Heimskringla - 22.09.1920, Blaðsíða 3

'WINNIFEG, 22. SEPT. 1920.
HEIMSK.RINGLA
3. BLAÐSfÐA
Gæfa Óla Bull óx dag frá degi,
og áður en varði, var hann heima-
frægur listamaður. En meðal allra
þeirra lárviðarkransa, sem hann
fékk á sinni frægðaríbraut, var þó
enginn, sem honum þótti eins vænt
um og lítinn visinn vönd af Kam-
elíublómum, sem hann geymdi eins
og helgan grip. Hann sagði óft
að þau væru upphaf gæfu sinnar,
og sagði svo um leið söguna af
Maríettu.
Endir.
Verðlagið.
i.
Dýrtíði ner ávöxtur styrjaldar-
irniar. Og öllum var ljóst, að
meðan hún stæði yfir, væri engrar
breytingar til ibatnaðar að vænta,
og að dýrtíðin færi síversnandi,
þangað til stríðinu lyki. En hinu
bjuggust allir við, að undireins og
friður kæmist á( mundi ástandið
fara að batna og alt að færast
smám saman í það horf, sem var
fyrir stríðið.
Þetta héfir eigi orðið þannig.
Síðan Vopnahlé var samið haustið
1918, hefir dýrtíðin sífelt farið
versnandi og fer enn, þó að fregn-
ir berist öðruhvoru síðustu vikurn-
ar af verðfalli á nokkrum vöruteg-
undum. Og ástæður voru eðlileg
ar til Iþess, að verðið héldi áfram
að hækka, því vöruþurð var í (
heiminum, og Iþurfti að fylla hin
tæmdu forðabúr áður en um verð-
lækkun gæti verið að ræða.
Ennþá er því að kalla má sama
óvissan um vöruverð og peninga-
gildi í framtíðinni. En um fátt
munu menn spyrja með jafn mik-
illi óþreyju og það, hvort ékki
muni fara að linna "ástandinu sem
nú er, og hvort ekki fari að rofa
fyrir “góðu og gömlu dögunum .
Hagfræðingarnir eru sí og æ að
spreyta sig á að svara þessari
spurningu. En henni ar vandsvar-
að, svo ábyggilegt sé. Hið eina,
sem þeir geta fært fram, eru lík-
urnar fyrir því, hvert stefna muni
og rökstuðning sú, er þeir koma
fram með.
Hér fara á eftir nokkur atriði úr
ritgerð éftir danskan hagfræðing.
sem vér álítum þess verð, að ís-
lenzkir lesendur fái að sjá, til að
átta sig á horfunum. Er ritgerðin
skrifuð seint í síðastliðnum mán-
uði.
— 1 öllum löndum hefir sömu
spurninguna oftast borið á góma
siðastliðna mánuði: Fer ekki dýr-
tíðinni að linna? Hún hefir ver-
ið endurtekin hvað eftir annað, en
ekkert ábyggilegt svar ihefir feng-
ist. I marzmánuði síðastliðnum
kom loksins fyrsti vottur verð-
lækkunarinnar: Símað var frá
Japan, að ákaft verðfall væri á
silki og hrísgrjónum þar í landi,
og varð þetta til kauphallarfelmt-j
urs og Ibankahruns — algerðrar
viðskiftakreppu. 1 apríl fóru
verðlagstölurnar, sem fjármála- og
verzlunarmálaritið Economist
birtir, niður á við, í fyrsta skifti
síðan ií marzmánuði 1919. Verð-
lagstölurnar fyrir maí gengu í
sörnu átt, en ekki eins greinilega.
Um sama leyti komu símskeyti, er
þóttu miklum tíðindum sæta, umi
verðfall á ýmsum vörum 1 Banda-
xíkjunum og Frakklandi.
Er hægt að treysta þessari verð-
lækkun? Eru þau merki verð-j
falls, sem komið hafa fram ái
heimsmarkaðinum, þess eðlis, að
maður geti talið þau marka stefnu
í nýja og betri átt, sem vinnast
muni gengi á næstunni?
Fyrst af öllu skal það tekið
fram, að ekki ma taka of mikið
mark á verðlaekkun 1 einstökum
löndum, sem sprottin er af alveg
sérstökum ástæðum. Má í þessu
sambandi minna á viðburði síð-
ustu mánaða í Þýzkalandi og
Frakklandi.
Árið eftir að vopnahlé komst á
í nóvember 1918, fell markið svo
óðfluga, að fjárhagslegt hrun
Þýzkalands virtist yfirvofandi, en
samtímis þessu steig verð innan-
lands ekki nærri hlutfallslega við
gengislækkunina á útlendum mark
aði. Þetta notuðu útlendir kaup-
vörur til útflutnings. Það var
ekki fyr en síðastliðin vetur, að
Þjóðverjar fóru að hækka vöru-
verð sitt þannig, að útlendum yrði
ekki bein ftþúfa að þvf að verzla
við Þýzkaland( og fór þá markið
í rauninni að fá gildi erlendis þrátt
fyrr hið slæma gengi. Síðar í vet-
ur hækkaði gengið svo mjög, að
þýzkar vörur hækkuðu au miklum
mun erlendis, en síðan lækkaði og
síðan lækkaði það aftur, en samí
j er markið nú helmingi hærra * j
þegar verst var. Hækkun mark-
| gengisins verður auðvitað að teij-
1 ast Þjóðverjum hagstæð, sérstak.
I lega ef hún verður langframa. En
í samt hefir verið kaupsýslumönn-
um til mikilla óþæginda, því hækk
un markgengisins hefir næstum
sjálfkrafa orðið til þess, að legið
hefir við hruni. Hið sama hefir
einnig orðið í Frakklandi, er
gengi frankans steig þar, þó ekki
hafi kveðið jafn mikið að því eins
og í Þýzkalandi. Má því ekki
taka mark á því verðfalli, er leiðir
af gengisbreytingum, því það
stendur aldrei í stað til lengdar
og getur aldrei orðið varanlegt.
Fjármálakreppan í Japan, þar
sem afar mikil verðlækkun varð á
skömmum tíma, sérstaklega á silki
og hrísgrjónum, átti rót sína að
rekja til gengisbreytinga að mestu
leyti. Á ófriðarárunum var verz-
un Japana og iðnaður í mjög
miklum blóma, því þeim gafst
tækifæri til að ná nýjum verksvið-
um. Höfðu framfarir miklar og
jbroski orðið í flestum atvinnu-
greinum, en samfara þessu höfðu
komist á stofn óheilbrigð banka-
fyrirtæki og önnur félög( og kaup-
hallábraskið var í algleymingi.
Sérstaklega var braskað mikið
með hlutabréf í silkiverksmiðjum,
,og var því eðlilegt að einimitt þar
yrði afturkippurinn tilfinnanleg-
astur. En fyrir tilverknað þjóð-
þankans japanska varð mestu ^
hættunni afstýrt, þó með naum-j
indum yrði. Þó þetta dæmi sé
ekki svo mikils varðandi fyrir |
iNorðurlandaþjóðirnar, þá er það
eftirtektarvert fyrir alla, því það
sýnir svo vel, hvernig farið geturj
um þær atvinnugreinar, sem orðið
hafa fyrir braski.
Meiri athygli munu menn veita
því, sam gerist í Bandaríkjum
Norður-Ameríku. Eigi maður |
nokkursstaðar að leita fyrsta votts
ins fyrir almennu verðfalli, þá er
það í þeim löndum, sem framleiða
mikið af hráefnum. Me9tu varð-
ar að taka vel eftir verðlagshreyf-
ingunum á kolum, málmvöru, «11
bómull, korni og fóðurtegundum,
og hvergi koma þær eins greini-
lega í ljós og í kauphöllum Norð-
ur-Ameríku.
Síðustu mánuði hafa Banda-
ríkjamenn ’hafið reglulega herferð
gegn dýrtíðinni. Helztu banka-
stofnanirnar hafa komið sér sam-
an uim, að takmarka útlánin til við-
skiftavina sinna, til þess að vekja
eftirspurn eftir peningum og koma
vöruverðinu niður á við. Er efa-
laust( að þessi lánatakmörkun hef-
ir haft nokkur áhrif. Margir stór-
kaupmenn og meiriháttar fram.
leiðendur hafa neyðst til þess,
vegna peningaleysis að ibjóða til
kaups vörubirgðir, sem þeir ella
hefðu geymt í von um verðhækk-
Samtíimis þessu ihéfir stjórnin
| Afm AuuvrMun. . . l. »*, Uarlaad
GARLAND & ANDERSON
LOuF n u.t>l \ l». \ Ji
l*hone: A*197
''W 1 bllrotric Ituilu .i) i buwUcru
RES. ’PHONE: F. R.
Dr. GEO. H. CARJJbLh
lajju i _ ________
Nef •( Kverka-rijúkdéma
ROOM 71» STSRLINS BANK
l’honc: AkMH)l
Dr. M. B. Hcitfdonson
4*1 B«TD BUKLDIXO
Tals.s A3C1Í1. Cor. Port. ogr Edm.
Stunríar etnvBrVun^u bork.lasýlU
og aUra lunrnaaJúkHéma. jBt af
finna á skrírélefu einni kl. 11 Úl lj
f.m. og kl. 2 til 4 e. m.—iíelmni tk%
46 Alleway Ave.
TaUfmi: AS889
Dr. J. G. Snidal
TANNLOfiKNlR
614 Soaieraet lileck
Portagie Ave. WINNIPUO
Dr. J. Stefánsson
4«i Bovn luiLaiio
Horaf Portaoo *v» K4o..to. g*.
Stnndar tliflaiu >U|u, nu,
aof «| kvifki-ijAlia*. ▲« ÍSRS
tri kl. 1« UI 12 f.k. «i U. 1 til S. o.k.
Phone: A3521
627 McMillan Ava. Wlnniptf

- - ------------ikfllr kr
Iyf»e*t* r»*r kUÓ*«, v4r
««lu lyf j* •( a.Uk. Ko<al«

«or*at ■*o*vli» kÚrawiK* oíúr t
ieuawai lkn*a*a- Tér dinnaai f
évÍBumu—----------...
■tan*T*U* Btatunun koljum
glfUngaleyfl.

COLCLÆUGH & CO. t
>ke dta. t
15* \
JTotrr Bmm* »■ 9hrr*rool_.
Pbonre: N7«r>» og N76SA

lækkun. Á ýmsum sviðum er hún1
áreiðanlega ekki af öðru framj
komin en af augnablikshræðslu
við lánaskerðinguna, sem áður var
á minst.
Sama skoðunin ríkir hjá ensk-
um blöðum. Eftir skoðun þeirra
getur ekki orðið um varanlega og
áreiðanlega verðlækkun að ræða
fyr en gjaldþol almennings er orð
ið minna en nú er og verkamenn-
irnir fara að vinna betur og stöð-
ugar. Verðlækkun, sem leiðir
eingöngu af því, að lánstrausti at-
vinnurekendanan eru sett takmörk
hlýtur að verða skammvinn( ef
ekki kemur fleira til greina, er
vinni að sama marki.
II
un.
sýslumenn sér og keyptu þýzkar
sýnt öllum tilraunum til vöruokurs
fullan fjandskap og hefir oft tek-
ið óþyrmilega í taumana, t. d.
gegn sykurframleiðendum og syk-
urverksmiðjum, sem eru ásakaðar
uim, að hafa geymt afar miklar
birgðir og reynt að tæma markað-
inn, til þess að okra síðan á vör-
unni. Og hjá öllum almenningi
hefir verið áköf sókn gegn hinu sí-
vaxandi verðlagi, og er Overalls
hreyfingin (gegn klæðskerunum)
meðal annars talandi vottur um
það. Mörg vöruhús hafa sett nið-
ur allar vörutegundir sínar, en það
er nokkrum vafa bundið, hvort
það er ekki fremur nokkurskonar
“útsala" en varanleg verðlækkun.
Yfirleitt er það vafasaint, hvort
jhægt er að telja verðlækkun þá,
sem orðið hefir á ýmsum vöruteg-
undum í Bandaríkjunum, áreiðan.
legan vott um varanlega verð-
Leiði maður athygli að verða-
lagshreyfingum á hráefnum síð-
ustu mánuðina, verður það ljóst,
að það eru einkum ýmsir málmar,
sem hafa fallið í verði. Á þetta
einkum við kopar, tin og blý (iþá
málma, sem mest voru notaðir til
hemaðarþarfa), og svo silfur.
Silfrið hefir aldrei komist í annað
eins verð og í febrúarmánuði síð-
áatliðnum, og var verð þess þá
þrefalt við það, sem verið hafði
fyrir stríðið, en síðustu mánuðina
hefir það fallið stórkostlega.
Kolaverðið ræður afar miklu
um verðlag á fjölda mörgum
góðar líkur til að áframhaldandi
verðlækkun farmgjalda kæmist á,
en almenn farmgjaldslækkun, sem
fyr eða síðar hlýtur að koma, er
ennþá ékki komin.
Kaupsiglingafloti heimsins vex
í sífellu, og ætti það að verða til
þess, að farmgjöld lækkuðu. En
svo er annað, sem verkar í gagn-
stæða átt, nfl. hinn óeðlilega langi
legutími skipa við fermingu og af-
fermingu í höfnum, og hvað skip
táfin lengi, þegar eitthvað
eru
vörutegundum, en að því er þau
snertir, þá er svo langt frá iþví að
þau séu að falla í verði, að þau
eru nú verðlögð hærra en nokkri
sinni áður í Bandaríkjunum. Bret-
ar höfðu í sífellu hækkað verð á
kolum sínum, þeim er út voru
flutt, og síðustu mánuðina hefir
einnig hækkað verð ko'la þeirra, er
þeir nota sjálfir heimafyrir. Þessi
hækkun hefir auðvitað áhrif á all-
an verksmiðjuiðnað í landinu og
flutning allan á vörum. Munu
eldsneytisvandræðin, sem nú eru
um allan heim( eða því sem næst,
3tanda verðlækkun allri mjög ó-
notalega í götu.
Þeir, sem gefa sig við rannsókn
á verðlagi komandi ára, munu þó
veita farmgjaldstöxtunum enn
meira athygli. Því er ekki að
neita, að í seinni tíð hafa verið
þarf að dyitta að þeim. Afköst
skipanan hafa þverrað mjög síð-
ustu árin. En ihitt er engum vafa
bundið, að þegar vinnúbrögðin
verða betri og reglulegri í höfn-
um og á sjónum, þá lækka farm-
gjöldin stórum. Þarf ekki að
lýsa því, 'hver áhrif þetta hefir á
vöruverð alment.
Verðlækkun hefir verið allmik-
il á bómull á seinni tímum, og ver-
ið veitt mikil athygli. 1 lok febrú-
armánaðar kostaði bómúll frá
Egyptalandi 8 sh. 6 d. pundið í
Englandi, en í maílok 5 sh. og 1 1.
d. Er þetta allmikil verðlækkun,
en þess er vert að gæta, að ame-
rísk bómull hefír ekki lækkað
ncma sáralítið í verði, einkum
betri tegundirnar. Samt er til-
tölu’lega ábyggileg ástæða fyrir
verclækkuninni nefniiega sú, að
fcómu’larekrur hcj'« vínð stækk-
aðar mjög hin síðustu ár og fram-
'e.ðtlan því meiri. En þó að bóm-
ullarverðið fari lækkandi, mun
því að veturinn hafði verið mjög
harður. Þess vegna hefir verðið
farið heldur hækkandi í vor, en
mun nú hafa náð hámarki sínu(
því útlit er nú betra með upp-
skeru en við var búist. En ekki
er neinnar verðlækkunar, sem um
muni, að vænta á korni í ibráð.
Aftur er útlit fyrir að verð á kjöti,
eggjum og smjöri fari lækkandi.
Sykurverðið hefir farið hækk-
andi síðastliðið ár. í Ameríku
hefir verið braskað með sykur,
enda er hann níu sinnum hærri
þar nú en hann var fyrir stríðið.
Vínbannið í Bandaríkjunum er tal
ið að eiga nokkurn þátt í verð-
hækkuninni, því síðan það kom á
er eftirspurnin miklu meiri éftir
sykri og sætindum og ýmsum
drykkjum, sem sykur er notaður í,
en áður var.
Þegar helztu fjármálcilblöð ann.
ara 'landa fara að reyna að draga
ályktuh um vöruverð framvegis,
af hinum sundurleitu viðburðum,
sem gerast á heimsmarkaðinum,
er engin furða, þó þau komist að
mismunandi niðurstöðu. Yfirleitt
hvetja þeir gætnustu fólk til þess,
að vænta ekki neinna snögglegra
tíðinda, samfara alheimsviðskifta-
kreppu. Verðfallið hlýtur að
koma fyr eða síðar, en það eru
mikilsverð atriði, sem togast á um
Verðlagið( og svo jafnsterk, að
ekki er að vænta fljótra breytinga.
Hafi maður ekki hugann við sér-
stakar ástæður, sem geta valdið
A. S. BAfTDAL
nhir llkklstur eg nnn*st um ttt-
t*rtr. Allur útbdn*«ur ii b*ati.
annhemui aelur k*m *U*k*Mur
minmieTnrSa og lereteln*. :
»1* SKlKUtOOKa 8T.
Phone: N6607 WINNIPKG
TH. JOHNSON,
Ormakari og GulinBÍtu:
Selur (UttBC«l«7fl8bréL
«ss fftstr
Uiiuimu. Pbone: A4637
GISLI G00DMAN
TINIHIMB.
■t. t|
Verk«tje01:—Hornt
lf.tr. d*i
Turont*
e Are.
A8847
N6S42
A Iwtuei H. Q.
J. J. SWAKSON k C6.
WlMftiec
líða nokkur stund þangað til bóm-1 verðbreytingum í einstökum lond-
ullarvörur fara að lækka í verði, I ^omast að þe.rr.
því sú bómull, sem mest er unnið niðurstöðu, að aðalskilyrð. verð-
úr nú, er keypt gamla verðinu.
Á uppboðum, sem haldin hafa
verið á ull í Hollandi og Belgíu
nýlega, 'hefir verðið verið 1 5—25
% lægra en áður var, og yfiríeitl
virðist svo, sem vefnaðar- og tó-
vinnuverlcsmiðjur séu deigar við
að kaupa hráefni sem stendur.
Hvað matvæli snertir, er útlit-
lækkunarinnar sé betri vmnu
afköst, meiri framleiðsla og betri
samgöngur. Bæði hernaðarlönd-
in sem áður voru, og hlutlausu
löndin “ríku”, verða að skilja, að
ófriðurinn hefir gert heiminn miklu
fátækari en hann áður var. Krafa
einstakra manna og stétta um, að
heimurinn verði á svipstundu líkur
J. H. Stravnfjörð
úrawitiir ot fBll—
AUar vi*#«rtlr fijttt «c rel *i
h«ndi lejBtAT.
67« Sv(Mt
T*Uhai Sk*rkr. W6.
Pólskt
Blóð.
... ,. u ••• x því, sem hann var áður, er í raun-
íð mjog mismunandi. Hveitivero- .
. NI * a -1 • i „ | inm fjarri öllum sanni. ryr en
mu i Norður-Amenku er emkuir | .... .. , ~ ..
.. .. v r . 1 ahir hafa lært boðorðið mik'la:
veitt miku athygli. Var fyrir t ,
, , ... i Vinn þu og spara þu , getur al-
nokkru spað mjog litilli uppskeru i r r
ment verðfall, sem um munar,
Afar apennandi tkáldaMga
í þýtniu aftir
Gett Pálacon og Sig Jóna&sen.
Kofltar 75 oent póstfrítt.
SendiS pitanir til
The VikÍBj Press,
Ltd.
Winnrpog
3171
í landinu, bæði vegna þess, að
minan land hafði veríð 'haft til.
hveitiræktar nú en í fjnrra, og af| annn
ekki fengið inngöngu í viðskiftalíf
Kaupið
Heimskringlu.
I