Heimskringla - 13.04.1921, Blaðsíða 2

2. BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 13. APRIL 1921
E1
Rökkur-ljóS.
VI.
KRUMMA-5LAGUR.
Krummi situr viS kirkjudyr
Kallar á nafna sína:
‘ “Eg Treíi fundið skófir skyr.”
“Skyldi vera,” — Einn þá spyr —
“Meira en í eir.a magafylli þína?”
‘Hér eru £>á ef þrengir aS
1 3 vænir sauSir.
Ekki iþartf aS spara spaS;
spillir ekki fyrir aS
Þeir eru allir æva-Iöngu dauSir.”
“Krúnk! krúnkl! — söng í krurama hjörS
KomiS þiS hingaS fleiri;
Hér er vígS og valin jörS,
VeSrin “nyrSra” alt af hörS.
Og hér er líka matar vonin meiri.”
VII.
GAMLÁRS-KVÖLD.
Máni gam'li glottir kalt,
glampa slær á svell.
Nú er nóttin fögur,
þótt næSi um hjarn og svell.
Byrjum bú-flutning vorn, <
biS ei veitir happ.
Gleymum engu góSir hálsar.
Gistum nú “Hrapp’ .
Drekkum minni “brar>ds” og “bergs
bíSur öl á skál:
Messuvín og mjöSur
Marga hresti sál.
Lyfja og lögfræSis sull ,
lýftir sál á flug;
færir okkur friS og ró
og fyllir oss dug.
Sameiningar sjónar hól
silfrar mánans skin. v
HauSriS endur-hljómar
helgra manna dyn.
Njótum næSis og húms,
'nú er blessuS öld: k
/ Samvizkunum sjúku skýla
sakleysis-tjöld. /
Mýrar ljósin leiftra skært
Lögbergs tindum á.
Mælsku móSa rennur
mörgum snilling frá.
Yfir firnindi og fjöll
flæSir orSajgnótt:
Víst mun Stephán verSa aS gista
Valhöll í nótt.
Slys og undur hafa oss hent
hér á þessum staS:
Böls og 'býsna hljómar
berast hlustum aS.
Enginn rr.á ennlþá sjá
endalokin hér:
fjölgar óSum^ fjölgar óSum
fráviltra her.
/ f
Sálmabókar sjóSurinn
sökk í Vopna-fjörS:
Haf og himin skulfu
hristust tungl og jörS;
Dimt í djúpinu hló.
Dvergar tóku á rás
Cólumbía klaufir hristi
á kreddu-feás.
Trúar röSull hneig í haf,
himinn varS sem blóS;
Lyftu langir fingur
loki af skóIasjóS;
Þá var nótt, þó ei rótt ' V
Þjónum Adams hjá:
Freistingarnar Ijósum logum
leituSu á þá.
Fleira hafir amaS oss
ei þó taliS mun.
Þjakar þreyttum sálum
Þetta sjóSahrun.
Flytjum bú, förum nú
fyr en dagur rís
annars máske einhver verSi'
alls þessa vís.
KveSjum þer.nan kalda staS
Komumst burt sem fyrst.
Sól og sumar bíSa.
í “suSri” er betri vist.
Lyftum lögunum hátt,
Ijómar dagur senn.
Krjúpi vorum kirkjuvilja
Konur og menn.
VIII.
“SPILADÓSIN”
Hjá Isráelsmönnum fór alt í bál
er andarnir tóku aS kvelja Sál.
Þeir JeituSu upp DavíS, og hörpu hljóma
viS hlustir Sáls létu stöSugt óma.
Og ennþá lækna þeir eins og fyr ---
Því andana hljómlist rekur á dyr.
Nú láta þeir “spiladós” sálina svæfa
• I
og samvirku röddina hrópandi kæfa.
Og samvizkan (blundar sætt og rótt
um sólbjartan dag og koldimma nótt.
En Spiladós ' þakklætis sálminn syn'V'r.
— Hinn sjúki leikur viS hvern sinn fingur.
IX.
HARMAGRÁTUR
“KirkjumálaráÖgjafans”.
Fækka friSardagar
fjölga harmastundir.
sækja aS sjúku geSi
svik og leyni fundir.
Grjótköst glamúr seggja
glerhöll mína sprengja.
Óupplýstir aular
allar gerSir rengja.
Tölti eg tregum fótum
trúar fram aS lindum.
Eg fæ ekki risiS
undir þessum syndum.
Heyri ég Kirkjan kallar:
— KvíSi býr í sinni. —
“Þú hefir rænt og ruplaS
ró og helgi minni."
Þessa röddu þagga
þarif, og byrgja niSur,
annars er mér horfinn
allur sálar friSur:
Keypti eg fyrir Kirkju
Kvittun holdi og anda —
--- Annara eign þótt væri
ætti á sama aS standa.
Mörg eru mistök orSin,
mér er hætt aS “dáma”.
Eg verS einn aS fella
alla þessa Gláma.
ibezt mun því aS ibrýna
breiSa laga spjótiS:
Enn er oss í minni
“AxarfjarSar-mótiS”.
Þar mun eldur undir
arifa-sátu bála;
ei mun okkur saka
inni’ í laga-skála.
Ver oss reykjar-remmu
rétttrúnaSár felduri
Svo þótt sæki oss báliS
sakar ei — aS heldur____.
FlýSu! Fúsa tetur,
fyndu háa gnýpu:
—Mér er leitt þú lendir
lengra í þessa klípu —
Syng mér lof meS lómum,
langvíum og ritum.
Gleymdu öllu öSru
ítökum og bitum.
0
Syngdu Óli, syngdu,
— Syrpu fækkar dögum. —
Þrengdu aS þjóSareyra
þínum töfra lögum.
Syngdu um dýrÖar-“dóma”,
dauSa bók'stalfs kenning.
Vel mun viS þaS una
“Vestur-lslenzk menning.”
Sortnar fyrir sjónum:
“sátan" fer aS brenna.
Nú mun oss ei auSiS
undan báli renna.
Hugar-raun og hræSslu
hjarta míns eg leyni.
Fár mun vilja aS feigum
“fyrsta kasta steini.”
AuÖunn vandræÖaskáld
Spitsbergen
Framh.
II. LANDIÐ.
Spitsbergen (þ. e. tindafjöll) er
éyjaklasi í NorSurísahfinu, beint i
norSur frá NorSur-Noregi. Þær
liggja milli 76^2 gr■ og S0'/2 gr.
n. br. og 10 gr. og 20 gr. a. br. j
Eru því hiS langnyrsta land ájbérumhil 100,000 ferh. km.). 2
jörSunni sem bygt er, og einnig eru aSaleyjarnar, og þó önnur
hiS einasta heimskautaland, er
þekkja nokkuS til hlýtar. Fjar-
lægSin 'frá Tromsö til Spitsbergen
er hérumbil 1000 km., en frá Is-
langstærst og nefnist sú Vestur-
Spitsbergen,en hinn minni Austur-
Spitsbergen, og Iiggur norSaust-
ar. Skilur Sund mjótt í milli.
landi (SeySisfirSi) hérumbil 1800 ,RdgC8ey , °g Barent ^ heita
J smærri eyjar, og fynr miSri vest-
km„ eSa l.kt og fra Álasundi til, urströndinni er löng og mjó eyja
Spitsbergen. Flatarmál eyjanna er; Auk þes3 eru fjö]d; sm4eyja eink.
um 68,000 'ferh. km. (Island er um aS austan og norSan meS
TEETH
WITHOUT
* PLATES
Þetta þrent fylgist jafnan að.
Byrjið vorið1 með því að láta
ströndum fram. Vestur-Spitslberg- staSar á hnettinum til aS komast
-n er nálega helmingi lengri en { saiha loftslag og á Spitsbergen
breiS. Liggur frá norSri til suSurs, er. MeSalhiti ársins er 5 stig minus
breiSust nyrst og nálega jafnberiS á Celcius. Kaldast er í febrúar,
suSur undir miSju, en smámjókk- vanalega (meSalhiti 20 st. minus)
ar og dregur út í hvassan odda heitast í júlí (meSalhiti 5st. plus).i
sySst. I daglegu tali eru nú jafnan Júní, júlí og ágúst-mánuSir eru
átt viS Vestur-Spitsbergen, enda frostlausirl Mestur kuldi í Kings*
er Vestur Spitsbergerí meginland kay veturinn ] 9 | 9— 20 var 32 st. gera v|ð tennurnar í ykkur, sé þess
1 ' ~ un ’ergcn".nr SamVan'ð’ minus 1# lok desember' Annars þörf. Það byrtir yfir sjóndeildar-
jo ott . a n 1. jo ín eru est kornst mælmnn köldustu^ mánuS- hrjngnuin> 0g starfslöngunin eykst,
stryumyn u (þar af nafmnu), ina sjaldan upp ifyrir 25 st. minus, þegar heilsan er þér trygð
svipuS Baulu a Island., vanalega, og oft niSur j ] 0 st. minus og jafn
10—1200 metra há. Hæsta fjall ve] 0 st. einu sinni. Heitast á sumr
m hdálexadiS er aS mestu in veröur 15 st. plus. (Eg mældi tannlækningu fáanlega fyrir lægsta
nuliÖ samanhangandi morg hundr- einu sinni 25 st. plus móti M kL ^ öj,um að yera hugar
:S metra þykkr. jokulbre.Su. |2 um nótt.) úrk,oma er því nær hayið flð færa sér þetta tvent J
Margir firS.r og vikur skerast mn eing5ngu snjor. A sumrin rignir þó t
í ströndina einkum aS vestan og atundm*, en sjaldan á vetrum. I ^ J,ví að koma á skrifstofu
norSan. A vesturstrond.nn. eru Snjór á lálglendi er oft lítill, eldd \ getlun vér talað við yður á
þess.r helzt.r: sySst Bellsound ),; meir en hér á landi. Leggur vana- J • tun
þá, IsafjörSurinn, sem er lang- jega f lpgni og skefur síSan burt. j ^ ^ kostn.
stærstur allra fjarSa þar^og nyrst HnlSarbyl gerSi tvisvar ainmun j að V[ð aðgerðir á tönnum ókeypis.
veturinn sem egvar nyrtíra, stóS íj Skrifleg ábyrgð gefin með öllu
3 daga í hvort sinn. VeSrátta ands tannverki. '
ins er viSurkend fyrir heflnæmi
Tannlækningastofa mín gefur
yður tækifæri að fá hina beztu
KonungsfjörSur (Kings bay). AS
norSan skerast og inn langir firS-
ir. Upp ifrá fjörSum ganga inn í
landiS dalir. Falla ár eftir þeim,
sem vanalega eru litlar. Undir-
lendi er lítiS, aSallega strandleng-
Í3, alt aS mílu á breidd.og svo dal-
irnir. MeSfram ströndum, þar sem in. ef svo mætti segja> svo er þaS
fjöllin eru aS mestu snjólaus á ,’nre;nt eSa ryklaust. Fá menn
sumrin, sést lögun fjallanna vel. ,vanalega kvef nokkra daga fyrst
Hvassir, moInaSir tindar, brattir ,eftir aS komiS er norSur> en siS
og huldir lausagrjóti aS utan, en an taepast söguna meir.
neSst olft stórgrýtisurSir, þar fyr- lfanst mer sem eg kæmi inn í þef-
ir neSan slétt melholt niSur aS sjó. loftlausa baSstofu, er eg kom
/ Dr. H. C. JEFFRY
sitt. LoftiS er hreint og tært.Sótt- j 2Q5 Aléxander Ave., cor. Main St.
kveikjur eru tæpast til ennþá á I Winnipeg.
Spitsbergen. Manni Ifinst fyHst, Verkstofan opin á kvöldin.
loftiS líkt og “skera "öndunarfær-1
ssssaBBmmaEssa
stutt til þess aS nokkuS verulegt
geti þiSnaS af þeim hinum miklu
landþökum af ís; þar sem árlega
Zemlja, Björney og nyrst í NorS-
ur-Noregi. Á stöku staS inni í döl-
um, en einkum þó fyrir neSan
• í'í . fuglabjörgin og á eyjunum inni á
ír. Og likt . J .. ... ^
fjorSum, er grasvoxtur toluverö-
úr. Sýnir þaÖ aS vaxiS getur ef á-
burSur er fyrir hendi. Líta þessib
.... , blettir út sem væru lítil tún, því
>— Vikun* saman a vetrum og ... r..., , , ,, „ .
, , , , ,, þótt eigi se fjólskruSugt blomariki
sumrum er hvitalogn og skylaus , . , ,
SumariÖ á Spitsbergen er of (frá Spitsbergen til bæjanna aftur.
himinn.
heimskautalandanna, þá bætist
Engan mann heyrÖi eg . , „
bætist nokkuS viS af snjó, mundi nokkurntima kvarta um kulda, og lbaS UPP aS nokkr/ leytl meS ara'
landiS löngu alhuliS ís væri eigi sjá]lfum fanst mér veSráttan himn-! grua emstak,lnga b/errar tegund'
Þungi þessa esk hjá !j)eirri íslenzku. Einkenni-1 ar’ Hér Sjáum VlS bekta kunn'
annaS sem gerSi.
volduga jpkulhjálms veldur nefni-
lega aS ísbreiSan tekur aS ^ g naetuT lþar. Heimskauta
*_____* __: _ 1__:íc_'
‘renna’eSa mjakast niSur á viS.— .. j_‘,_
1 1 nottm nkir 1 ruma 2 man., desem-
þangaS sem mótstaSan er minst, , • . tr iu,*___„1 -i
, ’ oer og januar. Lru |þia engin skil
þ. e. niSur dalina, og myndast á
þann hátt skriSjöklarpir, sem ííkt
og breiSar tungur liggja niSur í
hvern dalbotn og oft langt út í
firÖi. Eru skriSjöklarnir oift alt aS
*30—50 metra háir yfir sjó. Er þó
ingja, svo sem sóley, draumsóleyf
g mundi imörgum þykja akifting | steinbrjóta>^ lambagros> rjúpna..
lauf (holtasóley), músareyra, víS-
ir, lyng, skarfakál, mosateg. ýms-
ar o. s. frv. til aS nefna eitthvaS.
dags og nætur, því dagur er eigi Gulur Qg hvftur blóma]itur er
á lofti. Fyrst í febrúarr fer aS sja ]angalgengastur j önum heim.
dagsbrún og leng.st nu dagunnn skautalöndum> B16 og rauS blóm
SSiluga. 9. marz sér efstu rönd
sjást varla. Allur er gróSurinn
.sclar. Þá er hátíSiisdagur á Sp.ts. ■ sm&ýarfnn> og engir runnar sjást.
oft eklti nema aiö.ti hloti upp ú, “T"' - a Í.ntí 7‘ 1 etu t.lda, - 30
,jú. En ,vo eru firSirni, afúpir T1 ' , v T úun Jum vó' " *■>“*“«*"• E™
— ■* i^l.porSu,inn e, ú J* •*** — ^ ^
floti. Á sumrin brotna síSan stór-
ár spildur af jöklinum, verSur þaS
meS heljardriunum, braki
r ar, teistur, gæsir o. ifl. En urmuill
urn hánóttina, aS tæpast var hægt ein,staklinganna eins og hjá jurt.
aS sofa undir fötum. S.San ^ ^ mJkill aS A sem
, f , , , , styttir sólargang unz h.S nr>kla k a S itábergen á sumrin>
„ , ■ , ff , , f , , solarlag kemur s.Sast . oktolber, vergur lostinn af öllum þeirrv
! g mannr-dettur helzt 1 hug og smástyttir frá því dag unz horf- ‘‘Fuglábjörgin", þar sem
he.msend.r svo er brak.S m.k.S, ,inn er af jofti> en hin lyanga n6tt j svJtfuglinn verpir> eru svipuS
lsmn sem losnar, rekur æt.S ut ur ,tekur viS> súSaSt í nóvember. Tím- VestfjörSum þar sem mest
Jt°ndumm t d ""Vn T• ’ " 'mn 1ÍW ÖrfljÓtt á SpÍMbergr- er ÆStirfúgHnn verpir um alt, á
stundum standa stoj- i^bjorg a £n þó finsl manni cngirni tími l.Sa
nóttin. Þetta segja allir. Ber margt
t'l þessf en sennilega ‘ einkum hin
dýrlega náttúrufegurS heimskauta
næturinnar, sem bókstaflega heill-
grunni alt suimariS í fjarSar-
mynni. — Þannig leysir snjóinn á
Spitsbergen, og má náttúran heita
hvergi ráSalaus. Er þaS náttúru-
fyrirbrigSi þegar jökullinn brotn-
ar og gerir hafrót á fjörSunum,
svo stóitfengegt og hríifandi, aS
enginn gleymir sem séS hefir. Stundum má lesa á bók um miSj
Loftslag er miklu hlýrra á an danginn — viS tunglskin. Fara
Spitsbergen en nokkursstaSar ann- menn hópum saman þá bjart er
arsstaSar jafnnorSarlega, og búast veSur á skíSum sínum upp á fjöll
mætti viS eftir hnattstöSu. Þessu til aS njóta fegurSarinnar.. Hygg
veldur Golfstraumurinn. Svo sem eg aS fáar skemtanir séu heilnæm-
kunnugt er klofnar hann um Is- j ari fyrir líkama og sál en útivist í
land, þó megin hans haldi sunnan . heimskautalandinu. MaSur fer svo
landsins, heldur síSan norSaustur hátt sem hægt er á skíSum sínum,
milli Islands og Noregs, og alla í og gengur síSan upp á fjallslbrún
IeiS norSur aS vesturströndum ,— til aS komast sem hæst. Og
Spitsbergen. Hann veldur því, aS , ,hv;lík sjón Iblasir þá viS auganu!
auSur er sjór til Spitsbergen frá Mjallhví, rennislétt jökulbreiSan í
því í byrjun maí og þangaS til í,silfurtæru endurskini næturljós-
október—nóvem-ber, og ennfrem- anna lf aHar áttir> svo langt sem
ur aS ísinn fyrir vesturströndinni á augaS eygir, og blágráir, strýtu-
vetrum er vanalegar landís en rek- myndaSir f jallatindarnir standa
ís. MegniS af þeim ís kemur nefni- hár og hvar upp út krystalshafinu,
lega aS austan og sunnan fyrir eins og tij aS bvila augaS. En yfir
Spitsbergen, og Iendir inn í Golf- oss fal,da norSurljósin himinn og
strauiminn vestar^ Spitslbergen, og tiuglsljós, hvítalogn og grafþögn
rekur meS honum norSur meS j a]staSar. Slík er bún, heimskauta-
vesturströndinni og norSúr ifyrir núttin, og verSur þó ekki meS orS
Spitsibergen. HEti sjávarins viS | um |ýst £n engin mannleg sál
Spitsbergen er á sumrum 5gr., en verSur ósnortin af dýrSinni.
GróSur er sem vænta má lítill
nesjum og hólmum. Hafa alt til
jafnskjótt sem sjálf heimskauta- skamms tíma> 8VQ sem fyr getur
skip, veriS send til Spitsbergen
á vetrum kringum 1 gr. — Hinn
góSi gestur veldur nú því.aS bæSi
menn og skepnur geta lifaS á
Spitsbergen, ekki síSur en á Is-
landi. VerSum vér aS fara 10 br.-
gráSum sunnar alstaöar annars-
*) Varla getur nokkurt lana,
þar sem nöfnin eru svo ósamkynja
sem á Spitsbergen, og er þaS aS
/onum, þar sem svo aS segja
flestar EvrópuþjóSir hafa verið
þar og skýrt hver sinn staS.
frá Noregi aS safna dún og eggj-
um. En nú hafa hinir einstöku
námaeigendur tekiS veiSina á sjnu
ar mennina. Því ekki er ætíS myrlt j-'iandsvæSi g gínar þendur. Á vorin-
ur, þó hvorki sjái dag né sól. , sumrin gkotig miskunnar_
Ct___i_____' i___ a ual •
laust alt af ugli sem ætilegt er*
en bráSIegp. mun eiga aS fara aS
friSa æÖarfuglinn. Rjúpa (sem er
dálítiS stærri teg. en sú íslenzka)
og snjótitlingur eru hinir einu fugl-
ar aS vetrinum.
Af spendýrum á landi er aSl
telja refinn og hreindýrin. Hafa
hvorttveggja veriS veidd af mesta
kap-pi, bæSi af veiSimönnum, er
haft halía vetrarsetu sína á Spits--
bergen í þeim tilgangi, og svo af
námufólki eftir aS bygS hófst.
Eru nú hreindýrin óSum aS Ifækka
og komiS hefir til mála aS friSa
þau lffk-á. — Á refunum virSist
aftur ilítiS sjá, og er þaS víst mest
því 'aÖ þakka, -hve stuttan tíma
hægt er aS veiSa, nefnilega aSeins
um háveturinn. Hann er eldstygg-
ur, verSur nálega aldrei skotlnn,
sést nær aldrei, -og er því allur
veiddur í gildrur, sem mjög eru
einfaldar, svo hver og einn getur
smíSaS. Tvær eru teg., svo sem
getiS varf hvítur og Iblágrár. VeiS-
in er eftirsóknarverS, því skinnin
e/ru ií háu verSi, 3—400 kr. hvít,
og 500—1000 kr. blá. Þýzkur
læknir, er kom í minn staS á Spits-
bergen, sagSi mér aS í Berlin
væru þau bláu seld Ifyrir 22 þús.
rnörk. En markiS var lágt í sum-
ár. Eg lagSi út 3 gildrur um vetur-
inn.yen ekki varS eg svo heppinn
aS ná /í ref. VarS iþví aS kaupa
isV.inn uun voriS til aS hafa sem
á Spitsibergen:, og hvergi nema á
láglendinu meS ströndum fram og
í dölum. Þó heitt geti orSiS á
sumrin, er klakinn í jörS alt áriS
og niSur aS honum á sumrin eigi
nema /2 meter. -En klakinn í jörS-
inni er hérumbil 250—300 rnetra
þykkur. GróSurinn er heiSagróS-
ur (moslendi) víSast, þó stöku
staSar graslendi, og vaxa Iþar hinar
sömu tegundir jurta og á Nova