Heimskringla - 27.04.1921, Qupperneq 2

2. BLAÐSIÐA.
HElíw -KRINGLA
WINNIPEG, 27. APRiL, 1921
Nokkur smákvæði tii unsrar stúlku.
t..
• ; >
.
(Endurprentun bönnuð. Höf.)
L SEXTÁN ÁRA.
Sextán ára saga
sólskins bjarta daga
sögS og daemd í dag.
Lilja ljúfra blóma
lifSu alla .dóma
fram í ifeigSarslag.
Sól í bölda heimi,
hörpudísin braga,
gæti iþín og geymi
guS minn alla daga.
II. í BAÐL
AS ægis úrvænis landi
æskan seyddi og dró
hugi okkar og hjörtu.
ViS héldum því fram aS sjó.
Ramelfdar Ránardætur
ruddust í klettalþró,
dönsuSu á unnum sem álfar,
en Ægir hörpuna sló. ‘
Eftir
r
! V .
Víst er þín ásýnd indæl,
ekki eg neita því,
en þaS er þó aSeins svipur hjá sjón
aS sjá þig fötunum í.
YrkiS um sváslega svipi.
SyngiS um andanna liS.
MáliS þig engla og álfa.
Eg uni mér kvenfegurS viS.
ViS guSsverkiS góSa og fagra
gleymist mér stundar kíft
þar sem í fyllingu faSmast
fegurS, æska og líf.
Blikandi snjóskýjabólstra —
brjóstin þín, ýtra mær,
lyftast sem hrynjandi hrannir;
en hjartaS á bak viS slær.
Frítt er meS vífk á vatni
vöfSu í sólgeislatraf.
ViS stripIuSumst þar og stríddumst
og steyptumst á grængola kaf.
ViS undum aS Ijúfum Ieikjum.
(Lengi eg ber þína mynd).
ViS dröfnina djarft viS tefldum
og datt ekki í hug nokkur synd.
•
En þegar viS heim aftur héldum —
þaS hendir! margt rökkrunum í.
En hvaS þaS var? — Örlögin eiga
eftir aS svara því.
ni. EG ELSKA ÞIG EKKI
(MeS sínu Iagi).
Eg elska þig ekki, góSa,
mér er bara íhlýtt til iþín,
eins og þú værir yngsta
og al-bezta systirin mín..
En þökk fyrir blíSu brosin
þau birtu upp huga minn.
Hinn dulda eld þinna augna
eg enn þá í sál minni finn.
Og alt sem iþig angrar og gleSur
er ofiS í hug minn inn,
því lagSur er leyniþráSur
um Iíifsferil þinn og minn.
Ef harmt þér verSur í huga
og húmgar á ltffs þíns stig,
þá vittu: mitt hjarta er heimur
af huggunum fyrir þig.
En eg elska þig ekki, góSa,
mér er bara hlýtt til þínt
eins og þú værir yngsta
og al-bezta systirin mín.
á aS hyggja:
HiS fullsanna 'förlast mér ekki,
eg fæ því ei vísaS á bug.
ÞaS er mörg skfítileg skreytni
sem skáldunum dettur í hug.
Hjarta mitt titrar áf hlátrum.
Hamingjan ein mér brást.
Heimur minn allur er orSinn
á - s - t . —
IV. TVÍSVNA.
Eg þekki ekkert eins indælt
og ungmeyjar, fullorSin börn.
En engin skepna er sköpuS
eins skríSandi eigingjörn.
Hin þunga örlaga alda
í önd minni spyrjandi rís,
hvort verSa skal vinátta okkar
aS valköst, aS funa’ eSa ís?
Sem útsynnings sól-bylja ærsli
úr augunum lesa má:
y'
ýmist háS eSa hatur,
eSa hlægjandi ástarþrá.
Tvísýna tvíráSa vakin
og tindrar í augans Iind.
Ást þín er dul eins og eldur
und ísþöktum fjallsins tind.
En þegar aS alvaran eitt sinn
yfirhöndina fær, ,
þá béislar hún arnfleygan anda
og eldmóSi kjarkinn slær.
V. ÞEGAR RÖKKVAR.
, (meS sínu lagi).
» \
Þegar rökkvar og hugurinn hvílist
og hvarflar á draumaþing,
þá leynist mynd þín í lund mér inn
meS ljúf-sárri tilfinning.
Og sögur úm æsljuástir,
sem enduSu í dauSa og sorg, ,
birtast sem andar meS sorgarsvip
*>g sveima um hugans borg.
A'f sjálfstiltum hörpum hrynja
harmslögin þung og sár,
og tónklökkvinn seitlar í önd mér inn;
eg ósjálfrátt felli tár.
En í dulrænum undrun andans
andlit þitt brosandi skín.
Þegar húmar í sál minni horska mær
þá hugsa eg oft til þín.
VI. HIN DJÚPA ÞÖGN.
(MeS sínu lagi.)
í djúpri þögn er dátt meS þér aS vera,
er dimma nætur lykúr foldarheimf
því hljóSar stundir huliSs undur bera,
sem hlægja kátt úr ibláum augum tveim;
í djúpri þögn — þá dreymir andann vitiS;
í djúpri þögn — þá gleymist ihversdags stritiS.
En lrfsins andi lyftir vængjum hljóSum
og leggur flug sitt inn til Vanalands,
og herskarar af Ihuldu’ og álfaþjóSum
í hljóSi syngja’ og stíga brúSardans.
I djúpri þögn er dulinn skilnings andi.
I djúpri þögn viS 1 tengjumst ástarbandi. /
VII. DRAUMUR.
Eg staddur var und hárra sala hvelfing;
þar hópur manna óttasleginn stóS,
því villidýr meS vargsins þorSta í iblóS
aS vífum hræddum rann og olli skelfing.
Þar sá eg þig og hrei'f meS höndum sterkum
og hættum þrúSgum vísaSi á bug.
Eg svíniS drap meS sveSju í vígahug
og sigurlaunin hlaut á dýrsins kverkum.
Spitsbergen
eftir
Jón lækni Ólafsson
NiSurlag.
ári. Var lokiS viS undirbúning síS-
astliSiS vor, og tekiS aS vinna fyr-
ir alvöru aS kolagrefti. — Hjá
I þessu félagi var eg læknir á Spits-
bergen -áriS 1919—20, og hafSi
| því tækifæri til aS kynnast öllum
TEETH
WITHOUT
PLATES
Enska félagiS, sem á Spitsberg- námurekstrinum. Skal nú skýrt
en starfar, ne fnir sig “The North-! Írá » stuttu máli, hvernig er um-
ern Exploration”. StofnaS 1911 lhorfs > K>ngs Bay og hversu
Þetta þrent fylgist jafnan að.
Byrjið vorið með iþví að láta
gera við tennurnar í ykkur, sé þess
x j . . gera vio tennurna
fyrir forgöngu Englendings nokk-: vmnubrogSum þar er hattaS. Er það b rir fir sjóndeildar-
* r • t- . »/i ,f u l viKasf svipaS fyrmkomulag i f . , ... . .
hrmgnum, og starrslongumn eykst,
I urs aS nafni Erest Mansfield
Manni þessum er lýst þannig
víSast
norsku námunum
á Spitsbergen, , ,, ., , , . ^
- . i . v i , i .. n * í . pegar heilsan er per trygo.
j enska blaSinu “Daily Chronicle”, °g getur aS þvi leyt, þaS sem her Tannlækningastofa ' mfn gefur
I aS hann sé "8Öngvar,, vísmdamaS verSur sagt um Kmgs Bay att v,S | ^ tækifæri ag fá hina beztu
ur, æfintýramaSur og námuverk- Sp^rgen yf.r hofuS. BygSm fáan'lega fyrir laegsta
fræingur frá Klondyke”. - Gæti («m 40 hus) stendur a Slettlend, ^ ^ ^
lýsingin átt viS félagiS eins vel. j sunnan fjarSarms., Eru þar ílbuS- ^ ^ ^ gér ^ tyent f
Mansfield þessi fór margar ferSir! arhús yfirmanna, gerS ýmist fyrir
“> Spfebergcn. Lél byggja eSa 2 fjöl.kyldn, Þ„ W.I ^
snoturt hús á ey einni í Kings Bay forstoSúmaSur (namúíræSingur) !
og bjó þar eitt ár meS norskri
stúlku — og skrifaSi þar eina vit-
Jausa og heljarlaga skáldsögu.
ASalmenn félagsins eru nú nokkr-
ir auSmenn í London. FélagiS hef
verkfræSingar, skrifstofustjóri,
yfirmaSur námanna, læknir og um
sjónarmaSur matvælanna. Þá eru
íbúSarhús formanna, en svo nefni
eg verkstjóra í ýmsum
vora, getum vér talað við yður á
yðar eigin tungu.
Öll skoðun og áætlun um kostn-
að við aðgerðir á tönnum ókeypis.
Skrifleg ábyrgð gefin með öllu
tannverki.
Dr. H. C. JEFFRY
205 Alexander Ave., cor. Main St.
Winnipeg.
Verkstofan opin á kvöldin.
u ymsum vinnu-
ir aSsetur á þerm stöSum á Spits- greinum, undir umsjón yfirmanna,
bergen, í Kings Bay (marmara- o. fl. Þar undir teljast t. d. verk-
námur), Bellsound (kol) og Horn stjórar í námunumf formenn véla,
sund (gull). Á öllum stöSunum j járn og trésmíSa, rafstöSvarstjóri,
eru nokkrar byggingar, en öll lolftskei^astjóri., pakklhúsmenn,
stjórn og ftamkvæmdir allar eru skrifarar og fl. o. fl. Sjúkrahús er
í hinni fáránlegustu óreglu. Sum í fyrir 20 sjúkliriga. Verkamanna- sem heldur kjósa eigin húshald.
stríSsárin voru bygSirnar mann- bústaSir eru ýmist smáhús, ætluS j EélagiS hefir allar nauStaynjavörur
lausar, og rændu og ruplSu þá ; 4—h einhleypum eSa fjölskyldu^ heldur °Pinni búS tvisvar í viku
óhlutvandir menn því sem mátti. | Ihvert hús, eSa stærri hús. HiS 8eta menn bar keyPl ser fot °S
1 Kings Bay er mikill marmari. 1 ytærsta gert fyrir ÖO menn Alls annað' er þe>r þurfa. Engir pen-
HöfSu húsin staSiS auS 2 ár, þang eru til nú íbúSir fvr,r 300 verka-j inSa eru Sreiddir verkafólki á Spits
aS til í fyrravor. Skyldi þá byrja menn. NeSst viS sjó eru þrjú stór hergen. .Fél. sér um greiSslu á op-
fyrir alvöru. Sendar voru norSur 0g sterklegr bygS vörugeymsluhús irrberum gjöldum hvers manns og
dýrar vélar og vistir handa 200 vélsmíSahús, eimvagnahús og grei®ir fjölskyldum hcma mánaS-
manns. En er til framkvæmda 1 gripahús (fyrir hesta, kýr' og svín) . arl eftir fyrirsögn manna. Óilum
kom, urSu þar 20 manns — elíki 0. fl. Skamt frá stendur lofskeyta- er hannaS aS taka meS sér til
’tékiS út eitt gram af maramara. j stöSin. Öll eru húsin úr timbri, Spitsbergen skotvopn, áfengi,
YfirmaSurinn þar hafSi veriS í i flest smíSuS í Noregi og flutt norS sPrengiefni. °g er farangur vand-
mrg ár yfirmaSur yfir marmara- ur á flekum, svo mjög er fljótlegt ie=a skioSaSur viS komu og brott-
námum Englands á Grikklandi, ogj ag S8tja þau upp. MúraSir kjall-í för’ Verkamenn leggi sér til rúm-
segir marmarann á Spitsbergen á-' arar undir öllum. Húsin eru sett lfot °° þjóni sér. F rá er dregiS í
Mér fansí þaS tákn um mannlí.fs myrkriS svarta,
því mörg er gátan leynd í draumsins spá.
Þig gæti' eg verndaS voSa mörgum frá.
því víkings blóSiS svellur mér í hjarta.
VIII. HVARERTU?
Hvar ertu?Eg hrópa og skima,
en húmiS þig felur mér sýn.
I myrkriS eg sál minni sökkvi
sífelt aS leita þín.
Hjúpar hverfulla vona,
hulur alf tælandi synd,
. þjappaSist meS þokuslæSum
um þína sólfögru mynd.
' Hver ertu? Eg ihugsa og grunda,
en 'hugurinn fær ekkert svar.
Dularfull örlaga alda
þig ókunna aS ihjarta mér bar.
Þú ert engin og ekkert,
en alt sem eg þrái samt. —
Sólin skimar í skuggann
og skín aS eilífu jafnt.
IX. LJÓÐAFESTIN.
Þessa 'litlu IjóSafesti legg eg þér um háls
Engin þraut né þvingun stáls.
þú skalt alta'f vera frjáls.
Þó eg aldrei örmum bindi um þig; mær,
ertu mér í anda kær,
óS á íhörpustrenginn slær.
Eg hefi elskaS oft og heitt og yndis notiS.
Lög og dóma bælt og 'brotiS.
BanasáriS einnig hlotiS.
Þú skalt ósnert eins og mjöll á efsta tindi.
Eins og blærf sem strýkst um strindi,
stelst eg framhjá þér í skyndi.
Einlægnin skal okkar millum altaf búa.
ViSkvæmnin og vonin trúa
vinarblómum okkar Ihlúa.
Þessa litlu IjóSalfesti legg eg þér um háls.
EndurroSi ástarbáls.
Ómur dagsins hörpumáls.
gætan. I Bellsound voru 30 Eng-1 skipulega e'ftir röSum, hæfilega lok hvers mánaSar. þegar reikn-
fendingar og NorSmenn í fyrra, og langt (um 30 metra) hvert frá inSar eru 8erSir UPP- sPrengiefni,
þó þar sé mikiS af kolum, náSu öSru, vegna eldhættu. Eru þó verkfæraslit, Ijós o. fl„ er eySist
Iþeir aSeins til eldiviSar. Þar hafSi slökkviáihöid í hverju húsi. Ofnar viS vinnu í námunum.
veriS nóg af Whisky og brennivíni eru { hverju herbergi, baShús í Námuvinnan er aSalvinnan, þó
— 3 flöskur á mann á viku! þraut sumum húsum. Annars er eitt aSal margt sé annaS aS gera. Henni er
þó aS sögn, en þá var bruggaSl baShús, meS steypi- og gulfubaSi. þannig háttaS, aS öllum verka-
í Hornsundi voru 4 menn síSastl. Hafskipaibryggja var bygS í fyrra- mönnum er akift í 3 floiUka; vinn-
vetur aS grfa gull, en svipaS for vetur. KoátaSi hún nál. l/^miljón ur hver flokkur 8 stundir a sólar-
um þeirra vinnu. Hluturinn er aS kr- 60 metra löng, úr tré. Geta viS hring. Þannig er unniS allan sólar-
félagiS sér alt meS annara augum, Fana lagst skip svo stór sem vill. hringinn, nót't sem dag. Vanalega
leigir árlega dýr skip í Noregi, til Frá bygSinni er 20 mín. gangur vinna 2 saman a hverjum staS í
aS Tannsaka og leita aSi námunum eftir sléttum vegi suSur ag fjbll-| námunni. ErþáunniS eftir ákvæS-
í löndum stfnum, og er víst eigi ör-1 unum; en rétt viS rætur þeirra er . isvinnu, þannig aS ákveSiS kaup
grant um aS sumir hafi notaS sér inngangurinn í námurnar. Járn- er greitt fyrir aS losa til dæmis
óspart fé félagsins og taliS eigend- braut liggnrr frá námunum og niS- 'hvern fermetir af kolum eSa
unum suSur í London trú um, aS >ur ag bygSinni og út á bryggjuna. grjóti í námunni, eSa sem er sama
ja’fnvel gimsteinar væru á Spits-! 3 eimvagnar eru í gangi. Ra'flýs-
bergen og ifengiS félagiS þannig ti'l ^ Jng er inn í öll hús og hvern krók
aS senda leiSangra út og veifp sér 0g kima í námunum. SömuleiSis
þannig atvinnu. En ekki stendur á úti alstaSar. Va’tnsleiSsla er á
fénu. Segjast þeir eigéndurnir hafa ' sumrum tekin úr stöSuvatni skamt
19 milj. sterlingspund, er þeir ætli, fra, en á vetrum verSur aS keyra
til rannsóikna og reksturs námum á vatniS heim. En í Advent Bay er
Spitsbergen. Stundum koma þeir snjór bræddur í neysluvatn.
sjálfir norSur á listiskipum sínum Allir yfirmenn og formenn eru
og líta yfir land sitt, er þeir svo á Iföstum launum, ráSnir til eins
(Framhald)
Magnú/ Á .Ámason
neifna, því þeir þykjast jafnvel
eiga lönd ýmsra annara, — og
“li’fa hátt” í sumardýrSinni.‘NorS-
menn skopast mikiS aS þessu
vandræSabraski “Engliah -manns
ins, og er þaS sízt furSa. «
Þá er eftir aS minnast á yngsta
og síSasta kolanámufélagiS, sem
þó nú er orSiS annaS stærsta fé-
ÍagiS þar. FélagiS heitir “Kings
Bay Kul Company” og hefir aSal-
skrifstofu í Álasundi. Eigendur
eru tveir útgerSarmenn og einn j hinn ákveSna vinnutíma skoSast
málaflutningsmáSur, allir búsettir í | sem aukavinna, og er greidd 50%
Álasundi . Keypti félagiS námu-jhærra fyrstu 2 klst., en síSan
land í Kings Bay af norskum auS-j 100%. Fyrir ákvæSisvinnu, á-
manni Chr. Anker, áriS 1912, fyr- byrgist félagiS hverjum manni kr.
árs í senn flestir. Hafa þeir ókeyp-
is efrSir, fæSi, húsnæSi, Ijós og
hita. Verkamenn hafa einnig þetta
alt ókeypis og kaup sem hér seg-
ir: kr. 1,70 uín lsJst í lágmarks-
kaup yfir reglulegan, ákveSinn
vinnutíma, sem er 8 klst. á dag,
þó þannig, aS haii einhver leyst
af hendi ákveSinn fjölda dagvinnu
tíma á mánuSi, fær hann dýrtíS-
aruppbót, sem svarar kr. 2,0 fyrir
dagvinnutíma. Öll vinna fram yfir
ir 1/2 miljón króna. Er þaS allmikil
landspilda austan og sunnan
Kings Bay (Kóngs'fjarSar). Eru
þar víSáttumikil og þykk kolalög.
Hö'fn er ágæt, talía sú bezta á
Spitsbergen, og liggur sunnan
fjarSarins. FjörSurinn er ailra
fjarSa fyrst á Spitsbergen íslans
á vorin. FélagiS tó’k til starfa
sumariS 1916. Hefir síSan veriS
2 um klt’s. sem lágmarkskaup.
Strangar reglur eru um þaS, hvern;
og ákveSiS sé greitt fyrir hverja
smálest sem losuS er.. En verSiS
er misjafnt, e>ftir þvtf 'hversu auS-
velt er aS vinna. F.r taliS í vögnum
sem loshS er. Á þennan hátt
verSur meSaþkaup námumanna
22 krónur á dag. En þetta borg-
ar sig fyrir báSa. Járnbrautartein-
ar liggja niSur í öll göng námunn-
ar, og renna elftir þeim járnvagn-
ar, sem járnstrengur er hafSur í;:
renna þeir af sínum eigin þunga
niSur í námutnar, en rafmagns-
vinda fyrir utan námugöngin
dregur vagnana upp, er fyltir eru.
Þannig eru kol tekin út úr nám-
unum, og sett í hlaSa skamt frá.
Reyslan sýnir, aS á Spitabergen
losar hver verkamaSur aS meSal-
tali 2,29 smál, af kolum á dag. Til
samanburSar losar verkamaSur á
Englandi 1,92 smál. Kolavinslan á
Spitsbergen er ódýrari en í nolkkru
öSru landi. Ber margt til þess, en
fyrst og fremst þaS, aS öll jörSin
er gegrifrosin, svo aldrei hrynur
steinn úr veggjum eSa l'o’fti þar
sembúiS er aS grafa, og þaralfleiS-
andi þarf engar undirlbyggingar,\
unniS aSallega aS byggingum og
undirbúningi undir námurekstur í
stærri stíl, en jafntframt aS kola-
grefti. Gætti nokkuS ver.kfalla aS
undirróSri Bolshevika fyrstu árin,
en nú hafa þeim Bolslhevikum ver-
ástæSulausu eigi rr^ætir einn dag,
en 6 kr. á dag, mæti hann eigi 6
ig mæta skuli ti'l vinnunnar, og( senji mjög eru miklar og dýrar VíS-
greiSir hver 4 kr. á dag, sem aS ast1 í námurnar. Kolalögin í
Kings Bay námunum eru frá 1 —4
m. á þykt. MeSalþykt 2 metrar.
vinnudaga í mánuSi. FélagiS vá- Enn er eigi hægt meS vissu aS
tryggþ verkamenn fyrir dauSa og segja, hve mikiS muni vera a'f kol-
slysum, er gera menn óvinnufæra j um í landareign félagsins, því
(5000 kr. í hvorutveggja tilfelli), maelingar hafa eigi veriS gerSar
þar aS auki greiSir 'félagiS hveri-jyfir alt, en búiS er aS mæla út
■um manni 5 kr. á dag í minnihátt- margar miljónir smál.. FFélagiS
ar sjúkdómstilfellum. Allir hafa ó- hefir til flutninga á sumrin skip
ikeypis læknishjálp, nema ef um frá 1—4000 smál. Kolin eru flutt
kynsjúkd'óma er aS ræSa. — Fé- ifrá námunni í stórum vögnum, er
lagiS hefir alt matarhald á hendi. j tak’a hver 4 smál. Vagnarnir eru
iS gerS góS skil, og fer nú alt fram Er borSaS í þrennu lagi, verka- fyltir á svipstundir (tekum um 4
meS friSi ogspek’t. Allshafa veriS I menn saman, formenn og yfir- mín. aS fylla hvern), meS þar til
flutt út um 15 þús. srpálestir á menn hvorir fyrir sig, nema þeir gerSri forlá’tavél. Og þaS er aSdá-