stjórnina aS gelfa dómur"
um landsins launahækkun. Þeir
hafa ennþá sömu laun og fyrir
stríSiS, þrátt fyrir dýrtíSina.
BúnaSarsýning hefir staSiS yfir
í Brandon undanifarna daga. Ver-
iS fjölsótt og þótt mikiS ti'l henn-
ar koma.
Yukon hefir samþykt vínbann
viS almenna atkvæSagreiSslu.
Þrjú þingmannsefni eru í kjöri í
Temiskaming kjördæminu viS
aukakosningu þá, sem fer í hönd:
Major Pullen unionisti, A. Slight
Tiberal og Angus Macdonald
verkamaSur. Kjördæmi þetta
hafSi áSur Hon. Frank Cochrane,
en nú eru miklar líkur til aS verka-
maSurinn vinni þaS.
Innflytjendur eru nú aS koma
hingaS sem óScist sunnan úr
Bandarí^junum, og þaS mest vel-
megandi bændafólk, sem kýs nú
aS hafa bústaSskifti. Á mánu"
daginn kom 80 manna hópur úr
Ililinois ríki, sem ætlar aS taka sér
bólfestu hér í Manito'ba. Flutti
fólk þeta búsáhöld og farangur á
23 járn'brautarvögnum. Sunnan-
bændurnir hafa keypt ábýlisjarSir
suSvestur af Winnipeg, nálægt
Fannystelle, Homewöod og Dom-
ain, og setjast þegar aS búum sín-
BANDARIKIN
FriSarsamningarnir eru ennþá
til umræSu í öldungadeildinni^ og
gengur ekkert né rekur fremur en
áSur. Á föstudaginn sendu demo-
kratar senator Simmo'ns frá South
Qarolina til Wilsons forseta, til aS
fá vitneskju um hvort forsetinn
væri ófáanlegur til aS slaka til í
vissum atriSum, 9em andstæSing-
arnir fyndu meS öllu óaSgengileg.
Forsetinn gaf ekkert ákveSiS svar,
en sagSist skyldi íhuga máliS og
láta öldungadeildina vita innan
fárra daga aS hvaSa niSurstöSu
hann 'hefSi komist. Sérstaklega
er þaS X. grein alþjóSascLmbands-
ins, sem forsetanum er meinilla viS
aS breyta, enda er hún "hjarta”
sambandslaganna, aS hann segir.
þó andstæSingar samninganna séu
annarar skoSunar, vegna þess aS
hún leggur Bandarí’kjunum þá
skyldukvöS á herSar, aS vaka yfir
rétti lítilmagnans hvar um heim
sem er, í sameiningu meS hinum
stórveLdunum. Alment er búist
viS aS friSarsamningarnir verSi á
vlækingi milli öldungadeildarinnar
og forseta, þar til fram yfir kosn-
ingar í haust kcwmandi.
Mary Pickford, kvilkmyndaleik-
konan fræga, hefir nýlega fengiS
skilnaS frá manni sínum, Owen
Moore, sem líka er kvikmyndaleik-
ari. Þau hafa ekki búiS saman
síSastliSin þrjú ár. Mary sagSi aS
Moore væri ágætis maSur, en engu
aS síSur væri betra aS vera frí og
frjáls en gift, hversu góSur sem
maSurinn væri.
Gibbons kardínáli, yfirmaSur
kaþólsku kirkjunnar í Bandaríkíj-
unum^ er enginn kvenfrelsisvinur.
Á sunnudaginn messaSi hann í
Boston og héJt þar þrumandi ræSu
yfir öfugstreymi tíSarandans.
KvaS hann kvenþjóSina vera aS
taka upp siSu og háttu karlmann-
anna, en karlmenn aftur á móti
væru farnir aS verSa kvenlegir í
'háttuim sínum, og væri sflíkt illa
fariS. Eina ráSiS væri þaS aS
fylgja ráSum biblíunnar. MaSur-
inn væri ihö'fuS konunnar og konar
ætti aS vera manninum undirgefin.
MeS þeim einum hætti blessaSist
hjúsikaparlíf og heimilisfriSur.
Senator Bankhead frá Alabama
er nýdáinn. Hann var elzti meS'
limur öldungadeildarinnar.
bona ein, Mrs. Bridget Mulligan
sem heima á í bænum Aurora í
Delaware, átti 100 ára afmæli 2.
marz, en sökum þess aS hún lá
sjúk af spönsku vei'kinni, gat hún
ekki haldiS a'fmælisdaginn hátíS-
legan. Læknar gefa henni góSa
von um bata, og hefir því afmælis-
veizlunni veriS frestaS um mánaS-
artíma.
33 ríki hafa nú samiþykt kven-
réttindalögin^ en þrjú vantar í viS-
bót til þess aS grundvallarlaga-
breytingin fáist. Þessi ríki, sem
strandar á, eru Delaware, Ver-
mont og Connecticut. Eru repu-
blikkar viS völd í þeim öllum, og
segja kvenréttindakonur aS þær
kenni Republikkum um, ef kven'
réttindamá 1 iS nái ekki fram aS
ganga fyrir næstu kosningar. Rík-
isstjórarnir i öllum þessum ríkjum
hafa neitaS aS verSa viS beiSni
kvenifrelsiisvina um aS kalla saman
aukalþing, en samþykki grundvall-
arlagabreytingarinnar er fengiS, ef
þing þessara ríkja koma saman,
því þau eru þei'm fylgjandi, og á
þeim bygSu kvenréttimdakonur
vonir sínar.
BRETIAND
Miklu umtali hefir þaS valdiS í
enskum blöSum, aS til orSa hefir
komiS aS Bandaríkin keyptu
Vestur-IndíaeyjarAar brezku og aS
Lloyd George og Austin Chamber-
lain 'fjármálaráSherra væru söl-
unni hlyntir, því i sala eyjanna
mundi borga aS mestu eSa öllu
leyti skuld Breta viS Bandaríkm.
AS Bandaríkiti séu viljug til aS
kaupa, er vafalítiS, því bæSi Mc-
Adoo, fyrrum fjármálaráSherra og
Col'by, hinn nýi u!tanríkisráSherra
Bandaríkjanna, hafa taliS kaupin
æskileg. Eyjamar, sem í ráSi er
aS keyptar verSi, eni Berm r'a,
Barbaros og Jamaica, sérstakl sga
þó þær fyrnefn4’. rn ;nsku
blöSin og ýmsir mii ilsh rr ' jóm
málamenn Breta tdja þec .a sölu-
hugmynd hina mestu háSung og
Bretum ósæmandi, og nú hefir
Lloyd George lýst sig sölunni mót-
ifalllinn.
ÞaS þykir meiri tíSindum sæta
aS póstvagn, sem hafSi aS flytja
póst landsstjóra Irlands, var rænd-
ur um hábjartan dag á götum
Dublinarborgar og öll bréf til
lar.dsstjórans tekin á burtu, og
hefir ekkert til þeirra spurst sáSan.
Fjórir vbpnaSir menn áttu aS
gæta póstvagnsins, en þeir voru
yfirbugaSir af hópi grímuílkæddra
manna, sem gerSu aSsug aS vagn-
inum. Nýlega unnu lýSveldis-
menn annaS hreystiverk; réSust
þeir á hergagnabúriS , Queenston
og rændu þar miklum vopnabirgS-
um. Var þó sterkur vörSur um
búriS. Ekki hefir hafst upp á
hinum ræntu vopnum enhþá.
Eins og kunnugt er he'fir nú um
hríS veriS haldiS uppi reglubundn-
um flugferSum milli London og
Parísar. Hafa hinar stóru Hand-
ley Page flugvélar veriS notaSar
til þeirra ferSa. FarseSlar hafa
k ostaS 15 sterlingspund aSra
leiSina, en hafa nú hækkaS í
verSa og eru nú seldir 12 saman
fyrir 1 20 sterlingspund.
I enska bænum Colohester hafa
nýlega fundist í jröSu undirstöSur
undan húsi frá tímuim Rómverja.
Fundust þar og rómversk léirker
og gólf-tigulsteinar.
Sveita'bréfberi einn nskur, áem
nýlega lét af stör'fum sínum eftir
31 árs þjónustu, er talinn aS hafa
gengiS samta'ls 166 þús. enskar
mílur meSan hann var bréfberi.
VerkamaSur einn brezkur hefir
gert vél til þess aS mála meS hús
og annaS. Hefir hún veriS reynd
og vinnur 60 sinnum fljótar en
málari gerir meS gömlu aSferS-
ÖNNUR LÖND.
Samsteypustjórnin í SvíþjóS
befir orSiS aS leggja niSur völd,
vegna ósamkomulags í þinginu.
Konungur hefir faliS foringja jafn'
aSarmanna, Hjalmar Branting, aS
mynda nýtt ráSuneyti.
Deilan um Konstantinopel er aS
magnast, og fer þeim fjölgandi,
sem mótmæla framhaldi.á yfirráS-
um Tyrkja yfir borginni, sem Mill-
erand stjórnarformaSur Frakka og
Lloyd George hö'fSu komiS sér
saman um aS haldast skyldi. Flest
blöS Breta eru andvíg yfirráSum
Tyrkja og eins blöSin á Italíu, og
nú er sagt aS Wilison forseti muni
krdfjast þess aS Tyrkir verSi gerS-
ir rækir úr Evrópu. Ennþá hafa
friSarsamningarnir viS Tyrki ekki
veriS birtir, og eru því líkur til aS
þeim verSi breytt frá því sem upp-
kastiS er.
Bandamenn hafa enn eigi getaS
korr|iS sér saman um þaS, hvern-
ig þeir eigi aS skifta á milili sín reit-
um ÞjóSverja í öSrum heimsá’f
um. Þó hefir fengist samkomulag
um þaS, aS Bretar skuli fá nokk-
urn hluta af Austur-Afríku og
Belgir hinn hlutann. VerSa yfir-
ráS þeira þar undir eftirliti þjóSa-
ibanda'lagsins. Líkur eru til aS
Bretar fái líka SuSvestur-Afríku
til eignar og eyjuna Nauru í
Kyrrahafi, Nýja Sjáland fái Samoa
eyjarnar, Ástralía þýzka hlutann af
Nýju Guineu og Bismarkseyjar, og
Japanir fái Marshallseyjar^ Karo'
linueyjar og Marianeyjar.
I danska ríkisþinginu er komiS
fram frumvarp til laga um þaS, aS
óprestvígSir menn og údendir
guSfræSingar geti orSiS prestar í
Danmörku. Er frumvarpiS fram-
komiS vegna hinnar auknu presta-
eklu, sem verSur í landinu, þá er
SuSur-Jótland sameinast því.
1 Leipzig stendur nú yfir sýning
á framförum dagblaSanna frá eldri
tíimum til vorra daga.
Japansstjóm hefir heitiS 7000
sterlingspunda verSlaunum þeim,
sem fyrstur flýgur frá Rómaborg til
Tokio.
Frá Berlín kemur sú fregn, aS
Bolshevíkingar hafi heitiS hverjum
þeim manni 100,000 rúbla aS
verSllaunum, er geti fundiS upp
nýja hernaSaraSferS, hversu
grimmúSug sem hún sé, bara aS
hún dugi til þess aS þeir geti geng-
iS milli böls og höfuSs á fjand-
mönnum sínum öllum undireins.
SendiherraráSi& í París tekur
þaS ekki í mál, aS nokkur maSur
af Habsborgarættinni setjist í há-
sæti Ungverjalands, og er þar meS
toku fyrir þaS skotiS, aS Karl
keisari eSa niSjar hans komist aft-
ur til ríkja.
Eftir norskum blöSum aS dæma
er nú mjög mikiS uimrót þar í
landi á atvinnumálasviSinu. Verka
menn eru aS hefjast handa og
kre'fjast ýmissa breytinga þeim í
vil, og þykir yinnuveitendunum
norsku þeir full harSir og yfir-
gangsmiklir í kröfum sínum. En
stefna Boslhevíkinga hefir náS
ekki aH-litlu/m tökum á sumum
flokkum verkamanna. Og norsk-
ir verkamenn eru, eins og kunnugt
er, hinir áköfustu jafnaSarmenn.
Og fellur því byltingaste'fna og
umbrot limanna í góSan jarSveg
hjá þeim. En þeir eru aftur á
móti öfgamenn og kunna oft ekki
aS stilla kröfum sínum í hóf.
Gaímalt höfSingjablóS lifir þeim í
æSum. Þeim er örSugt aS láta
hlut sinn. Og náttúra landsins
heifir gert þá harSdræga og óbi'l-
gjarfia jafnframt því, aS þeir eru
tilfinninganæmir og fljótir til á"
hrifa. ÞaS er því búist til sókn-
ar hjá báSum ÍIokkumt vinnuveit- ,
endum og vinnuþiggjendum, og
þó meir af hál'fu vinnuþiggjenda.
Þeir eru fleiri, eru betur samsinaS-
ir, hafa veriS aS smá ifæra sig upp
á skaftiS í mörg ár, og eru því bet-
ur undir 'oaráttuna búnir.
ISLAND.
Rvík 9. ifebr.
Alþingi var sett á fimtydaginn
þann 5. þ. m'. Séra FriSrik J.
Rafnar frá Útskálum prédikaSi í
dómkirkjunni á undan þingsetn-
ingu, eins og vandi er til, og aS því
'búnu gengu þingmenn til alþingis-
hússins. Jón Magnússon forsætis-
ráShterra las upp þingkvaSningar-
boSskap konungs, og lýsti því síSr
an yfir, aS þar sem I 5 þingmenn
væru enn ókomnir, en væntanlcgir
meS Sterling, væri þingfundum
frestaS um óákveSinn tíma. 1
gærkvöldi kom svo Sterling meS
meS þingmennina og tekur þingiS
til óspiltra málanna í dag.
Þetta er í fyrsta sinni síSan
stjómin var flutt inn í landiS, aS
ráSherra er ekki þingmaSur. En
Jón Magnússon er ennþá ekki von' -
laus um þingmensku. Hefir ver-
iS kært yfir kosningunum þess,
sem felldi hann, Jakobs Möller, og
eru tailsverSar líkur til aS forsætis-
ráSherrann fái nógu marga fylgj-
endur r þinginu til aS eySileggja
kosningu Möllers, og verSur þc'
kösiS í Reykjavík aS nýju, erx
hvort þaS verSur Jóni Magnússy li
til sigurs er næsta óvíst. Einnig
hefir Magnús Torfason kært yfir
kosningu mótstöSumanns síns á
lsafirSi og heimtar þingsætiS
sjálfur. Þar var þó 20 atkvæSa
munur en ekki nema þriggja á
milli Jóns Magnússonar og Jakobs
Möllers.
StjórnarfæSing. Heimastjórn-
arflokkurinn hefir fengiS forseta
alþingis til aS leita fyrir sér meSal
þingmanna um þaS, hve margir
þeirra vilji skora á Jón Magnússon
til aS mynda nýja stjórn, þó meS
því skilyrSi aS þeir geti falli.it á
þá tvo menn, er í stjóm vc:S: meS
honum. Mun tilraun þes^ gerS í
dag og ekki ólíklegt aS mci.LvIuti
þingmanna fáist til þessa, en
stjórnarmyndun muni þar i : 8
ráSin, þar sem alt mun velta á J /í
fyrir ýmsum þingmönnum hver ir
meS Jóni Magnússyni verSa. Mun
þetta beint áframhald af tilraunum
Heimastjórnar'manna og Tíma-
flokksins^ þeim sem unniS hefii
veriS aS hér í bænum síSan um
nýár, ti'l þess aS mynda stjórn.
Einar Arnórsson prófessor hcflr
látiS af ritstjóm MorgunblaSsin3
og ísafoldar til þess aS geta tekiS
viS embætti snnu viS háskólann
aftur.
I
Ragna Túlinius, dóttir Otto
Tu'liniusar kaupmanns á Akureyii
er látin úr spönsku veikinni í
Káupmarmahöfn. — Systir hennar
Signý, sem þar er líka, er mjög
þungt haldin, og heyrst hefir um
fleiri landa, sem liggja þar hættu-
lega veikir.
fbúataia Reykjavíkur, eftir ný-
afstöSnu manntafi, ér rúmar 16
þúsundir, eSa nákvæmlega 16,-
1 70. Hefir íbúunum því fjölgaS
sára lítiS á árinu.
María Matthíasdóttir, móSir
Matth. Einarssonar læknis, andaS-.
ist norSur á Akureyri 4. þ. m.
Merk kona og góS.
GjaldkerastaSan viS höfnina
er veitt SigurSi Þorsteinssyni skri'f-
ara hjá lögreglustjóra. 24 menn
höfSu sótt um starfann. ;
Ferð aáætlun
SÉRA KJARTANS HELGASONAR, um NorSur-Dakota:
MiSvikudagskvöld, kl. 8,, 1 7. marz, Brown P. O. Man.
Fimtuda'gskvöld, kl. 8, 18. marz, Svo'ld P. O., N. D.
Föstud. kl. 2, 19. marz, í kirkju Vídalínssafn. viS Akra, N.D.
Föstudagskvöld, kl. 8, 19. marz, Mountain, N. D.
Laugarda^skvöld, kl. 8, 20. marz, GarSar, N. D.
Sunnudag, kl. 2, 21. marz, prédikar í kirkju VíkussafnaSar,
Mountain, N. D.
Mánudagskvöld^^. marz, Grand Forks, N. D.
MiSvikudag, kl. 2, 24. marz, í samkomdhúsi Mouse Riv r
bygSar.
Á öllu|m þessum stöSum aS öllu forfallalausu, flytur séra
Kjartan fyrirlestra tun islaind og íslenzkar bókmentir. Fólk
er beSiS aS sækja samkomustaSina stundvíslega, svo biS
þurfi aS vera sem minst. AS hvetja fólk til aS koma þarf
ekki. Engir vilja tapa af aS hlusta á fyrirlestrcuia.
»